Historisch Archief 1877-1940
12
De Groene Amsterdammer van 28 Januari 1933
No. 2904
Dramatische kroniek
Henrlk Scholte
Shaw's ,,Too truc to be good"
' In slechte tijden is iedereen ambtshalve
protectionist, ook in zake het tooneel. Maar men kiest
daartoe wel eens zonderlinge argumenten. Terwijl
eenerzijds geen woord van pretest gehoord wordt
tegen een zondvloed van buitenlandsche reisgezel
schappen, die met plezier in een stad als Amster
dam op drie schouwburgen tegelijk beslag leggen en
door de bank geen betere, integendeel minder
verBorgde, minder gemotiveerde voorstellingen geven
dan onze eigen troepen en terwijl het publiek er
graag voor komt, graag voor juicht en graag beide
oogen toedoet voor schreeuwende uitbuiting, ont
staat er anderzijds een flinke rel voor een geval,
dat heelemaal niet zoo voetstoots in recht en on
recht te scheiden is. Ik bedoel het protest van
eenige Nederlandsche tooneeldirecteuren tegen de
introductie van den nieuwen Shaw" voor en aleer
een Nederlandsch gezelschap het ten tooneel heeft
gebracht.
Evengoed als men mijns inziens zijn grenzen
nooit zal mogen sluiten voor wat werkelijk beter
Is dan het binnenlandsch fabrikaat, omdat een
zoodanig voorbeeld beide zijden van het voetlicht
ten langen leste van nut kan zijn, evengoed kan
niemand een veto uitspreken over de introductie
van nieuwe stukken, waarvan het publiek recht
heeft op kennisname hoe eer hoe liever. De
nieuwe Shaw" ligt thans een jaar lang in de
Duitsche uitgave in onze boekwinkels, een jaar lang
worden wij overvoerd met correspondenties, van
Polen, dat de primeur kreeg, tot heel West-Europa
toe, die zich zoowat bij toerbeurt de moeite gaven
om de nieuwe Shaw" hemelhoog op te kammen
of genadeloos af te breken. Als men in dat jaar nog
geen kans gezien heeft om eer stuk, dat eenvou
diger te bezetten en op te voeren is dan een
Duiteche klucht, aan een hongerig publiek te vertoonen,
dan kan men toch moeilijk eischen, dat Moissi,
wiens artistieke levenswandel er toe meegewerkt
heeft dat hij steevast ambulant geworden is, er en
pa&sant ook Nederland mee plat loopt.
* *
*
Had het Hofstadtooneel het destijds versch van
de bron gegeven, Moissi zou het niet daarna nog
eens gewaagd hebben. Want alleen een zeer gcede
vertooning, in regie en ensceneering (en daar ont
brak bij de Duitschers alles aan) zoo verzorgd, dat
men er het stuk om vergeeft, zou iets meer reden
gehad hebben dan het brengen om den aardigen
titel alleen en om het feit, dat het nu eenmaal
ook van Shaw is, al kost het moeite om het
te gelooven. Laat ons op die modelvertooning
van. een Nederlandsch gezelschap alsnog ho
pen. In plaats van het lekkers er af te roomen
heeft het Duitsche gezelschap dan veeleer den stoot
opgevangen: den pijnlijken eersten indruk van een
hartgrondige teleurstelling in Shaw, als
tooneelschrijver, als criticus, als prediker, wat gij maar
wilt.
De titel is de beste paradox van het geheele
stuk en de eenige, die gij onthoudt, maar voor de
rest lees ik liever een essay van Menno ter Braak,
omdat ik het op meer punten met hem oneens kan
zijn, maar hij er meer en scherper en doelbewuster
toe prikkelt. Het is de goedkoopste vorm van
humor om een spreekwijze in zijn tegendeel om te
zetten, maar als ter Braak zijn woordje doet over
alle genres, die vervelend zijn behalve het goede,
dan heeft zoo'n gezegde althans zin als conclusie
KUN STZ AAL
VAN LIER
DOORLOOPEND
TENTOONG ESTELD
ROKIN 126 =
AMST ERDAM
BEZICHTIGING VRIJ
KUNSTWERKEN VAN
JONGE HOLLANDSCHE
EN BUITENL. MEESTERS
van een redeneering. Bij Shaw is het een opmerking,
nog in zoo verre fout, dat men voor Too true to
be good" alles liever moet lezen dan het woordje
true", en dan behoeft het nog niet eens het
woordje vervelend" te zijn.
