BIOSCOPY L. J. Jordaan De vlucht naar den kitsch Bert Brccht en S. DuAow: Kuhle Wampe". Luxor. Een prachtige scène uit deze film: Avond in een werkloozen-gezin. Vader leest hardop uit de krant voor.... een dier populaire kitsch-feuilletons, waarop merkwaardigerwijs zoo veel arbeidersbladen verzot schijnen. Ditmaal gaat het over Mata-Hari, ,, d e interessante, beeldschoone spionne, wier betrekkingen tot het weeldeleven der aristocratische diplomatie...." enz. Moeder be cijfert met een zorgelijk gezicht en een stompje potlood de fatale dagelijksche uitgaven. Volgt een merkwaardige contrapuntiek der gedachten: ...een gesluierde, raadselachtige blik...." hakkelt de stem van den man ,,.. .. uien zooveel pfenuige.... riposteert het potloodstompje. .. .. Dijen als albasten zuilen, ternauwernood door een kanten waas omneveld" vervolgt de voorlezer. ,,.... kool zooveel pfennige het pond...." rekent de vrouw verder. Het beeld commentarieert daarbij, tusschen de opnamen der beide figuren door, voortdurend de gedachten der vrouw en wij krijgen ter illustratie van den zoeten f euilleton-kitsch de bittere werkelijk heid : raadselachtige blikken en dure uien.... albasten dijen en goedkoope kool ! Ben phenomenale satyre, waaruit men echter geen voorbarige moraal dient te trekken. Want het moge waar zijn, dat hier tegenover de volksellende het narcoticum van den kitsch" gehoond wordt.. . het is niet minder waar, dat deze zelfde vrouw straks, na het beëindigen van haar misère-balans, de laatste pfennige bijeen zal schrapen om op haar beurt bij het weeldeleven, den gesluierden blik en de albasten dijen der bioscoopfilms, den kool- en uiengeur te ontloopen. Het is de eeuw-ige vlucht van den klein-burger uit de grauwe, drukkende wer kelijkheid .... de kleine vlam van een klein heimwee, brandend gehouden door afval. De commercieele film is in hoofdzaak ingesteld op de ziel van den klein-burger, die huist in den proletariër zoowel als in den groot-industrieel. Zij tracht te gemoet te komen aan den vagen, maar dwingenden drang om tijdelijk los te komen uit het alledaagsche en zij kiest daartoe niet: het betere of hoogere, maar: het totaal andere ! Eenvoudig omdat het narcoticum aldus directer en sterker werkt. Kuhle Wampe" is een voortreffelijke film. . . . beter gezegd: een serie prachtige filmfragnient.en. Want een bindende eenheid, die de drie episoden ?waaruit zij bestaat, tezamen houdt ontbreekt «venals de groote curve van stijgende spanning naar bevrijdende verlossing. Het fragment van de schildering der werkloozen-ellende in het eerste deel , het leven in het tentenkamp in het tweede «n het met den triomphalen opmarsen der jeugd eindigende derde deel, staan los naast elkaar zonder voldoende dramatische continuïteit. Met het einde der eerste episode zou eigenlijk een schoone kurz-film" zijn afgesloten. De schil dering der werkloozenmisère met de fietsers, die iabrieken en werkplaatsen af-rennen, om overal teruggewezen te worden het werkloozengczin door de ontbering en het gedwongen nietsdoen tot ?wanhoop gebracht de zelfmoord van den jongen . arbeider.... dit alles vormt een korte, maar aan grijpende tragedie, die geen aanvulling rioodig heeft. Hier spreekt alles in beknopte, heftige strophen de machtige taal der film: het beeld der desperaat trappende fietsers, dat als een noodlotsmotief het geheel voortdurend verontrust de Jsorte, alledaagsche woorden, die in de drukkende .atmosfeer van het drama een tragische beteekenis verkrijgen de wanhoopsdaad van den knaap, door de sobere aanduiding tot een gruwelijk hoogte punt stijgend de trieste epiloog met den nietsvermoedenden vader, machtelooze banaliteiten Juchtend in zijn starn-café.... ziehier een f ilm-drama, dat naar vorm zoowel als gedachte tot het beste behoort, dat wij kennen. Ook de schoonste en geestigste fragmenten in de beide volgende episoden kunnen evenwel den indruk niet wegnemen van overbodige, want on samenhangende vervolgen op dit in zijn soberheid «n beknoptheid, zoo aangrijpende verhaal. De slemppartij in het tweede deel zoowel als de verwarde debatchaos in het laatste, waar de naar huis terugkeerende arbeiders tusschen de passa giers van een overvollen spoorwegcoup verzeild raken, zijn op zich zelf onverbeter lijke stalen van film genrekunst. Vooral het laatste, met den origineelen inval om uit de ver warde mêlée van brokkelige politieke tinnegieterij een fonkelend satyriek betoog samen te stellen. Daartusschen echter hindert de lange en uitvoerige sportdemonstratie door een zekere ostentatieve A.J.C.erigheid, die in den objec tieven en logischen stijl van een gesloten dra matische ontwikkeling misplaatst is. Ondanks deze bedenkingen hebben wij hier echter te doen met een zeer bijzondere film, die