Historisch Archief 1877-1940
DE GROENE AMSTERDAMMER
Weekblad voor Nederland
l
Onder hoofdredactie van A. C. Josephus Jitta
Redacteuren: L. J. Jordaan, F. G. Scheltema en M. Kann. Secretaris der redactie: G. F. v. Dam
Keizersgracht 355, Amsterdam G. * Telefoon 37964 - Postgiro 72880 - Gem. Giro G. 1000
Opgericht in 1877
No. 2901
Zaterdag 7 Januari 1933
Het Kabinet van 1933
Drie combinaties
Het. lijkt nog een beetje vroeg, thans reeds de
formatie van de nieuwe regeering in den aanstaan
den zomer ter sprake te brengen. Toch is dat onder
werp bij de algemeene beschouwingen over de
staatsbegrooting voor 1933 in de Tweede Kamer
van verschillende zijden aan de orde gesteld. En
enkele leden, die daarover zwegen, waren zich
klaarblijkelijk zeer goed bewust, dat hetgeen zij
^zeiden of verzwegen voor den uitslag van de ver
kiezingen en voor de formatie van het nieuwe
Kabinet van de grootste beteekenis zou kunnen
Het is hoogst waarschijnlijk, dat het zittende
Kabinet, nog vóór den uitslag van de verkiezingen
van dezen zomer bekend zal zijn, zijn ontslag zal
indienen.
Men wenscht daarna zooveel mogelijk een regee
ring, die kan rekenen op een meerderheid in het
parlement.
Op welke wijze zal het Kabinet daartoe dienen
te worden samengesteld?
Het stelsel van evenredige vertegenwoordiging
heeft tengevolge, dat de partijen gescheiden aan
den verkiezingsstrijd deelnemen. Door vóór de
verkiezingen een coalitie aan te gaan, zouden zij
haar principieele standpunt verzwakken. Zoodra
echter de uitslag van de verkiezingen bekend is,
moet er een ministerie gevormd worden. En zij,
die nog slechts enkele dagen te voren als vijanden
tegenover elkander stonden, beginnen over bond
genootschappen te spreken.
Drieërlei combinatie ligt voor de hand. Een her
stel van de oude coalitie. Een zoogenaamd demo
cratische combinatie, gevormd door de R. K. Staats
partij, de S.D.A.P. en den V. D.-bond. En als derde
mogelijkheid, wat ik enkele jaren geleden een
?:entrumformatie heb genoemd: een combinatie
fan Boomsch-Katholieken, Anti-Revolutionnairen
?n Vrijzinnig Democraten.
Toen ik enkele jaren geleden dit laatste
denkifield ter sprake bracht, vond het over het
alge«n zeer weinig instemming. Thans schijnen de
tandigheden daarvoor in zooverre rijp te zijn,
men van verschillende kanten ernstig rekening
die mogelijkheid houdt.
e= *
l
j ! meest voor de hand liggende oplossing uit
;_ lezen zomer met zekerheid te verwachten
ringscrisis is een herstel van de oude coalitie.
Toegere hondgenooten zijn een weinig van
.ï.«?,r vervreemd. Een eenigszins uitvoerig
regeeagsprogramma, dat door de drie oude
coalitie^enooten zou worden aanvaard, zal niet
gemakke/lijk opgesteld kunnen worden. En ten aanzien van
verschillende punten, die de gemoederen warm
maken, het gezantschap bij den Pauselijken stoel
on het karakter van den Zwijger als nationale
figuur, kunnen de partijen der voormalige rechter
zijde nauwelijks hun zeer principieele geschillen
verbergen.
Toch acht ik deze combinatie nog altijd de
-waarschijnlijkste. Deze combinatie zou het wel
licht wagen met een vaag beginselprogramma
in zee te gaan. De vorige maal is de samenwerking
mislukt doordat de .Roomsch-Katholieken en
Anti-revolutionnairen een uitgewerkt programma
wenschten en de Ohristelijk-Historischen niet be
reid waren zich te binden.
De leider van de Roornsch-Katholieke Staats
partij prof. Aalborse heeft, reeds een denkbeeld aan
de hand gedaan, dat misschien een oplossing uit
deze moeilijkheden zal kunnen verschaffen. Name
lijk het volgen van het voorbeeld, dat Dr. A.
Kuyper in 1901 heeft gegeven. In 1901 is blijkbaar
het is eerst onlangs bekend geworden een bin
dend beginselprogramma opgesteld, waaraan bij
wijze van illustratie een meer uitgewerkt program
ma was toegevoegd. Dat laatste programma was
echter niet bindend.
Het is mogelijk, dat men dezen zomer op dezelfde
wijze een oplossing zal vinden. De heeren. die een
dergelijke poging zullen ondernemen, zou ik echter
wel in overweging willen ge on, hun programma
bijzonder kort en zoo vaag mogelijk te formulee
ren. Hoe meer zij in bijzond' ;-heden zullen treden,
hoe minder kans er zal bestaan, tot een oplossing
te komen.
Op de vorming van een ?/. >ogeiiaamd democra
tisch Kabinet bestaat niet het minste uitzicht.
