Historisch Archief 1877-1940
fto. 2901
De Groene Amsterdammer van 7 Januari 1933
15
Diplomaten spelen comedie
C. A. Klaasse
De gouden standaard in K.»Afrika
,,It's only this d. .. .d Hertzog, but it won' t be
long bef ore we'11 get a tight hand over him"
hoorde ik nu bijna drie maanden geleden in een
particulier gesprek met een Londenschen
stockbroker, een Engelsch politicus die gecenseerd kon
worden in deze materie heel wat fingers in the pie
te hebben, verklaren... . Maar de regeering zal
nog heel wat moeite hebben dit standpunt te doen
overwinnen. Zou ,,this damned Hertzog" het vol
houden? Aldus de eerste en de laatste regel van
een beschouwing, die ik begin Maart van het
juist afgeloopen jaar aan de toekomst van het
Zuid-Afrikaanscte pond wijdde.
,,This damned Hertzog" heeft het nog juist voor
liet einde van dat jaar moeten afleggen. Na vijftien
nvaanden van ononderbroken stemmingmaken en
machinatie hebben de anglofiele groepen in de
TJnie hun zin weten door te drijven; stopzetting
van de goudafgifte door de centrale bank,
depreciatie van het Zuid-Afrikaansche pond. De mate van
brutaliteit waarmede men den gouden standaard
verlaat beweegt zich wel in een ras stijgende lijn.
In Engeland kon men spreken van overmacht
«n van een natuurlijke ontwikkeling van den stand
van zaken. De betalingsbalans vertoonde daar
voor zoover betreft de loopende posten" van
zichtbare en onzichtbare in- en uitvoer een tekort
van rond 100 millioen pond per jaar. Daarbij
kwam de plotselinge opvraging van banksaldi
en de liquidatie van pondenwissels door
buitenlandsche houders. Men had inderdaad nog kunnen
grijpen naar afweermaatregelen op denzelfden voet
als Duitschland die sedert Mei?Juni 1981 kende,
maar in elk geval heeft men, zij het dan zonder
naar die wapenen te grijpen, de stellingen tot het
uiterste verdedigd, totdat de goudvoorraad van
de Bank of England geheel was uitgeput (wel
lag er in de kelders nog een 130 millioen, maar
die moesten gereserveerd worden voor de van
Frankrijk en Amerika ontvangen credieten). Toen
kort daarna de drie Scandinavische landen
Engelands voorbeeld volgden, kwam er al een bijsmaakje
van utiliteitsoverwegingen aan. De handel van
deze landen was in zulk een belangrijke mate
afgestemd op Engeland als tegenpartij dat men
meende dat de aanpassing van dat verkeer aan
de door den pondenval gewijzigde omstandigheden
zoo langen tijd in beslag zou nemen en zooveel
schade zou toebrengen, dat men de voorkeur gaf
aan een evenredige waardedaling van de eigen
munt. Maar ook de betalingsbalans dier drie
landen stond er slecht voor, vooral Zweden had
sterk te lijden onder credietopvraging uit den
vreemde. Zoodat er nog een reëele grondslag voor
dezen stap was, al was men er dan wat erg vlug bij.
Maar nu in Zuid-Afrika heeft men het toch wel
erg bont gemaakt.
Niet dat men zoo maar eens geheel zonder aan
leiding van den gouden standaard is afgestapt.
O neen. Naar uiterlijke omstandigheden te
oordee.len waren er zelfs zeer goede gronden die dezen
stap rechtvaardigden, die de regeering zelfs min
of meer daartoe forceerden. Reeds geruimen tijd
had de reserve-bank weer te lijden onder goudont
trekkingen, en in de laatste weken nam die bewe
ging schrikbarend en omvang aan. De vraag naar
buitenlandsche valuta's nam hand over hand toe,
en dus werd Zuid-Afrika evenzeer door force
majeure van het gouden voetstuk gestooten als
destijds Engeland, zou men kunnen concludeeren.
Maar daarvoor is het toch noodig eens de aanleiding
voor die goudonttrekkingen bij de reserve-bank
na te gaan. En dan constateert men inderdaad
zeer belangrijke en principieele verschillen tusschen
den toestand zooals die September 1931 in Engeland
en de Scandinavische landen was en zooals die
nu in de Unie was. Op het voornaamste punt van
verschil doelde ik reeds de vorige week: terwijl
vrijwel overal waar men het goud heeft verlaten
dit geld ook voor Zuid-Amerikaansche landen,
'voor Australië, Canada, enz. de door de depres
sie sterk ten ongunste gewijzigde verhouding
tusschen invoer en uitvoer daartoe een van de
primaire aanleidingen was, behoort Zuid-Afrika
in dezen juist tot de uitzonderingen. De crisis is
voor de handelsbalans van dit land een zegen
geweest. Want terwijl de invoeren wel sterk terug
liepen, eensdeels door de algemeene prijsdaling
anderdeels door de verhoogde tariefmuren, daalde
de uitvoer maar zeer weinig, wijl immers het voor
naamste exportproduct goud nagenoeg het eenige
product is dat niet in prijs daalde. Dit land heeft
in vollen omvang kunnen profiteeren van de door
de malaise sterk gestegen koopkracht van het goud.
