16 De Groene Amsterdammer van 7 Januari 1933 No. 2901 Twistappel van Apollo Albert Heiman - Auf/. L. Baej/ens en Karel Albert: Zes Van Oetuyenliederen. Twee Belgische componisten van de jongere garde hebben ieder drie liedeien van Paul van Ostayen voor zang en piano getoonzet en sarnen in n bundel uitgegeven Tn memoriam P. v. O." Van strikt literair standpunt bezien, mag men zich afvragen, in hoeverre zij hiermee het werk van den dichter recht deden wedervaren. Wilde van Oslayen wel zijn verzen gezongen hebben? Ongetwijfeld schreef hij liederen". Maar kenmerkend voor de hedendaagsche Ned^erlandsche dichters (en misschien wel voor die van alle tijden) is hun voorliefde voor het zelfgenoeg zame vers. Zij bedoelen dat de woord en vers-melodie voldoende expressie moeten zijn van hetgeen zij te zeggen hebben. Zij ontkennen dat de mu/iek hun werk een plus" verschaft, van geheel eigenaardig karakter; een toe voegbare uitdrukkingskracht die met geen woorden te verkrijgen is. De componist die in een geheel andere wereld, met heel andere concepten schept, eischt echter soms de woorden van den dichter op, om de inhoud van zijn muziek te kunnen concretiseeren. Hoe meer musicus hij is, des fce meer is het slechts schijnbaar dat hij muziek schrijft bij een vers. Zijn muzikale conceptie zal eerder primair zijn, al wordt de literaire tekst er bij wijze van stramien bij gehaald voordat die muzi kale conceptie haar gestalte krijgt. Wij kunnen gevoegelijk afzien van de vraag, wie gelijk hebben, de dich ters of de musici. Beide gehoorzamen aan de eischen van hun kunst; uit beider contact ontstaat een vijandig heid die, evenals de vijandigheid der sexen, buitengewoon vruchtdragend en fermenteerend kan zijn. Doch het is niet ondienstig op te merken, dat in de regel de overheerschend-muzikale con ceptie van een vers elk componeeren overbodig maakt; waaruit volgt, dat de beste verzen zich het slechtste tot toonzetting leenen, ofschoon de toe voeging van iets vari geheel andere orde een volmaakt vers niet nood wendig behoeft te schaden. Ken com ponist die zich van de dichterlijke vooroordeelen niets aantrekt, zal de verzen die hij gebruiken wil des te zuiverder, volgens hun aard en eigen melodie, toonzetten, naarmate hij zich minder autonoom musicus, en meer dienaar van het woord weet. De romantici, die dikwijls in andere kunstvormen dachten dan die welke zij beoefenden, waren er liet sterkst in. Sclmbert, Schumaim. Wagnev, Wolf, Debussy, Moussorgsky. Ken Beethoven verstond de/e kunst nooit; Ohopin en Berlioz evenmin. Bach wist van de meest objecte tekst iets snblienis te maken; iedere Italiaan uit zijn tijd kon een goed lied schrijven, maar men wachtte zich Wel sonnetten van Petrarca of Dante te becomponeeren. Gaat men een modem lied als geheel beschouwen, dan blijken de best geslaagde werken steeds op een compromis te berusten, waarbij noch de dichter, noch de musicus het volle pond hebben gekregen. De muziek maakt zich ondergeschikt aan rhythme, sonoriteit en gevoeligheid van de tekst, en deze op haar beurt, doet afstand van de grootere soepelheid der spreektaal, om gestyleerd te worden tot de strakke intervallen en metra der muziek, die met deze middelen toch waarden weet uit te drukken welke nooit onder woorden zijn te brengen. Schrijft een goed dichter een lieder tekst, die door heel haar bouw reeds een muzikale compositie aangeeft, gelijk van Ostayen bijvoorbeeld met het gedicht Oude bekenden" gedaan heeft, dan wordt van den compo nist behalve de gewone eigenschappen slechts poëtisch begrip, een goed literair oor gevraagd, om te slagen. Het ideaal is hier bereikbaar. En inderdaad heeft Karel Albert van Oude bekenden" een lied weten te maken dat alles vóór heeft op het niet-getoonzette gedicht. Hij heeft zoowel het karakter als de rhythmische (d.i. ook strofische) eigenschappen van het gedicht weten te respecteeren en te versterken. Bij Rust" dat als gedicht met minder woorden grootere gevoeligheid interpoleert, is dit niet zoozeer het geval, al was hij hier op de goede weg en wist hij toch nog veel te bereiken. Het vers vraagt minder om muziek, en eischt daarom, alweer paradoxaal, een minder simplistische toonzetting, die beter haar eigen rechten bewijst. Tussehen beide in, staat de Berceuso presque nègre", waarvan de tekst goed. be luisterd is, en de grootere melancholie veel afhangt van.... de weergave. Een groot wezensverschil tusschen het moderne vers en de muziek is, dat het eerste volledig gekend kan worden door lezen alleen (door het inwendig oor), de laatste door bijna iedere com ponist klinkend", in de eerste plaats voor het uitwendige oor bedoeld wordt. Schönberg, die altijd voortreffelijke teksten kiest, is een der weinige uit zonderingen, wiens muziek gelezen belangwekkender is dan gehoord. August Baeyens is in zijn Van Ostayen-liedereii veel meel' als muzi kant te werk gegaan, zonder zich al te veel te storen aan zijn tekst. Met de grootste koppigheid verwringt hij het versrhythme terwüle van de muziek, zoodat er van liet eerste weinig terecht komt, en Herfstlandschap" haast een earicatuiir is. Maar g-oede muziek, van een talentvol en vakkundig man. Ken die liefst bij instrumentale muziek moet blijven, op gevaar andei's nog' eens door de dichters ge.steenigil te worden. Voor vrijwel alle Dorothy Gray pro ducten zijn thans zeer belangrijke prijsverla gingen ingevoerd! De drie Standaardpro ducten", bijvoorbeeld, kosten nu: Cleansing Cream . . . £2.50 Orange Flower Skin Tonic Special Mixture £2.50 £5.~ Vraagt volledige lijst met nieuwe prijzen aan bij een onzer Agenten: Hirsch & Cie, Amsterdam; Martin G. van Ankorven, Plaats 10 A, Den Haag; Maison Louis, Utrecht; W. Mossel, Rotterdam; fa. K. Simon (J. Schardt), Enschede; CityMagazijn, 's-Hertogenbosch. C. Nypels, Drukker-Uitgever, Amsterdam VERSCHENEN JAN ENGELMAN - TUIN VAN EROS een bundel gedichten, geïllustreerd door HENK WIEGERSMA De oplage blijft beperkt tot honderd exemplaren, gedrukt op geschept papier van Pannekoe k, bestemd voor den handel. Prijs, gebonden in stempelband naar een teekening van den illustrator, fl. 10.?per exemplaar. Bestellingen noteeren alle goede boekhandelaren en de Uitg. Mij Holland, Heerengracht 149, tel. 34345, postgiro 44128. N.V. VERZEKERING-MAATSCHAPPIJ MERCURIUS" Ilillllllllllll OPGERICHT AU 1894 AMSTERDAM, C. - KEIZERSGRACHT 570 INBRAAK-, BRAND-, ONGEVALLEN-, EN WATERLEIDINGSCHADEVERZEKERING