80. 2898 De Groene Amsterdammer van 17 December 1932 V, M V £ l i r ? 't i t f] 1 Gordijn Net Wetenschappelijke Varia Duizend geuren Dr. P. van Olst Techniek in de parfumerie Eigenlijk had ik willen schrijven: de poort der duizend geuren", daarmee uw neus, o lezer of lezeres, bedoelend. Maar lange titels zijn uit den tijd; ik had zelfs ,,geuren" sec kunnen zetten. Er is echter toch wel eenige reden om er een getal, en wel een vrij groot getal, voor te plaatsen zooals men zien zal. Het begon voor mij met een belangstellende vraag. Onze zintuigen kunnen door n enkelen zuivered prikkel getroffen worden, b.v. ons oog kan een lichtstraal van een der spectraalkleuren op vangen, d.w.z. een lichtstraal waarbij de golflengte door een zeer bepaald getal voor te stellen is. of ons oor kan getroffen worden door geluid van een bepaald aantal trillingen, dus een toon van vast te stellen hoogte en zonder eenige bijmengselen van andere tonen, _Wij zien dan een bepaalde kleur, of hoocen een bepaalden toon, tenminste als onze zin tuigen normaal" zijr,d.w.z. conform aan die der groote meerderheid der menschheid. Een lichtstraal die een golflengte heeft van 608 mikromikron zien wij oranje, een toon van 440 trillingen per seconde hooren we als de ,,a". Tn zooverre gedragen oog en oor zich gelijk. Maar als we in het oog nu een rood licht laten vallen van 071 mikromikron, en tegelijk groen van 517 mikromikron, dan zien we, bij een bepaalde mengverhouding ook weer oranje. Dat wil zeggen ons oog laat zich bedriegen en ziet geen verschil tusschen het echte oranje en het namaakoranje, dat uit twee andere kleuren gemaakt is. Zelfs met de best geoefende oogen ter wereld is het niet mogelijk zoo'n ,,meng"kleur te onderscheiden van de echte" kleur. Alleen met natuurkundige hulpmiddelen is men uit den droom te helpen. Nu ons oor. Vangt dit inplaats van een enkelen zuiveren toon eens twee tonen tegelijk op die ver schillende hoogte hebben, dan is er een mogelijk heid dat ze aangenaam samenklinken (zooals in een accoord) maar zelfs in dat geval ka,n een geoefend oor gemakkelijk de twee aparte tonen eruit halen en precies definieeren. Twee tonen zullen dus nooit samen ons oor voor den gek kunnen houden en het effect geven van een anderen zuiveren toon die ergens tusschen de twee werkelijke toemshoogten in ligt zooals oranje tusschen rood en groen in. ligt. Het is waar ((at een i/eoffe-nd oor nood i g is, maar zelfs /.onder oefening zal men nooit den indruk krijgen van een l-usschenliggenden toon maar alleen van een W'twA.'-verschil zoodat eius een a ook een a blijft als er andere; tonen mee gemengd worden maar de klank verandert van een piano-a in b.v. een viool-a. Onze huid-zin staat wat dit betreft soms op het foutieve standpunt van ons oog en is voor vergissen vat baar. Zoo kan een combinatie van een aunrukiny (waardoor de tastzin der huid geprikkeld wordt) en koude (waar door een heel ander zintuig in de huid, de kouelczin, geprikkeld wordt) samensmelten tot de sen satie van vochtiif, hoewel er van vocht heelemaal geen sprake behoeft te zijn. Bij den smaak is echter meer de qualiteit van het oor terug te vinden, want mengt men verschillende smakende, stoffen dan kan men hoogstens door den eenen smaak den anderen overdekken, maar een bittere en een zoete stof geven samen of een overheerschend zoeten smaa,k met bitteren nasrnaak óf een overheersehend bitteren smaak met zoeten nasmaak, maar rjeen niewrcn smaak die tusschen zoet en bitter in ligt. Behoort de neus nu bij de oog- en huid-groep of bij de oor- en tong-groep? Kan men dus door twee geuren te mengen een nieuwen geur krijgen, waarin de oorspronkelijke geuren niet te onderscheiden zijn en die gelijk is aan een geur dien men ook va.n een andere stof zou kunnen kiijgen, evenals de oranje lichtindiuk door menging van rood en groen maar ook door oranje zelf te bereiken is? Dit is niet gemakkelijk uit te maken want de reuksensatie is zeer dikwijls vergezeld van andere sensaties van naburige zintuiggebieden. Zoo is een bekend feit dat reuk en smaak zoo intens door elkaar gehaald worden dat men wel eens den smaak van een stof noemt wat