De Groene Amsterdammer van 10 December 1932 No. 2897 Het eeuwige kind Albert Heiman Si' 1* i v, Alïe van Wijhe-Srneding, Naakte Waarheid 1) Een behoorlijke kantteekening bij ..Naakte Waarheid" zou de titel moeten dragen van ..Ver handeling over de vraag wat erger is: het kwaad aanlokkelijk voor te stellen of de deugd verachte lijk te maken." Het eerste is, wat men in het alge meen aan pornografie ten laste kan leggen, en laat ik u' meteen verzekeren, dat in dit opzicht de .schrijfster van Naakte Waarheid" vrij uitgaat. Ik geloof niet dat zij met de beste wil van de we reld in staat zou zijn het kwaad zoo plezierig te , beschrijven, dat het tot opheffing van eigen rem men en waardebepalingen zou kunnen leiden. Dit is het eerste boek van haar dat ik las. maar het is lijvig genoeg om een afgerond oordeel mogelijk te maken. Pornografie in dezen zin, is niet het ..fort" van Nederlandsche schrijvers. Het zondebewustzijn is hier te diep ingeheid, en het zou interessant genoeg zijn na te gaan waarom juist ons land. als kamp plaats van katholicisme en calvinisme, meer dan andere landen (Engeland wellicht uitgezonderd) erfelijk belast is met de ergste schuldgevoelens. Een zondaar is hier noodzakelijk ook een mistroos tig iemand en een domkop Zonde heet te zijn: een kortstondige vreugd waar men op de duur geen zij bij spint; waarvoor men elk willekeurig oogenblik gestraft kan worden door de wrekende hand van god. Om werkelijke pornografie te kunnen schrijven. moet men a-moreel zijn, alle bedenkingen verge ten, in de grond van zijn wezen een weerbare opti mist en een roekelooze waaghals zijn. Men kan dan tot droevige of pleizierige ervaringen komen. dat is een kwestie van toeval, maar men doet waar men zin in heeft, en leeft in volmaakte vrijheid. Uit de gezichtshoek der tegenstanders bezien, moet men dan zulke menschen bedervers "noe men, want hun vrijheidsgevoel werkt aanstekelijk. hun vreugde-in-de-zonde is zoo oprecht en intens. dat zij zich aan anderen mededeelt.Zulke menschen waren Casanova, de markies de Sade, en meer dan anderen de onbekende auteur van de Kin J'ing Meh, deze Chineesche catalogus van brillantgenoten ontucht. Een gepreoccupeerd man als D. H. Lawrence heeft tevergeefs geprobeerd zoo te zijn, en in de wereldliteratuur komt men maar zelden een figuur tegen die bij zijn pogingen om pornografie te leveren, niet op het een of andere zwakke moment zijn bevangenheid toont. De mensch is nu eenmaal een angstig wezen met een opmerkelijke geneigdheid tot het goede, wan neer hij ziet dat het kwade hem niet al te wel bekomt. In Nederland zijn nog maar zeer, zeer weinig schrijvers bekend die deze on-protestantsche eigen schap bezitten, en ik zal mij wel wachten hun na men te noemen voor een omgeving waar men maar al te gauw bereid is tot steenigeri. Een roman als Naakte Waarheid" nu. is vóór alles een onaangenaam, klef, mistroostig boek. Een kind dat sexueele handelingen ondergaat of verricht, reageert daarop caricaturaal, want onrijp en onvolkomen. Daar schuilt iets weerzinwekkends in van dezelfde aard als men bij de minutieuze be schrijving van een mesthoop of iets dergelijks zou ondervinden. Vooral wanneer die beschrijving op zichzelf doelloos en onvolkomen is. Geen kinder roman heb ik ooit met meer belangstelling en vreugde over de klare structuur en de sobere. plastische bewoordingen gelezen, als Freud's Analyse der Phobie eines fünfjahrigen Knabes". de geschiedenis van den kleinen Hans, die tusschen zijn derde en zesde jaar alle tormenten doormaakt en te boven komt, waar de meeste volwassen romanhelden nog niet aan toe zijn, .Maar hoe ge compliceerd de psychische structuur van het kind in Freud's knappe analyse ook blijkt, altijd reageert Hans volkomen als een kind, bouwt hij zijn zieleleven alleen op met dat materiaal wat direct voor de hand ligt. Daarom heeft ook geen enkele van zijn gedragingen of woorden iets stuitends. en ver heugt rnen zich er-over dat een volwasserie in staat is geweest een kind zoo y.uiver te zien. Het kleine meisje, dat de treurige heldin is van Naakte Waarheid", mist de prachtige eigenschap van in haar kinderjaren werkelijk kind te zijn. !l"t denkt en voelt als een wanstaltig groot-menschje. als een kleine.