DE GROENE AMSTERDAMMER Weekblad voor Nederland Onder hoofdredactie van A. C. Josephus Jitta Redacteuren: L. J. Jordaan, F. G. Scheltema en M. Kann. Secretaris der redactie: G. F. v. Dam Keizersgracht 355, Amsterdam C. - Telefoon 37964 ' Postgiro 72880 - Gem. Giro G. 1000 Opgericht in 1877 No. 2896 Zaterdag 3 December 1932 Engelsch en Nederlandsch Liberalisme KumsiHy Muir In ons land. De bekende Engelsche liberaal Ramsay Muir, president van de Federatie van Engelsche liberale kiesvereenigingen en schrijver van een zeer lezens waardig boek over de moderne ontwikkeling van het parlementaire stelsel in Engeland( How Britain is governed", 1930) bracht dezer dagen een bezoek aan Nederland. Hij hield er lezingen voor twee afdeelingen van de vereeniging Enge land-Nederland, voor een liberale kiesvereeniging en voor enkele liberale studieclubs. In het bijzonder de liberale pers heeft nogal aandacht aan dat bezoek gewijd en een verslag omtrent de redevoe ringen, opgenomen. Uiteraard stelde Muir belang in het Nederlandsche liberalisme. Het trof hem, dat er in Nederland twee liberale partijen zijn en hij vroeg naar de geschilpunten. Den eenen dag vertoefde hij in het gezelschap van leden van den Vrijheidsbond, den anderen dag in een kring van Vrijzinnig-Demo craten. Hij zelf sprak spottend van een vooruit strevende" lunch en een conservatief" diner. Het had hem getroffen, heeft hij mij gezegd, dat de Vrijheidsbonders verklaarden, dat de verschil len tusschen de beide liberale partijen uiterst ge ring waren, terwijl daarentegen de VrijzinnigDemocraten de neiging hadden die verschillen als buitengewoon belangrijk voor te stellen. Voor een buitenlander, die onze taal, onze poli tieke constellatie en onze geschriften niet kent, is het onmogelijk zich omtrent dit punt zelfstandig een oordeel te vormen. Voor een Nederlander, die zoowel de Engelsche als de Nederlandsche littera tuur kent, is het gemakkelijker daaromtrent tot een conclusie te komen. Het liberalisme, zoowel het economische, als het staatkundige liberalisme, is van Engelschen oorsprong. Het is ontwikkeld in de geschriften van Adam Smith, Ricardo en John Stuart Mill en door staatslieden als Cobden, John Bright en Gladstone in de practijk gebracht. Wij hebben in onze traditioneele handelspolitiek en in ons parlementaire stelsel het Engelsche voor beeld voor een belangrijk deel gevolgd, zonder de Engelschen slaafs te copieeren. Van Hogendorp, die in belangrijke mate invloed heeft gehad op het tot stand komen van onze eerste grondwet, keek, naar de teekenende uit drukking van Thorbecke, die door Oppenheim populair is gemaakt, met het ne oog naar Engeland en met het andere oog naar de Republiek der Zeven Vereenigde Nederlanden. In veel opzichten past de critiek, die Ramsay Muir richtte op Engelsche verhoudingen, niet op de werking van het parlementaire stelsel in Nederland. Men kreeg, hem hoorende, zelfs den indruk, dat de maatregelen, die hij ter verbetering van den toestand in Engeland aan beval, in Nederland reeds in de practijk zijn ge bracht. Hij verwachtte heil van de invoering van evenredige vertegenwoordiging (zij het ook van een ander stelsel, dan wij in Nederland in practijk hebben gebracht), van de beperking van het mi nisterie (?the Cabinet") tot hoogstens 10 of 9 mi nisters en van een versterking van de zelfstandig heid van het parlement tegenover de regeering. Aan de beide eerstgenoemde wenschen is in Neder land voldaan. Het streven van den Vrijheidsbond in Nederland gaat, wat den derden wensch betreft, hoe langer hoe meer in tegenovergestelde richting. Belangrijker dan deze punten te beschouwen. die zich niet goed voor een vergelijking leenen, is het, zich rekenschap te geven van de sociale en economische politiek, die door de Engelsche libe ralen wordt voorgestaan. Het voortreffelijke, in 1928 gepubliceerde rapport van een liberale studie commissie over Britain's industrial future", dat officieel door de Engelsche liberale partij is aan vaard, geeft daarvan een helder en in details uit gewerkt beeld. Het is een zeer radicale politiek, die in dat rap port wordt aanbevolen, een politiek, die in ver schillende opzichten verder gaat, dan die der Vrij