eigenlijk de reuk is en ook wel den reuk wat meer met den. smaak te maken heeft. Maar reuk kan ook gepaard gaan met een kouden indnik of een warmte'-indruk of met een pijnindruk. liet is zeel' moeilijk om bij het onder zoek der geuren de andere zintuigen werkeloos te maken, en eigenlijk gezegd is het praktisch niet mogelijk dit te doen. Er is een hulpmiddel te vinden in de locnlisulie, d.w.z. in de mogelijkheid te beslissen of men met het rechte]1- of linkerneusgat de geuren binnenkrijgt, Zoeidra deze localisatie gelukt, kan men ei' vrij zeker van zijn dat er andere zintuig-indrukken zijn die met den geur samenvallen. Zoodra localisatie niet mogelijk is wordt het zeer waarschijnlijk dat men met een zuivere, alleen staande prikkeling der reukzenuwen te maken heeft. Heelemaal zeker is dit echter toch niet want de andere zintuigprikkels kunnen óf zeer gering zijn en daardoor onmerkbaar óf de proefpersoon kan er persoonlijk minder gevoelig voor zijn. Op grond van tallooze reukproeven kwam von Skramlik tot het resultaat dat er slechts een vrij beperkt aantal stoffen zijn die uitsluitend een reuk prikkeling geven, liet zijn er hoogstens tientallen; tegenover de honderdduizenden stoffen die geuren ; afgeven. Deze onderzoeker vond er 50 en geloofde i zelfs dat er nog wel een twintigtal uitgeschakeld ! moest worden op grond der vermelde mogelijk- ; heden. Hij noemt deze stoffen ('t zijn allemaal i scherp omschreven scheikundige verbindingen)' zuivere reukstoffen" en hun geuren duidt hij uit- j sluitend aan met den scheikundigen naam, dus niet '? zuur of zoetig of branderig. of zooiets daar deze ' termen door de bijkomstige zintuigindrukken ; veroorzaakt word er. ; Met deze ontwijfelbare zuivere reukstoffen zijn.; nu mengprocven genomen. Als men twee geuren in ! verschillende verhoudingen met elkaar vermengt : kan de proefpersoon, vooral bij eenige oefening en i volle aandachtconcentratie de beide geuren blijven onderschei iden, tenzij de eene geur bij zonder : veel sterker is dan de andere, want dan wordt deze laatste geheel onderdrukt, dus onmerkbaar (waar van we in het dagelijksch leven herhaaldelijk dankbaar gebruik maken om vieze luchtjes te; maskeeren). Bij een bepaalde mengverhouding1 kunnen de twee geuren als 't ware versmelten wat men vergelijken kan met het schijnbaar samen smelten van twee tonen voor het gehoor y.oodati men even den indruk krijgt van oen nicinrcn geur die echter, hoewi l met moeite, in de twee.' samenstellende geuren te onderscheiden is, Wat dit aangaat zou dus ons reukorgaan meer bij oor en tong passen dan bij de gemakkelijker te ? bedriegen oog en huid. Zoodra nieii echter meer geuren mei elkaar gaat mengen, dus drie of meer, wordt het moeilijker de gem-beslanddeeleii te onderscheiden. Hij een jueug.se! \an vier geuren lukt het b. v. hoogstens om er drie uil te halen maar bij de vierde laat onze neus ons in den steek. Hij mengsels van vel geuren krijgt men den indruk van iets iiicuifx. waaruit de bestanddeelen in het geheel niet meer te vinden xijn. Dat klopt mi t de techniek in (Ie parfimiei-i'e waarbij men wel een tiental reukstoffen Vermengt om nieuwe geur-effecten te bereiken. Dit lijkt dus op de misleiding van ons oog door mengkleuren. En gezien het feit dat er vele tientallen zuivere reukstoffen zijn, die men op tallooze wijzen kan combineeren, en dat ernaast nog tienduizenden. reukstoffen zijn niet bij-sensaties die men ge woonlijk ook voor geur verslijt, behoeft men niet te vreezen dat er een eind komt aan den stroom van werkelijk duizenden geuren, die ele? were'lel ons schenkt of schenken kan met behulp der industrie. /Hindciitie : ..l'ou-1'nee" l" kunt «elijk hebbe'ii. maar ik vond een vloe>ieiisprong niet ze>e> e.'fg klein. e-n. voe'leh' elaare>m mee'i' voor e*en luize^nspreing, eimdat in.derdaa.el een luis niet springt zoodat deze ..sprong" slechts minimaal kan zijn net als ele> eiag-aangreieiing eip St. Luce'. Ik Weet e>ok niet of men in de middeleeuwen het ongedierte ze>ej sche-rp uit elkaar hiejlel als in onze; hygiënische tijdeen. NV ARMHEMSCHE HYPOTHEEKBANK ' Hyp KAPITAAL BESCHIKBAAR DIRECTIE M?5.J.vA«ZiJST-M?J.F.VERSTEEVEN