De Groene Amsterdammer van 10 December 1932 No. 2897 De levensgeschiedenis van een reporter Bu la~Ma t ar i Boekbespreking Nico Rost [Livingstone Jacob Wassermann ftula .!/«1ari. Das Leben Stanlcy's. S- Fisc/fCf Verlufi Jierlui. Jacob Wassermann, die op zijn Golumbus-biografie een levensgeschie denis van Stanley laat volgen, ziet hoofdzakelijk een der grootste jour nalisten dei- laatste vijftig- jaar in hem. Ook voor Wassermann bezat do naam Stanley sinds lange, jaren een tooverklank. Henry Moi-ton Stanley's naam heeft voor allen dezen tooverklank nog heden behouden. ,,Wenn nian Stanley sagte", schrijft Wassermann. war es wie eine Fanfare". Welke journalist droomt niet van een hoofd redacteur als Mr. Bennet van de Herald" en zou ook niet graag een dergelijke opdracht krijgen als Stanley kreeg, toen hem gevraagd werd naar Afrika te reizen om Livingstone op te sporen? ..Natürlich werden Sic nach eignem PJano handeln und tun, was Sie fürdas Kichtige halten, aber fin den Sie Livingstone. Krheben Sie tausend l'fund, \venn die verbraucht sind wieder tausend, wenn die ver braucht sind, abermals taxisend, und so fort, nur: finden Sie Livingstone". Kn nimmer vergeten we het simpele verslag van zijn ontmoeting met Li vingstone na een maandenlange tocht vol ontberingen. Deze paar zinnetjes zijn volkomen onbelangrijk als beschrijving doch zullen blijven en ook komende gene raties zullen onder deii indruk er van komen. Wassermann vertelt, hoe Stan ley door negers medegedeeld werd. dat in een der dichtstbijzijnde dorpen een blanke zou vertoeven, ijlings daar heen trok en geeft de ontmoeting met Stanley's eigen woorden weer: ,,Ik zou graag naar hem toe zijn gehold maar ik waf daar te laf voor met al foonkamers te Oosterbeek te bezichtigen die negers om me heen; ik wilde hem omhelzen, maar wist niet, hoe hij dat op zou vatten. Twijfelend nam ik mijn hoed af: ,,Mr. Livingstone, I pi'esnmei"' De andere lachte zwakjes, tikte aan zijn pet en zeide: yes". ,,lk dank God, dat ik u hier ontmoet". Nog na eeu wen zullen niet alleen journalisten deze simpele woorden lezen en herlezen en terecht schrijft Wassermann dan ook : ,,Wenn es einen Klassiker des Journalismus gibt, so ist er einer. Wenn ein Schriftsteller dein .Tournalismus welthistorische Uedcutimg verschaft hat, so ist er dieser Schriftsteller''. Stanley verschafte de journalistiek deze beteekenis, omdat hij een man van de daad was. l tij was de eerste razende reporter en ook de eerste buitenlandsche correspondent, die be greep, dat hij vooral moest zorgen, dat zijn courant zijn berichten eerder had dan andere couranten. Beroemd is de anccdot'1, waarin verteld wordt, dat Stanley in Spanje na een veldslag als eerste der buiten landsche journalisten op een dorpspostkantoortje komt, zijn berichten telegrafeert en daarna nog het heele Kva.ngelie van Mattheus om zijn colvan de .\frikaansche periode lezen vragen we ons toch onwillekeurig af of Wassermann voor dit werk wel de juiste biograaf was. Hij zag in .Stanley niet genoeg den imperialistische!! kolo nisator. Wass-i-mann gveft weliswaar blijk dezen factor onder oogen te heb bon gezien doch geeft hem in zijn boek niet genoeg plaats. ..Seine Begegnung mit den schwa,r/en Meiischen hat zu einer ent-scheidenden Wendung in der (ïe-samtbeuvteiUmg der lïasse geführt, hat ihn aber trotzdem nicht von dom europaischen Walm der ,,Besitzergreifung" geheilt; da liegt eine tragische Schuld". Indien Wasser mann deze ..schuld" in zijn werk nader geanalyseerd bad, zon hij ons ook de figuur van Livingstone anders hebben geteekend. Livingstone was in dit opzicht immers juist het tegenover gestelde van Stanley, hoewel ook op hem een tragische schuld drukte, daar hij toch eigenlijk de eerste was. die volledige kaarten van