Een enkel cijfer: terwijl in de eerste negen maan
den van 1931 de invoer £ 40,f5 millioen beliep en
de uitvoer £ 55,5 millioen, met een uitvoersaldo
dus van £ 14,9 millioen, waren deze cijfers in 1932
resp. £ 24,1 millioen, 51,4 millioen met oen export
saldo van ? 27,3 millioen'. Nu is het waar dat
Zuid-Afrika ondanks een steeds vrij omvangrijk
actief saldo van de handelsbalans toch in normale
jaren nog altijd een kapitaal invoer van rond £ S
millioen nit den vreemde noodig had om de
betalingsbalans sluitend te maken. Maar in dien
normalen tijd was het actief saldo van de handels
balans dan ook gemiddeld 19 millioen, nu in negen
maanden reeds ruim 27 millioen. Zoodat het feit,
dat door het algemeen wantrouwen de kapitaal
beweging ook naar de Unie practisch werd stop
gezet reeds geheel werd gecompenseerd door de
gunstiger verhouding tusschen in- en uitvoer.
Afgezien nog van liet feit, dat ongetwijfeld ook
de onzichtbare invoer, tot welker (lekking hel
export-saldo en rle kapitaalinvoor moesten dienen,
aanmerkelijk teruggeloopen moet zijn: vrachten.
winstuitkeeringen aan buitenlandselie belang
hebbenden bij Zuid-Afrikaansche ondernemingen
enz. In dit verband zij gereleveerd dat alleen reeds
de depreciatie van het Engelscho pond een be
sparing van rond £ 1.5 millioen beteekende op de
overzeesche rentebetaling op staats- en
gemoentoleeriirigen, die bijna alle in'sterling waren gesloten.
Hier ligt dus al de groote tegenstelling niet den
toestand in Engeland: de loopende posten van de
betalingsbalans baren geen zorg. in Engeland
toonden zij een tekort van £ 100 millioen per jaar
of wel bijna don heelcn goud voorraad die de Bank of
England had. Hoe komt het dan dat toch goud
werd weggehaald bij de reserve-bank? Destijds in
Engeland werd het gevaar acuut omdat plotseling'
de betalingsbalans werd bezwaard met een om
vangrijke verschuiving uit de schuldenbalans:
opvraging van buitenlandsche saldi. Engeland was
debiteur op groote schaal, had dat geld ook wel
weer elders uitgezet maar kon het niet terugkrijgen ;
toen het zelf wel moest terugbetalen moest dat ten
laste van den goudvoorraad di.; het bij lange na niet
kon verwerken. Zuid-Afrika heeft betrekkelijk
weinig verplichtingen op korten termijn aan het
buitenland, integendeel, de banken in de Unie
hebben zeer omvangrijke bedragen over de grenzen
uitgezet (de particuliere banken hadden ultimo
September op korten termijn rond 13 millioen pond
over de grenzen uitgezet, hetgeen vergeleken bij de
biljettencirculatie van totaal 8 millioen een be
hoorlijk cijfer is). Ook daar schuilt dus niet de
moeilijkheid. De eenige oorzaak van de
goudaf vloeiing was dan ook: de kapitaalvlucht uit vrees
voor daling van de valuta. Voor die daling was
zooals hierboven uiteengezet geen enkele reëele
grond in de feitelijke verhoudingen. Zij was het
gevolg van een systematisch gevoerde van Enge
land uit gesteunde campagne om het Z.A. pond don
weg van het pond sterling te laten volgen. Dat is
begonnen onmiddellijk in September 1031 en
voortgezet tot eindelijk in de laatste dagen van het
vorige jaar succes was bereikt. Natuurlijk waren
het niet alleen sentimentsoverwegingen der
anglofielen die hier den doorslag gaven, zij moesten zich
doen steunen door voorstanders pecunia causa. In
de eerste plaats waren dat de goudproducenten die,
hoewel reeds door de uitzonderlijke positie waarin
dit product verkeert, een veel grooter winst makend,
toch niet afkeerig waren van een extra-premie op
hun uitvoer. En onder de boeren gelukte het ook
zoo langzamerhand stemming te maken, omdat
immers waardedaling van de munt stijging van de
opbrengst der producten in die munt uitgedrukt
beteekent. En zoo groeide stap voor stap de
invloed van de goudafvalligen. Dat feit kon
natuurlijk zijn invloed niet missen. Men weet het nu
eenmaal: wanneer men maar kans ziet de meening
ingang te doen vinden dat de munt wel eens kan
deprecieeren dan zal dat met wiskundige zekerheid
ook gebeuren, omdat geen enkele goudvoorraad
opgewassen is tegen vlucht der inwoners uit de eigen
munt. Men kan een pracht va,n een handelsbalans
hebben, een betalingsbalans die, voor zoo-ver de
,,loopende posten" betreft, een stevig surplus aan
toont, wanneer de politieke partijen die de pap
roeren het plan koesteren om de munt te besnoeien,
en dat plan niet onder stoelen of banken steken,dan
gaat die munt al van de sokken zonder dat zij er
verder een hand voor hoeven uit te steken. Die
Sache erlecligt sich selbst. En zoo kon men dan ook
riet doen alsof men door het verloop verrast was en
doodonschuldig door de feiten werd overvallen.
