No. 2898 De Groene Amsterdammer van 17 December 1932 Krakau - het hart van Polen Evert Straat Kalenders Poolsche reisnotities (slot) Het is al bijna October, maar nog zóó warm, dat de boerinnen die met kippen en ganzen, met bloemen eu fruit en paddestoelen-aan-een-touwtje naar Krakau zijn gekomen, wijdgerokt op de puntkeien van het marktplein de Rynek gaan zitten en hun kousen uittrekken. In de schaduw van een groote, tusschen de keien geprikte parasol krabben ze behagelijk hun bruingele kuiten en dikke enkels; als er een klant komt, kruipen ze moeizaam overeind en staan met opgekrulde teenen op de scherpe flinten. De huismoeders en dienstmeiden van Krakau (Kraakoef zegt een Pool) drentelen gewapend met vervaarlijke karabiezen tusschen bergen knalroode rozebottels, pyramiden gele en groene appels, heele heuvels pruimen en peren. Aan kleine stalletjes koopen ze witte en gele kazen, in kegel- en kubusvorm geperst; ze wegen de vette, sneeuwwitte ganzen op hun handen, zoeken met critisch oog de weligste dahlias uit en gaan, als het hun te warm wordt in de broeiende Septemberzoii, onder de arkaden van de Laken hal hun dorst lesschen met een glas karnemelk. Van de torens der Mariakerk twee slanke, gothische spitsen in rood-en-wit, naast elkaar, maar niet even lang en ongelijk gedekt schettert een trompet, prompt overstemd door zware klokslagen. Elf uur. Al langer dan een uur scharrel ik in het marktgewoel; ik ben mijn gezelschap kwijt geraakt, dat musea en kerken is gaan kijken. Kerken.. .. Er zijri er drie en veertig in Krakau, ongeteld de acht synagogen. Ze zijn vol graf monumenten en biddende, voor Mariabeelden en altaren knielende menschen. Ik heb vandaag geen zin in kerken, in hoogdonkere gewelven boven mijn hoofd en brandende roosvensters in barokke kapellen; ik wil lekker alleen door deze kostelijke stad zwerven en dan ergens lui op een terras de beste koffie van Polen drinken. Maar ik kan nog' niet scheiden van deze weergalooze Rynek, dit juweel van een marktplein, dat met al zijn menge ling van gothiek en renaissance en late barok boeiend oorspronkelijk is, aan niets doet denken wat men elders zag. De bekoorlijkheid van y.oo'n Lakenhal.... Poolsche koningen lieten er een Italiaan voor komen, die hoe kon het anders een rustig-golvende arkadengalerij bouwde. Toen kwamen de Polen, welfden een spitsboog boven den ingang en kroonden het geheel met een attica, zoo licht en luchtig als kant. Allesbehalve ,,stilgerecht" maar prachtig en harmonischer dan met de strenge doorvoering van n thema was te bereiken. Een speelsche fuga in steen. Kn daar achter de trots van een gothische raadhuis-toren, die Lakenhal en Mariakerk zou verpletteren, indien zijn roekelooze kleur, van dieprood naar lichtrose, hem niet iets beminneli.jks en (aiasijeugdigs gaf.... Van den Rynek leidt een drukke, steeds wijder wordende winkelstraat naar Polens pronkjuweel. de kouingsburcht Wawcl, opgetrokken op een heuvel aan de Weichsel, die hierbij haar oorsprong een smal en rustig stroomend riviertje is. De/elfde weg gaat naar Kazimicrz, het glietto; ik kom dus in de Grodska veel Joden tegen, in kaftan en met korte pijpekrullen langs hun slapen. Voor een grijze kerk wringen twaalf extatische apostelbeelden hun machtig-gespierde ledematen in barokke bochten en kronkels; waarom!' ze zijn alleen maai leelijk. Winkels bontwinkels. kruideniers, slagers. Zwarte, stijve worsten. Kaasjes in bepaald obscene vormen. Nu en d.an een vrouw waarvoor men omkijkt, slank, niet groot, keurig gekleed, met brandende oogen Kindel ij k de Wawel. We zijn er gisteren geweest, hebbenden machtigen Dom en hot trotsche paleis bekeken. zijn op malle pantoffels door een