door vorm en inhoud een verademing is op den eeuwigen kitsch. En tvaarvan het alleen maar de vraag is of zij bij machte zal zijn, om juist voor de menscheii welke zij zoekt te bereiken, dien kitsch te ver vangen. Want het geldt hier niet dogmatische kunst principes of ijdele aesthetische theorieën het betreft hier een onuitroeibare, diep-wortelende neiging der menschelijke psyche: de vlucht naar het absoluut andere ! Wij kunnen den kitsch zoo hard verdoemen als wij willen wij mogen de tendenz-kunst met alle kracht aanprijzen.... de dag-droom, die verlossing in vergetelheid y.oekt, zal bij de massa altijd sterker blijken. De werkloos heid kan een navrant en aangrijpend drama zijn. . . voor hen, die haar niet kennen ! De werklooze zelf. die in zijn dagelijksch leven door haar ellende overstelpt wordt, wenscht daarbuiten niet aan haar herinnerd te worden.... ook niet in het nobelste tendenzkleed gestoken. De vaste greep waarin de kitsch de verbeelding der massa gevangen houdt, heeft diepere oorzaken dan oppervlakkigheid en ijdele vermaakszucht. l Tij raakt verborgen verlangens aan die in ieder gemoed woelen, door de tijdelijke bevrijding van liet eigenzelf mogelijk te maken. ITij doet dit op grove, drastische, srnakelooze wijze.... maar hij doét het ! Met dezen psychologischen factor zal alle kunst, die vat op de massa wil krijgen, rekening hebben te houden in dit opzicht zal de kunst van den kitsch moeten leeren ! Zoolang zij de massa niet kan bevrijden uit den tredmolen der dagelijksche zorgen en dagelijksche belevingen, zoolang zal deze haar ontsnappen dooi de groote,* onweerstaanbare vlucht naar den kitsch.... Een documentaire ..Koo is China!" Documentaire van Dr. Martin Kikli. llembrandt De film ,,%oo is China !" moge gelden als voor beeld van een boeiende en belangwekkende repor tage. Want dit is zij veeleer dan een zuivere docu mentaire. De didactische rust van de onderwijsfilm is bij haar soms ver te zoeken, nademaal een ge deelte (en lang niet het minst interessante !) een frappant en levendig cinegrafisch verslag werd van de recente oorlogsgebeurtenissen, in Hhanghai en het Verre Oosten. Als bonte en interessante vorm van film-verslaggeverij is zij echter ten zeerste de aanschouwing waard. Daar is om te beginnen lief bezoek aan het beroemde heiligdom van Ling-Yiii onder den rook der stad IFanchow. dat reeds 1000 jaar geleden een religieus centrum was. Ken brillant lesje in folklore. Boeddhisme en oude-kutistge schiedenis. Onder de verrukkelijke boogbruggetjes ..aus grüncm Porzellan'', om met Mjüilcr te spreken. varen wij door laksehilderwerk-landouwrn naar sierlijke pagoden en naar het klooster Ling-Yin. Zoo is China Uit: Kuhle Wampe Een oogenblik sluit zich deze verre sfeer van stille, wereldvreemde bespiegeling om ons, als een won dere, eeuwenoude droom. Dit zijn de momenten, waarop niet alleen de beeldcamera doch ook het geluidsapparaat in werking werd gesteld. Dan groeit deze onwezenlijke wereld van mystiek en duistere tempelruimten, van zonderlinge keelklanken en vreemd-snerpende muziek plotseling uit tot een bijna tastbare realiteit. En met dank baarheid constateeren wij de waarde der klankweergave, die het plaatjesalburn der zwijgende documentaire tot verrassend en waarachtig leven brengt. Dit deel van de film is in zijn soort een voortreffelijke eenheid geworden met sma,ak, zorg en dikwijls niet zonder geest gemonteerd. Van een geheel ander genre is het deel, dat de moderne sportwereld uit het Verre Oosten commen tarieert. Hoewel op zichzelf niet onbelangwekkend, nadert dit toch wel zeer het bekende sportjournaal van het wekelijksch filmnieuws. Boeiend en belangwekkend, ondanks zijn wat gewaagde lengte, is de oorlogsreportage van het laatste deel. Met ongeloof el ijke handigheid en durf heeft zich de camera hier temidden van schermutsclende troepen bewogen, door loopgraven gedraafd en barricaden mee-bestormd. Het zijn korte, heftige flitsen van den verbitterden strijd rondom Shanghai rennende Mongoolsche cavalerie, stervende .lapansche matrozen, brandende ge bouwen. Maar het is dikwijls juist dit gebrek aan rustige beschouwing, dit primitieve, haastige in de opnamen, hetwelk aan dezen repponden, koortsachtigen verhaaltrant een treffend cachet van authenticiteit verleent. Ordeloos en zonder logische continuïteit worden deze kortademige oorlogs fragmenten onderbroken door langdurige, plechtige eerediensten ter nagedachtenis der afgestorvenen door parades met schetterende muziek en vliegende vaandels, welke aan liet geheel een bijna sarcastischen. parodist ischen bijsmaak verleenen. Als wrange aanklacht tegen de ontzettende misère van het oorlogsgedoe voor eeri Kerst programma stellig geen slechte keus. Den goeden verstaander heil !