HOE EN WA Af Nieuwe Geest in Architet Knus bij den haard Een nieuwe geest Laten we over architecten geen kwaad spreken, ze doen het al genoeg over elkaar, maar een nadeel van hun beroep is, dat ze niet dan bij uitzondering ervaren, hoe de bewoner met hun schepping om springt. Dat is eeri van d°_ TsrJiHqgb-cirrigeh, dift ze. QEft», worimgm'flchters, overlaten. Daar het contact met opdrachtgevers afknapt, nadat het bouwwerk is opgeleverd, weten de bouwmeesters zelden, hoe de leer van het niéuwe-wonen in de praktijk wordt beleden. Het huisbezoek, om de zielen der geloovig«n te sterken in de leer der nieuwe zakelijkheid, ressorteert onder ons gilde. Wij weten, dat het niet zoo heet gegeten wordt als gebakken en ook, dat er verschil is tusschen bedoeling en resultaat.... zoowel bij oudbakken- als bij hypernieuwe zakeJijkheidsarchitectuur. Maar van ons verlangt men geen theorie; wij moeten alleen bewoonbaarheid leveren en dat zonder veel omhaal. Het plan voor een huis wordt zwaar bestudeerd het plan der bewoonbaarheid moet echter op de valreep ontstaan. Als regel denkt de bewoner het ook zonder plan klaar te spelen en zelfs zonder dat hij zich rekenschap geeft wat bewoonbaar heid" voor hem beteekent. In het huis, dat voor dezen tijd gebouwd i«. behoort de architect de richtlijnen voor het be wonen reeds vastgelegd te hebben. We zouden geen kwaad spreken van architecten; we doen dus net, alsof we niets zien van de mooie-geveltjesbouwerij, waarbij parmantig het architectuurborst j e wordt opgezet -?zóó hoog, dat de balconborstwering (Beethovenstraat, Amsterdam b.v.) uitzicht van de bijbehoorende kamer onmogelijk maakt. We doen ook alsof we nooit iets merken aan de gevel van een architectonische galm-uithaal, die het publiek buiten in vervoering brengt, maar de bewoner binnen een badkamer zonder daglicht bezorgt. En we vergeten het voorbeeld van zinde lijkheid en onderhouds-efficiency bij de aanblik van baksteen-architectuur, waarbij de steenen zoover zijn teruggevoegd, dat in de voegen tusschen de steen onbelemmerd een stof-opeenhooping kan komen.... terwille van een horizontaal uitdruk kingsaccent, of misschien ten behoeve van gevelklautersport ? Goed, we zijn vergetensgezind, ook wat de richtlijnen voor bewoonbaarheid be treft. Want noch de mooie-geveltjes-arehitecten, noch de oppositie (die een niets en niemand. ontziende doelmatigheid als vlag in top hijscht) geven ons richtlijnen. Krom getrokken deuren, die mede door hun stofkieren, de nood- en gewone zakelijkheid demonstreeren van het geheel vlakke deurpaneel vóórbewoning reeds beschadigde onbeschermde kantf langs doorgangen en vensters een zóó t"-"> dreven eJasj^ebrajlvcweJL'igt^ 'aat geen kastberging; aan de wanden overblijft. . . . dat kunnen geen richtlijnen zijn. Evenmin de plattegrond-indee lingen, die we voorgezet krijgen: bij de mooiegeveltjes-bouwers de karakterlooze chaos, welke bouwspeculanten zonder toezicht van bouwmeester (die alleen voor de gevel ,,aansprakelijk" is \\ klaar stoven, bij de bewust nieuw-zakelijke het groote ideaal der n- (reusachtige-) kamerwoning... inderdaad een coup de théatre, maar in werkelijk heid alleen goed voor kinderlooze, doofstomme bewoners. Dus: maak je richtlijnen zelf. Wat is de ..nieuwe" geest, die de nieuwe archi tectuur en de nieuwe bewoonbaarheid bezielt? Bestaat zoo'n ronddolende gedachte met passepartout voor alle hersenkassen? De meeste menschen zien inderdaad deze geest van het ni uwewonen, maar ieder ziet hem op zijn eigen manier. Men neemt drie algemeene trekken waar, echter in zeer uiteenloopende graden van hevigheid. Zooals het niet n:eer mag PAUL BR Ken trek maakt de meeste indruk, zoowel op de mannelijke als vrouwelijke bewoners (kinderen onderscheiden geen ,.nieuwe" woongeest, omdat ze de oude niet gekend hebben). Het is de meer ongedwongen levenshouding, het zijn de minder vormelijke afgemeten omgangsvormen, die de vroegere manier van wonen als lastig en ouderwetsch gaan beschouwen. Deze trek van de nieuwe geest wordt echter heel verschillend nagevolgd. De zeer radicalen boycotten alle uitingen, die een representatieve indruk moeten teweegbrengen. Vereenvoudigde omgangsvormen beteekeneri in Hier ergert zich hun nieuwe woon-taal: niets meer van uiterlijk vevloon; in de plaats van vroegere pronk, treedt een nieuwe democratie, zóó fel, dat. liet gebouw van de arbeiders-pers (bij de Martelaarsgracht j er wel 't paleis van Versailles bij lijkt. De meest behoudenden blijven echter zweren bij chique meubels, waar een weistand-demonstratie op moet glimmen en bij een meubel groepeer) ng uitsluitend berekend op ,.bezoek". Maar iets van de nieuwe geest breekt toch door: in de plaats van de stijve ongemakkelijke salonstoeltjes, komen fauteuils, waar je genoeglijk in kunt zitten, onge geneerd, behagelijk, lui. Tusschen beide sterk uiteenloopende interpretaties van de nieuwe geest. komen honderden varianten voor. De tweede en derde trek zijn meer woorden da., daden. ... de architecten schermen er geweldig mee en wie modern wil zijn. huichelt geweldige sympathie met de nieuwe beginselen. Waar ze verwezenlijkt worden geschiedt dit of uit werkelijke noodzaak (en dan is het artistieke moderne tintje er niet opgeflodderd) ói' het geschiedt als uit drukkingsmiddel van moderne ruimte-kunst --- dus meer als symbool van de nieuwe geest, dan als werktuig om bij het nieuwe wonen te gebruiken. Deze trekken zijn voor den man: de behoefte om sportief te kunnen wonen, bewegingsvrijheid in hygiënische all-glass interieurs; kleuren blank en licht reflecteerend. Voor de vrouw: geen be lemmeringen meer voor haar eigen persoonlijkheid.