eiridelooze reeks pompeuze zalen gegleden, geschaatst, en bek-af naar beneden geklommen. Vandaag blijf ik liever aan den buitenkant. De weg gaat «teil naarboven: beneden glinstert de rivier, daar achter golft het Poolsche land naar de Karpathen, de Tatra toe, blauw aan den gezichtseinder. Halverwege begint links een lage borstwering, kanteelen van rooderi baksteen, met lei en basalt bekleed; rechts de buiehtmuur, ruig en geweldig. Tusschen muren kruipt de weg den heuvel op; in de groote bocht bij de kruin loert een zware, zware donjon uit felle schietspleten het land in. Een tuin met bloemen; dan het hellende, ongeplaveide slotplein. De kathedraal, een staalkaart van alle bouwstijlen: aan zijn voeten de kopergroene en gouden kapellen van Sigismund en Stanislaus, er tegen aan leunend, er mee vergroeid als kleine uitjes aan een bloembol. Daarachter het paleis, de pralende arkadenhof, de sierlijke, slanke renaissance-torens. Er is niets aan te doen: deze burcht, gebouwd door koningen die hun boeren god-mag-weten hoe ongenadig hebben uitgezogen, is overweldigend; feodaal, met eiken steen sprekend van een ongebreidelde!! machtswellust, maar grootscher en prachtiger dan wat ooit in tijden van gelijkheid en vrijheid gebouwd is. liet sterkste motief van bouwkunst is machts-expressie. Beneden ligt Krakau. geen wereldstad, een tikje provinciaal, maar het hart van Polen, Poolscher dan Warschau, dat een Russisch tintje hoeft overgehouden, Poolscher dan Poznan, dat Piuisisch. dan Wilna, dat Joodsch is. Krakau, de stad van de bouwers, de schilders en de beeldhouwers, van de kerken, de koffie en de schoone vrouwen. Ik heb spijt, dat een Poolsche' reis niet uit n enkel verblijf in Krakau kan bestaan.... En dat ik niet tot de weinigen behoor, die de kunst ver staan in luttel dagen een stad. een sfeer, het ossentieele van het milieu waarin men vertoeft, in zich op te zuigen en als vast en verworven bezit mee naar huis te nemen. Langs de wallen met hun frissche plantsoenen slenter ik terug, naar mijn stamcafé", de Espla nade, waar je op een gezellig terras bij een weerga looze Wiener melange de voorbijgangers kunt gadeslaan. liet is vol. ik mag blij zijn. dat ik nog een tafeltje krijg. Aan het tafeltje naast me wordt geschaakt. Dat is lastig. Ik ken het spe!, ben <>r jaren verslaafd aan geweest, en kan geon stukken zien zonder heimelijk mee te spelen. Ik probeer naarden agent te kijken en do regelen van het Poolsche ve.vkeer t o. ontcijferen; maai' ik loer naar logge Poolsche schaakstukken, hetzelfde model als waarmee Uasovsky of Zabodrodsky of hoe-ie heeten mag me jaren geleden in Ostrau do das heeft omgedaan. Ik ben plotseling niet meer in Polen -- ik ruik combinaties en valstrikken, verkeerdeloopers on stikniatten en voel me oneindig verheven boven dat geknoei op dat bord daar. Dit. is erger dan bridge, (üsteron bon ik in hot hotel de bridge club voorbijgegaan zonder althans te probooroti af te luisteren hoe vier-sohoppen en Kly-('ulbortson in het Poolsch heeten. Maar x.elfs do Poolsche verdediging zij bestaat on is niet erg soliodo fascineert moer dan een dwiingposit io. Wat dio onnoozele jongeling daar spoolt. is trou wens hoelemaal geen verdediging hot lijkt mooi' op oen zolfniat in hoogstens.... Op dat fatale oogonhlik komt tic vrouw voor wie ik goboroii ben on mot vreugde zal sterven, non chalant het torras op on bon. ik reddeloos on a. tempo mat. Zij is schoon als do niorgon. slank als oen berk. Poolsch als hol best;' van Chopin. Zij beweegt zich mot do gratie van hot ruisohondo. ranke riet, zwool't onaardsoh langs mijn tafeltje on geeft oen dikkort met een kaal hoofd een luiden. sniakkondori/.oeii. Ik sta op. betaal