Men heeft die comedie uitstekend gespeeld. Hoe
zeer de politiek in het spel was. blijkt wel uit het
feit dat de terugkeer van Tielman Koos, een van de
bekendste anglofielen naast Smuts. tenslotte de
directe aanleiding is geworden tot den val vran het
pond.
En de regeering dan? HeHzog hoeft ruim oen
jaar met hand en tand gestreden tegen al deze
drijverijen. Was het nu noodig dat hij capituleerde
voor de tegenpartij, nu die ka,ns gezien had de
stemming dusdanig te beïnvloeden dat de kapitaal
export zulk een omvang aannam? Oogenschijnlijk
kon hij die feiten niet koeren. Maai' het zou niet de
eerste koor zijn dat een munt ten doode opge
schreven scheen en dat toch de levensgeesten
behouden werden. Het meest frappante voorbeeld
daarvan is wel Duitschland. Daar kwam niet alleen
een vloedgolf van kapitaalvlucht. maar de toestand
was ook uit anderen hoofde veel hachelijker dan in
de Unie: de betalingsbalans sloot niet. er waren
milliardon korte verplichtingen aan hot buitenland.
En men heeft een deviezenregeling opgebouwd
(inclusief Slillhalte) waarin eerst wol lekken zaten,
maar die nu tenslotte zoo perfect werkt dat do
Markonkoors bijna, steeds om de pariteit schommelt.
Duitschland moest daarvoor nog rechten van
buitenlanders beknotten, in Zuid-Afrika had 111011
alleen maar te verbieden dat do inwoners de eigen
munt verkrachtten. Hort./.og heeft daartoe blijk
baar niet meer de kracht gehad, of hij was overtuigd
dat hij toch geen steun zou ondervinden. Maar de
20ste December zal in de analen van de monetaire
geschiedenis worden vastgelegd als de dag" der
willekeur on gosanctionnoordo oplichterij. Hetgeen
misschien de moor en meer gebruikelijke weg wordt.
Nieuwe Uitgaven
De American Express heeft een nieuwe uitgave
over de Hiviera. In een kleine brochure onder den
titel: Hiviera $i<//itsecinr/ tours and notcs of interest
lor 1'isitors fo Niff (het geschrift is in de Engelsche
taal) vindt de reiziger de voornaamste gegevens die
hij op y,i.}tv reis naai' de Hiviera noodig heelt.
De Nord Doutscher Lloyd te Breinen (Nederl.
vertegenwoordiger Wm Muller en Co.) geeft een
uitvoerig prospectus uit betreffende haar vier
nieuwe Middellandsche-zeerei/.eri.
I'ytlersen's ^iatdsulnxtntik voor iedereen. De on
misbare Pyttersen is weer op tijd verschenen. De
nieuwe jaargang, 1033, bevat nu niet minder
dan 2800 kolom officieele gegevens betreffende
Ne Ierland e/i Xed. Oost en West-Indiö. Uitgevers
zijn: Van de Garde en Co. te Zalt Bommel.
KUN STZ AAL
VAN LIER
DOORLOOPEND
TENTOON G ESTELD
ROKIN 126 =
AMSTERDAM
BEZICHTIGING VRIJ
KUNSTWERKEN VAN
O O N G E HOLLANDSCHE
EN BUITENL. MEESTERS