zinnig-Democraten in Nederland. In verband met het standpunt, dat onlangs dooi den Vrijheidsbond werd ingenomen bij de behan deling van de Bedrijfsradenwet van Minister Ver schuur veroorloof ik mij het standpunt van de Engelsche liberalen omtrent deze materie samen te vatten. De Engelsche liberalen bepleiten een nieuwe en verbeterde verhouding tusschen ondernemers en arbeiders (?a new relationship of f ree partnership"). Om daartoe te geraken is het gewenscht aan be drijfsraden een verordenende bevoegdheid voor het bedrijf toe te kennen, binnen het daartoe dooi den wetgever getrokken kader. Deze verordenin gen zullen o.a. op de loonen betrekking hebben. (to confer upon Industrial Councils the right of legislatirig for their industries, subject always to the supreme authority of Parliament. This would mean regulations regarding wage rates). De Engelsche liberalen zijn niet alleen voor standers van bedrijfsraden als die van Minister Verschuur, maar zij verlangen ook de toepassing' van het stelsel van de verbindendverklaring' van collectieve arbeidsovereenkomsten. Men zou bijna gelooven, dat de heeren Goseling en Hermans met hun bekende amendement om trent de verordenende bevoegdheid der bedrijfs raden bij de Engelsche liberalen in de leerschool zijn geweest. Er zijn politici zegt Ramsay Muir in zijn boek, (blz. 302), die van oordeel zijn, dat de overheid zich met deze materie niet heeft te bemoeien. Dat is een volkomen onhoudbare leer (?a wholly uritenable doctrine"). Weet gij, wat dergelijke bedrijfsraden zijn? Het is.... een typisch liberale uitvinding! (Britain's industrial future, blz. 465). Men moet nimmer de politieke instituten, die in een bepaald land gegroeid zijn en bruikbaar blij ken, ongewijzigd naar een ander land overbrengen. Inhoud: 1. Prof. Mr. A. C, Josephus Jitta, Liberalisme. 2. Dr. M. van Blankenstein, Groeistuipen? 3- L. J. Jordaan, Weihnachtsfm)ora!orinm. 4. Melis Stoke, Aardbevingen, leekeningen door W. Grijzen. B. M. Noach, Boekbespreking. 5. Albert Heiman, Spaansche liefde. B. van Vlijmen, De winkelsluitingsmisére. 6. Dr. R. Feenstra, Het idee! 7. Dr. P. van Olst, De kortste dag. Mr. F. Coenen, De Zcsdaagsche. 9. Kor Postma, Schrijvers over schilders. 11. Constant van Wessem, Muziek. Otto van Tussenbroek, Toegepaste kunst. 12-13 L. J. Jordaan, Een eeuw ca'ricatuur. 14. T. D. Ibdin Jr,, Het boek. 15. K- Araguez, Hoogere biljartkunst, teekeningen door J. F. Doe\re. 17. A. Plasschaert en A. E. van den Tol, Schilder kunst. 18. C. A. Klaasje, Nog eens het /. 20. Sprcekzaal. 21. Wiilem de Geus, Miskenning, teekening door J. F. Doeve. 23. Uit het kladschrift van Jantje. 'Alida Zevenboom, Croquante croquetjes. 24. Letterraadsel Chariraria. Viooltjes Voortreffelijk» chocolade in den vorm van viooltjes. Een specialiteit. RINGER5 Let op den naam f Het Engelsch liberalisme past ongewijzigd in Ne derland evenmin als het Italiaansche fascisme, het Russische communisme, het Duitscho natioiiaal-socialisme en het Fransche radicalisme. Maar de vergelijking met verwante buitenlandsche in stituten is somtijds uiterst leerzaam. De Engelsche liberale partij is met uitzon dering- van een enkele afwijking als die van Sir John Simon. die in zijn land trouwens bijna geen volgelingen heeft in vergelijking met den Nederlandschen Vrijheidsbond een zeer radicale partij, een partij, wier programma de meeste overeenkomst vertoont met dat van onzen Vrijzmnig-Democratischen Bond. Voor wie het politieke leven in Engeland kent is dat ook zeer begrijpelijk. Kr zijn in Engeland geen politieke partijen, die een eenigzins gods dienstig karakter dragen, als de partijen der rech terzijde bij ons. Er zijn naast de liberale partij in Kngeland een machtige conservatieve partij en een machtige arbeiderspartij. Zoo ergens, dan moet in Engeland het liberalisme, wil het reden van be staan hebben, radicaal zijn. Wanneer er in Nederland voor de zich noemende liberalen naast de Liberale Staatspartij een mach tige conservatie,ve partij open stond, die. in geen enkel opzicht godsdienstig gekleurd ware, is er dan iemand, die meent, dat er nog veel leden in den Vrijheidsbond over zouden blijven, behalve misschien de heer Hans? A. O. JOSKIM-IT'S JITTA