on vlucht mot straffen pas .Vanavond gaat mijn trein. Hoe leelijk is hot Rondeel - net een suikertaart van steeu! I i oe heb ik ooit die wrakke, attandsrtie Elorianpoorl mooi kunnen vindon! Kn hoe onstoi l'elijk vervelend is liet hotel! Ik dank don hemel, dat ik vanavond niet moor in Polen zal zijn.. .. Astoria te Amsterdam heeft voor 1933 oen fleurigen driemaandelijkschen wandkalender doen vervaardigen door studio Vidal. liet is oen goed verzorgd drukwerk geworden, bestaande uit vier kwartaalbladen, met op elk een reproductie naar aquarel in vroolijke kleuren, die beelden geven uit den pruikentijd, respectievelijk van een taverne, restaurant, terras-caféen bar. Een geslaagde reclame, waarvan distinctie uitgaat. Een prachtige wand versiering is de uit /.es bladen en een schutblad bestaande Diorenkalendcr. Do bladen bevatten elk oen kalender voor twee maanden en een uitstekende teokening van een of ander dier. Wanneer de data-bladenhun dienst hebbon godaan, kunnen do lithos afzonderlijk worden uitgesneden en als wand versiering worden gebruikt. Deze Dierenkalender is een geslaagde uitgave, zoowel praktisch als kunstzinnig. Ilalfjaarlijksche Kalender van Rotterdam, ont werp, foto's en foto-montages van Paul Schuitema. Door deze serie karakteristieke foto's wordt de be langrijkheid van Rotterdam, in de eerste plaats als havenstad, naar voren gebracht. Uitgave Drukkerij Chevalior, Rotterdam. Een maandkalendertje op een kleurig, vroolijk schild van magriotonbloemen heeft de firma Ringers te Rotterdam doen vervaardigen. PO kalender is een gedeelte van de verpakking van de door genoemde firma gefabriceerde magrietenchocolado. Het schild is geheel los van de doos, zoodat het als wandversiering practisch kan worden toegepast. Reclame komt op deze nuttige en sierlijke emballage die oen aardig novum is niet voor. Evenals vorige jaren, geeft do N.V. Mij. tot Exploitatie van de Victoria-Bron gevestigd te Amsterdam, weder een practischon maandkalender uit, voorzien van eenigo reproducties \an foto's, o.a. van de op 380 Mtr. diepte ontspringende Bron te Oborlahnstoin: van het bedrijf va.n deze Xedorliindsc-he Maatschappij; on oen paar mooie stads gezichten van Amsterdam, Rotterdam on Den l laag. Duidelijke datumcijfers on oen memorandum voor het maken van kleine aa.riteokeningen zijn vorder op dezen goed uitgovoerdeii kalender aan gebracht. Te?itoonstellingen Kunstzalen Vocht.. Amsterdam. Work van K. T. Redorer. Tot 17 December. Voor do Kunst, l'trechl. Werken van Johau Thorn Prikker. Tot IS December. Kunsthandel Saiiteo Laiidweer, Amsterdam. (iraphisch werk door A. Schotel en .1. Proost. Tot 20 December. Kunstzaal Bernard Houthakker. Amsterdam. Tentoonstelling van Fraiische etsen. Tot 20 December. S'cheltoma «.v. Ifolkema's kun^t laiidel, Amster dam, (.ral'iseh werk van John Huikland Wright. Tot 20 D.'combor. Kunst zaal van Meurs, Amstordü.m. Kerstt.'iitoonstolling van voortbrengselen, toogopnsto kuii:-t. Tot 21 D. combi r. .Met/, en ('o.. Ainst.'rda.m. Knippatr.meu door Mies Delió. Tot 25 December. Kunsthandel van Lier. Am^terd'im. Schildoro'i t.'eken vork dool' Louis Saalborii. .Inbileutnt >iit:>ons( clliim1. Tot 2."> December. Kunsthandel Ketter. Amsterdam. Schilderstuk ken on Pastels dooi' L. W. R. Weiickebach. Tot l Januari. Kunsthandel BuftVi A: /n. Amsfer,la,m. Werken va n Toon Kelder. Tot 3 .'aiiurri Kuusj/.a;:l van l.ior. Am-t ?i-.lam. Werken v.i.n Kdgar Ei rnhi i.t. Tot ."> ,liiiu;:ri D. G. SANTEE LANDWEER KUNSTHANDEL, Keizersgracht 207 (tusschen Raadhuis- en Hartenstraat), AMSTERDAM C. Tot 2O December. Tentoonstelling graphisch werk door A. Schotel en J. Proost. Geop:nd alle werkdagen van 10 12 en IVi?5 uur.