-Mie van Wijhe, die nog niet t >t inkeer is gekomen. Terwijl kleine Hans door de reactie van zijn omgeving ..bevrijd" wordt, is de Liz Mun tendam van mevrouw van Wijhe van haar g> boorte af gevangen in de strikken vari zelfverwijt en moreele geremdheid, die de schrijfster haar ge spannen heeft om het axioma te kunnen bewijzen ,.dat het niet goed is zich te laten gaan". Op deze manier laat zich ieder willekeurig geval van ont reddering construeei-en. Bij de O rieken had men tenminste nog het voordeel dat de tragische held gewoonlijk aan zijn deugd te gronde ging. Dat is altijd nog een graadje leerzamer. De bedoelingen van de schrijfster zijn onmis kenbaar. Zij heeft willen laten zien hoe ongelukkig het moderne kind er bij de zoogenaamde vrije" opvoeding aan toe is. Zij heeft alleen maar verge ten aan te toonen dat die opvoeding evenmin in waarheid vrij is als die van de Koosjes en de Keejetjes die zelfs hun schoenpunten niet mochten laten zien zonder voorgoed geschandvlekt te zijn. Wie een aangeboren zondebewustzijn heeft, doet het beste, niet te zondigen; dat is klaar als een klontje. Men heeft in de eerste plaats met zichzelf in het reine te zijn. Maar er rest nog altijd de mogelijkheid dat een kind dit bewustzijn niet heeft. Eri dan? De geschie denis van Liz Muntendam zou dan, gesteld dat mevrouw Van Wijhe die zou kunnen schrijven, heel wat hoopvoller en prettiger en oprechter ge worden zijn. Kn onvervalschte pornografie ! Bedenkelijker is het tweede punt: dat de deugd verachtelijk gemaakt wordt. Het hangt samen met het feit, dat in Naakte Waarheid" de zonde geen zónde is. maar een mistroostig tekort aan deugd. De echte zonde is triomfarit. een duistere macht. die zich gelijk stelt aan het licht, de oer-tragedie van Lucifer. De zondigheid van Liz Muntendam is meer een slechte appetijt; en de deugd van haar tegenpolen: kritieklooze schrokkerigheid. Het 011derwijzeresje dat dan \vèl braaf is eii op het wettige moederschap vlast zooals een kloek op de graan korrels; de onschuldige onderwijzer die na de ver jaagde herinneringen aan zijn mama dooi- Liz verleid wordt; de malle dokter die op de ('ooisingel naar mooie doch ongerepte meisjes loopt te zoeken. ze zijn allen van zoo'n wanstaltigheid dat men er zijns ondanks toe komt voor de zondigende Liz en het goedmoedige joodje dat haar trouwt, partij te kiezen. Zoo bereikt de schrijfster juist het tegen overgestelde van wat ze bedoelde. Ken kennelijk gebrek aan intelligentie en inzicht in de behandelde stof liet haar deze principieele fout begaan. Uit allerlei kleinigheden meen ik trouwens te mogen opmaken, dat mevrouw Van Wijhe slechts de burgerlij k-frivole wereld kent. waarin zij ons. vooral in het laatste gedeelte van haar boek. binrienvoert. Zij kent allven Duitsche moppen. Maar wij zijn veel Amerikaanscher dan zij vermoedt: ook in de liefde die met zulke deuntjes gemoeid is. De doodelijke verveling en de totale afwezigheid van vreugde die typeerend is voor vaderlandsche dancings, schijnt zij nooit opgemerkt te hebben. Daarentegen zijn alle details over gestoofde en ..geweckte" peertjes, over sieraadjes en strikjes. dik in orde. Voor de beruchte locale klein1 is weer gezorgd, en liet geheel is zoo provinciaal als men zich maar kan voorstellen. Ook werd de gelegen heid meteen te baat genomen om een paar medeschrijfsters met naam en toenaam belachelijk te maken. Met literatuur heeft dit boek niets uit te staan: het is met ijselijke routine en artistieke geweten loosheid geschreven. Maai' het heeft ook enkel ethische bedoelingen, en omdat men uitsluitend uit ethische overwegingen een voor- of tegenstan der er vari zal zijn. getroostte mijn nieuwsgierig heid zich de moeite, zich door ruim zeshonderd bladzijden kookboeken-proza te worstelen, om te kunnen vaststellen dat ilit werk slechts voor de helft beantwoordt aan zijn (enden/., liet poogt de zonde walgelijk vo.ir te stellen. do( h het. maakt de deugd verachtelijk. Kn wie nicl naar hel residu van t raciaal jes Zoekt, vindt ulillioelieil hoeken die het el- zijn. Martha <!