Historisch Archief 1877-1940
HOE EN WA Af
Nieuwe Geest in Architet
Knus bij den haard
Een nieuwe geest
Laten we over architecten geen kwaad spreken,
ze doen het al genoeg over elkaar, maar een nadeel
van hun beroep is, dat ze niet dan bij uitzondering
ervaren, hoe de bewoner met hun schepping om
springt. Dat is eeri van d°_ TsrJiHqgb-cirrigeh, dift ze.
QEft», worimgm'flchters, overlaten. Daar het contact
met opdrachtgevers afknapt, nadat het bouwwerk
is opgeleverd, weten de bouwmeesters zelden, hoe
de leer van het niéuwe-wonen in de praktijk wordt
beleden. Het huisbezoek, om de zielen der
geloovig«n te sterken in de leer der nieuwe zakelijkheid,
ressorteert onder ons gilde. Wij weten, dat het
niet zoo heet gegeten wordt als gebakken en ook,
dat er verschil is tusschen bedoeling en resultaat....
zoowel bij oudbakken- als bij hypernieuwe
zakeJijkheidsarchitectuur. Maar van ons verlangt men
geen theorie; wij moeten alleen bewoonbaarheid
leveren en dat zonder veel omhaal. Het plan
voor een huis wordt zwaar bestudeerd het
plan der bewoonbaarheid moet echter op de
valreep ontstaan. Als regel denkt de bewoner
het ook zonder plan klaar te spelen en zelfs zonder
dat hij zich rekenschap geeft wat bewoonbaar
heid" voor hem beteekent.
In het huis, dat voor dezen tijd gebouwd i«.
behoort de architect de richtlijnen voor het be
wonen reeds vastgelegd te hebben. We zouden
geen kwaad spreken van architecten; we doen
dus net, alsof we niets zien van de
mooie-geveltjesbouwerij, waarbij parmantig het
architectuurborst j e wordt opgezet -?zóó hoog, dat de
balconborstwering (Beethovenstraat, Amsterdam b.v.)
uitzicht van de bijbehoorende kamer onmogelijk
maakt. We doen ook alsof we nooit iets merken
aan de gevel van een architectonische galm-uithaal,
die het publiek buiten in vervoering brengt, maar
de bewoner binnen een badkamer zonder daglicht
bezorgt. En we vergeten het voorbeeld van zinde
lijkheid en onderhouds-efficiency bij de aanblik
van baksteen-architectuur, waarbij de steenen
zoover zijn teruggevoegd, dat in de voegen tusschen
de steen onbelemmerd een stof-opeenhooping kan
komen.... terwille van een horizontaal uitdruk
kingsaccent, of misschien ten behoeve van
gevelklautersport ? Goed, we zijn vergetensgezind,
ook wat de richtlijnen voor bewoonbaarheid be
treft. Want noch de mooie-geveltjes-arehitecten,
noch de oppositie (die een niets en niemand.
ontziende doelmatigheid als vlag in top hijscht)
geven ons richtlijnen.
Krom getrokken deuren, die mede door hun
stofkieren, de nood- en gewone zakelijkheid
demonstreeren van het geheel vlakke deurpaneel
vóórbewoning reeds beschadigde onbeschermde kantf
langs doorgangen en vensters een zóó t"-">
dreven eJasj^ebrajlvcweJL'igt^ 'aat geen kastberging;
aan de wanden overblijft. . . . dat kunnen geen
richtlijnen zijn. Evenmin de plattegrond-indee
lingen, die we voorgezet krijgen: bij de
mooiegeveltjes-bouwers de karakterlooze chaos, welke
bouwspeculanten zonder toezicht van bouwmeester
(die alleen voor de gevel ,,aansprakelijk" is \\
klaar stoven, bij de bewust nieuw-zakelijke het
groote ideaal der n- (reusachtige-) kamerwoning...
inderdaad een coup de théatre, maar in werkelijk
heid alleen goed voor kinderlooze, doofstomme
bewoners. Dus: maak je richtlijnen zelf.
Wat is de ..nieuwe" geest, die de nieuwe archi
tectuur en de nieuwe bewoonbaarheid bezielt?
Bestaat zoo'n ronddolende gedachte met
passepartout voor alle hersenkassen? De meeste
menschen zien inderdaad deze geest van het ni
uwewonen, maar ieder ziet hem op zijn eigen manier.
Men neemt drie algemeene trekken waar, echter
in zeer uiteenloopende graden van hevigheid.
Zooals het niet n:eer mag
PAUL BR
Ken trek maakt de meeste indruk, zoowel op de
mannelijke als vrouwelijke bewoners (kinderen
onderscheiden geen ,.nieuwe" woongeest, omdat
ze de oude niet gekend hebben). Het is de meer
ongedwongen levenshouding, het zijn de minder
vormelijke afgemeten omgangsvormen, die de
vroegere manier van wonen als lastig en
ouderwetsch gaan beschouwen. Deze trek van de nieuwe
geest wordt echter heel verschillend nagevolgd.
De zeer radicalen boycotten alle uitingen, die
een representatieve indruk moeten teweegbrengen.
Vereenvoudigde omgangsvormen beteekeneri in
Hier ergert zich
hun nieuwe woon-taal: niets meer van uiterlijk
vevloon; in de plaats van vroegere pronk, treedt
een nieuwe democratie, zóó fel, dat. liet gebouw
van de arbeiders-pers (bij de Martelaarsgracht j
er wel 't paleis van Versailles bij lijkt. De meest
behoudenden blijven echter zweren bij chique
meubels, waar een weistand-demonstratie op
moet glimmen en bij een meubel groepeer) ng
uitsluitend berekend op ,.bezoek". Maar iets van
de nieuwe geest breekt toch door: in de plaats
van de stijve ongemakkelijke salonstoeltjes, komen
fauteuils, waar je genoeglijk in kunt zitten, onge
geneerd, behagelijk, lui. Tusschen beide sterk
uiteenloopende interpretaties van de nieuwe geest.
komen honderden varianten voor.
De tweede en derde trek zijn meer woorden da.,
daden. ... de architecten schermen er geweldig
mee en wie modern wil zijn. huichelt geweldige
sympathie met de nieuwe beginselen. Waar ze
verwezenlijkt worden geschiedt dit of uit werkelijke
noodzaak (en dan is het artistieke moderne tintje
er niet opgeflodderd) ói' het geschiedt als uit
drukkingsmiddel van moderne ruimte-kunst --- dus
meer als symbool van de nieuwe geest, dan als
werktuig om bij het nieuwe wonen te gebruiken.
Deze trekken zijn voor den man: de behoefte
om sportief te kunnen wonen, bewegingsvrijheid
in hygiënische all-glass interieurs; kleuren blank
en licht reflecteerend. Voor de vrouw: geen be
lemmeringen meer voor haar eigen persoonlijkheid.