Xaarmate de crisis zich verscherpt en de ver
kiezingen naderen krabbelen da leiders der H.D. A.P.
hoe langer hoe meer terug. Zij waren aardig op weg
zich van een revolutionnaire partij tot een radicale
hervormingspartij te ontwikkelen. Zoodra het
echter gaat om een loonsverlaging, durven do
socialistische wethouders en gemeenteraadsleden
de consequentie van hun daden niet meer aan.
Voor zoover zij dien moed wel hebben, moeten zij
het veld ruimen voor partijgenooton, die beter
met de wenschen van de massa rekening houden.
De zoogenaamde burgerlijke wethouders en raads
leden moeten voor hun socialistische collega's de
kastanjes uit het vuur halen. De socialisten spelen
voor de kiezers de rol van de brave mannen, die
geen enkele loonsverlaging willen en zij werken
voort met een begrooting, die zonder de hulp van
hun burgerlijke vrienden niet sluitend gemaakt
zou kunnen worden.
Faalt een herstel van de oude coalitie en blijkt.
zooals zeer waarschijnlijk is, een zoogenaamd
democratische combinatie niet mogelijk, dan zie
ik als eenige oplossing: de zoogenaamde centrum
formatie.
De drie partijen, die de kern van de/.e combina
tie zouden moeten leveren, beschikken te zamen
in de Tweede Kamer over 49 zetels. Het is niet
onmogelijk, dat zij na de verkiezingen over een
meerderheid zouden beschikken. De grootste moei
lijkheid om deze combinatie tot stand te brengen.
zou naar het oordeel van sommigen de nationale
ontwapening opleveren.
Het staat vast, dat noch de R. K. Staatspartij.
noch de A. R. Partij de leu::e der nationale ont
wapening zal aanvaarden. Zou de V. D. Bond die
leuze, die hij sinds enkele jaren rnet zooveel vuur
heeft gepropageerd, ter wille van de medewerking
aan een Kabinet, kunnen laten varen?
Verschillende liberale journalisten hebben dat
voor onmogelijk verklaard.
Inhoud:
1. Prof. Mr. A. C. Josephus Jitta, Kabinet-iy33,
2. Militair", Bezuiniging op defensie.
Charivarius, De Duitsthe petjes.
3. L. J. Jordaan, Storm over Azië.
4. Melis Stoke, Doelmatige instellingen, teekeningen
Harmsen van Beek, Otto van Tussenbroek,
Toegepaste kunst.
5. Spreektaal.?B. van Vlijmen, De Staalmeesters.
Mr. E. Elias, Boekbespreking.
6. Nico Rost, De levensroman van Jacob Israël de
Haan.
7. Dr. Jac. P. Thijsse, Natuurbescherming,
9. K. W. L. Bezemer, Indië's nood. ? Mr. E. Elias,
Nieuwe uitgaven.
10-11. Mr. H. Scholte en C.jvan Wessem, Tooneelen
muziek.
12. Jef Last, Een levende letterkunde.
13. L. J. Jordaan, Bioscopy.
15. C. A. K'aasse, 2.-Afrika''s gouden standaard.
16. Albert Heiman, Twistappel van Apolto.
17. Theun de Vries, Samenzweerders, teekening J. F.
Doeve.
18. L. J. van Looi, Televisie in de huiskamer.
Joh. C. P. Alberts, Stadskind.
19. Jantje's kladschrift * Alida Zevenboom,
Croquante croquetjes.
20. Letterraadsel Charivaria. Melis Stoke, Balans
der feestgeschenken.
Omslag: Spelproblemen.
Viooltj
Voortreffelijk*
chocolade in den
vorm van viooltjes.
Een specialiteit.
RINGERS
Let op t/en naam f
Deze schrijvers zijn blijkbaar vergeten, dat do
heer Marchant in het regeeringsprogram. dat hij
in 1929 voor de vorming van een democratisch
Kabinet had opgesteld, het beginsel der nationale
ontwapening niet had opgenomen. Had hij de
nationale ontwapening wel in dat programma op
genomen, zijn poging ware bij voorbaat tot mis
lukking gedoemd geweest.
De politie!;. , *dr°'1neteur van liet Vaderland,
die zich in het algemeen, waar het don V. D. Bond
en den heer Marchant betreft, niet door objectivi
teit pleegt te onderscheiden, heeft l en aanzien
van dit punt den spijker op den kop getikt.
Stel, zegt de heer foodhuyzen, dat de heer
Marchant de keuze zou hebben tusschen twee pro
gramma's, waarvan het «'éne. noch de nationale
ontwapening, noch een hem passende sociale poli
tiek en het andere evenmin do nationale ontwa
pening, doch wel een hem passende sociale politiek
zo\i bevatten. De heer Marchant /.ou blijk geven
geen staatsman te zijn. indien hij, voor deze keuze
gesteld, het tweede programma niet boven het
eerste zou verkiezen.
Inderdaad, zoo is het. Ik zeg niet, dat een cen
trumformatie gemakkelijk zal zijn tot stand te
brengen. Doch de bewering, dat zulk een Kabinets
formatie bij voorbaat onmogelijk zou zijn, omdat
de Vrijzinnig-Democraten zonder eenige restrictie
aan het beginsel der nationale ontwapening moeten
vasthouden, geeft blijk van een volkomen mis
kenning der politieke realiteit.
A. r. josEPiirs JITTA