<? Vries. Joop 2) Kinderen blijven nog altijd literaire modeartikelen. Kil tegen n sexueel verworpelingetje zooals liet .jongste creatuur van mevr. Van WijheSmeding staat nog altijd een dozijn schatteboutjes van kinderen, die met hun snotneuzen en piekharen toch o zulke lieve eri aandoenlijke dingen weten te zeggen. Was het niet Swift die in een van zijn vele kwaadaardige buien een boekje schreef over de manieren om van zulke kinderen behoor lijke ragout te maken!' Ik kan er levendig inkomen. ledere onderwijzeres met een gevoelig hart ei» niet al te veel correctie krijgt op zekeren dag de bekoring te overwinnen, om van al de lieve kinde ren uit haar klas n erg interessant kind te make.n en er een boekje over te schrijven. Het is een veilige en liefdadige manier om hoogerop te komen eri een intrede te doen in ..de" literatuur. Lang niet ieder van hen is zoo verstandig te bedenken dat wij al meer dan genoeg van die Merijritjes en Koosjes en Keesjes hebben; zelden heeft ook een van hen zoo'n origineele dag als Theo Tbynen toen hij de woorden schreef: Het grijze kind". Nu is het wel waar. van de meeste van die kin deren zullen wij niet lang last hebben. Ze zijn bloedarm geboren, en zoo gauw ze al hun anecdootjes hebben verteld of het tegen een horde tuberkelbacillen hebben afgelegd, zinken ze voor goed in de poel der vergetelheid. Ze zijn in den regel te lief en te goed voor deze wereld en voor de her innering van on£. verharde, literaire snobs. Kin deren, die blijven bestaan, dat zijn zulke moorde naars, brandstichters en sadisten als het stelletjeuit A high wind in Jamaica" van Hughes, als de jonge (iustavo uit Kanion (iomez de la Serna's roman KI incongruente"; of ondeugden als Trott en zijn zusje, die. vooral wanneer men tusschen de regels door weet te lezen, heusch niet te zoet sappig zijn gemaakt door Lichtenberger. Voorloopig geloof ik nog het meest aan de kin dertjes van Hughes. Dat lijkt het veiligst voor de toekomst. Hiermede is al het noodige gezegd over ...loop'' van Mart ha de Vries, een ventje dat in niets belang wekkender is dan al de een beetje ondeugende, maar tenslotte toch wel brave Hollaiidsche ventjes, die wij reeds kennen. Het geeft je overigens een gevoel alsof op iedere bladzijde een snotneus schoongepoetst wordt. Dat is natuurlijk heel wel willend en geschikt voor het ventje zelf. .Maar de toekijkers hebben er weinig aan. en men behoef! niet bepaald een hekel aan kinderen te hebben i'in a:m al die snuiterij voorgoed de brui te geven. De gesteltenis waarin zulk een boek geschre ven wordt, blijkt zonneklaar uit de opdracht : ..Dank. kleine .loop." Ik hoor het de kinderen van Hughes al zeggen tegen hun auteur: ..Hou je be dankjes maar vóór je: maar eerlijk samen deelen. oude heer !" Kinderen kijken ons aan." staat er aan het eind van ..Naakte Waarheid". Ze zouden ons beslist niet meer aankijken als zij wisten hoe wij waren. en welke boeken men over hen pleegt te schrijven. 1) A*. \r. .V'/r/A ctt r. jfhtntcr. ~) l (nt f)ishf>cr/c. />'i/.s>v///(. Boekenveiling Veiling liihliot lici'K wi.jlc'il l". 4|n«'riil«> hij Jli-nno JlfrtzlHTKfr, Amsterdam In het voorbericht, van den Catalogus dat Querido's vi iend Andries de Hosa schreef, vinden wij déze woorden: Wat Querido toch van den gewonen hibliophi"la!s verzamelaar onderscheidde was. dat hij zijn boeken Iccndi.'. ondanks den omvang van hun aantal. Kn in deze verzameling vinden wij dan ook het beeld terug zijner veelzijdigheid op allerlei gebied". Die veelzijdigheid blijkt wel uit de ver schillende, wél-voorziene afdeelingen waarin de verzameling valt onder te verdeelen (Theologie'. 'Philosophie, Occultisme. Psychologie, Criminalogie. Hcchtswcterischap, Kcoiioniie. Folklore, .Mu ziek, enz. enz.). In 't bijzonder moge ver meld worden de meer dan ."v t nr. t ellende afdeiling ..Amsterdam" en (Ie lioeken met eigenhan dige opdracht van schrijfsters en sehrij\ ers". D(-/c opdrachten zijn evenzoovele hommages" van buiten- cl! Hnivnlaiidsche iiüt.'iirs aan dei' \.derlands;-h"ii Collega gehraHit Van.-iit Isfr.-.ti ,.a i-, <,>u<-rid< en l -1 i i!:! ; 11 m < i" " 111 'i )1 Olldl"l \ i'if 'i! \ < \-;-( en l-".