Afrika ver vaardigde en daardoor dit werelddeel voor de imperialistische machten ontsloot. I [et Koeken naar Livirgstone was dus begrijpelijk en de aan Stanley gegeven opdracht sproot «lus zeker niet alleen uit iiienschlie\ende beKaart van Stanley's reizen door Afrika lega's niet aan de beurt te laten komen (Jules Vernes heeft deze anecdote latei' in een zijner romans gebruikt). Wassermann beschrijft uitvoerig Stanley's jeugdjaren, waarover tot heden weinig details bekend waren, zijn eersten tocht naar Afrika om Li vingstone te zoeken, zijn volgende ontdekkingsreizen en ontmoeting met Kmir 1'ascha en zijn dood. Indruk wekkend vooral de beschrijving van zijn laatste jaren, waarin Stanley, die leruggeti okken op zijn bezit (ingen in J-Ingeland leeft, niet tot rust. kan komen en plotseling moet bekennen: ..Nie siehl die /ivilisatiou verlockender aus als in der Wildnis, uie die \Vildnis verlokkende!' als in de:' Zivilis it ion". Kn steeds vaker herhaalt hij de laatste jaren: ..Afrika ist in mir". Vooral dit laatste gedeelte van Wassermann's biografie boe il on/.e aan dacht evenals de beschrijving van Stanloy's jeiigdjaien, maar wanneer We zijn beschrijving en interpretatie zoigdheid vooit en had andere oor zaken. -Maar Livingstone zelf. die niet naar Kuropa terug wilde, zich bij de negers thuis voelde en twee j;U'en n.'i zijn ontmoeting mei Stanley in Urika stierf. was r-<'n (l-.-r weinige ontdek kingsreizigers, die <!>? partij dei- negers koos tegen de blanke kolonisatoren. Stanley schildert ook Wasserman-i za,g zich genoodzaakt, ons dit mee (e deeleii dat hij de inboorlingen vaak in het vuur meesleepte en hen onder bedreigingen dwong hem t:- volgen. Livingslone echt i-r publiceei-de in 1S71 een opioep. waarin hij schreef, dal hel ft-it, dat- meii naar zijn onUiullingeM over den slavenhandel luisterde, voor hem hel;* i)'.,'rijker was dan "/i.jn ontdekkingen van den ooi-sprong van de Xijlbronnen. Livingstone heeft nimmer vermoed Wilt Stanley waarschijnlijk wel vermoedde, dat de resultaten \a-ii zijn ontdekkingsreizen alleen den koloni alen machten ten goede kwamen, daar Stanley Livingstone's levenswerk de grond slagen voor het uitbuiten der bodem en de onderdrukking der inboorlingen legde. Livingstone heeft dat zeker niet gewild, maar was niet tegen deze overmacht bestand. Wassermann deelt ons omtrent Livingstone's idealen wei nig mede. hoewel hij ons een uitge breide karakteristiek van zijn per soonlijkheid geeft. Indien hij deze zijde van Livingstone op den voorgrond had geplaatst '/.ou ook o]) Slanley's per soonlijkheid nog meer licht zijn ge vallen. Xooals Wassermann ons Stan ley nu teekent, krijgen we vaak d" voorstelling van een kat d ie om de heet c brij heen loopt. Telkens stuiten wc weer op uitlal iiigen. waaruit on,-duidelijk wordt, dat hij wist waar het Stanley om ging. doch niet waagde de consequenties te trekken. ..Oh Stanley danacli milder gedacht. hal iiber die feindselige Abwehr der von der /ivilisation noch unberiïhrten Völkerschafleii im Innern? Ihr In stinkt, obschon wild und grausam. verrat sic. sie ahnen es. und es ist vielleicht mythische l'berliefciung, was sie von den Kindringlingen zn erwart en haben. die ihrerseits naiventsetzt sind. wenn sie nicht mit offtien Armen von ilmen aui'getiommen Wel-deii. da sie ilmen doch. wenn si,> sich mit List und (iewalt l'est gesetzt haben. nicht s bringeii als die sogenannten Segnnngen ihrer Knltur, ;ils da sind : Alcohol. Syphilis. Arbeitsi'ron. rapid.e l )egeiierat ion. Kut werlung aller l'rodnkte nnd Knteignung von (i l u nd nnd l i IK l el)." Wassermann gaf ons een boeiend" levensbeschrijving van den gr<ioten reporler Stavdey. wanrin echti-r <-i-n uitvoerige analy-v van zijn schuld ,uit breekt. Moètir W A, Spc*r Jr CuJemborff.