Dat Shaw geen goed stuk schreef en zelfs geen
stuk, en daar ook zonder dat de voorrede voor zijn
laatste tooneelgrapje nog verschenen is, zeer
prat op gaat, och, dat ware het ergste niet. Onder
Shaw's oudere drama's en comedies is er nauwe
lijks een, dat naar tooneelbegrippen den naam van
een stuk verdient, en toch waren zijn toevallig
gedramatiseerde en van hunne even belangrijke
voorreden gescheiden essays dankbaarder voor het
voetlicht dan een welgevormde Hauptmann.
Shaw's oudere stukken hebben wij, van een jonger
geslacht, ook kunnen genieten onder aftrek van al
wat de tijd aan actueele satyre mocht hebben
afgesloten, wetende hoe scherp zij het mes zetten in
vooroordeelen en voosheden, wier beteekenis onver
gankelijk was in een nog zoo slechts tijdelijk ver
scherpten vorm. Shaw's zonderlinge karakters
hebben wij willig begrepen, ook al waren zij nimmer
karakters in den psychologischen zin, maar slechts
compilaties van karaktereigenschappen, die men
gaarne hun volledige gestalte in gedachten erbij
gaf. En toen Shaw eenmaal al zijn intellectueel
raffinement kon binden aan wat er aan verbeelding
en dichterschap in hem leefde, hebben wij gaarne
zijn Saint Joan" met gebreken en aanhangsels en
verteekeningen een der waarachtige klassieken
van onzen tijd genoemd.
Shaw zelf heeft zich eenmaal als de grootsten
puritein in zake kunst betiteld en Chesterton heeft
dat in het a la Shaw geschrj\en boekje met pleaier
uitgebreid tot den geheelen Shaw. Cynicus om der
wille van een doodgewone romantiek, cri i-;us om
der wille van een domineesachtige, calvinistische,
Noord-Iersche zin voor rechtschapenheid.... er
flitste nog voldoende van op in The Applecart".
In zijd laatste product zitten wij rondom de asch.
Dof en plotseling-seniel al dit klagelijk te keer gaan
tegen zaken, waar elkeen het over eens is en die nog
zin zouden hebben zoo zij nieuw geargumenteerd
waren; zeer mesquine opmerkingen over het rechts
bestel en het geloof en de orde, gelijkelijk uitge
strooid o\er karakters, die in zooverre nog minder
karakters dan zijn vroegere figuren zijn, dat zij
bleek in den lijnrechten schaduw van zijn eerste
lingen staan: de prediker, de dokter, de
schoonmama, het jonge meisje en de soldaat; nutteloos
.vereenigd in omstandigheden, die kop noch staart
hebben en niets overlaten dan een zuur pessimisme,
waarom men Shaw oprecht kan beklagen, maar
waarover men nog niet zelf zoo niet o% ertuigd,
dan toch aangeraakt" gaat zitten doorden
ken .... ziedaar de welbij uitstek magere balans van
een tenslotte vrij gênant stuk vau een
uitgoredeneerden moralist. Zooals een zanger zijn stem
verliest, een dichter zijn aandrift, een vrouw haar
charmes, zoo heeft de cynicus zijn venijn verloren.
Het werkt" plotseling niet meer.
Toen ik er de middelmatige, geroutineerde, maar
ongeacheveerde vertooning van de Duitschers van
zag, heb ik mij nog niet zoomaar gewonnen willen
geven en ik heb het boekje gespeld en omgekeerd en
telkens weer ter hand genomen. Het was dood: een
luchtdicht afgesloten revue-charge van wat vroeger
toch direct tot de hatelijke gronden van het leven
scheen te peilen, een geforceerd jongleeren met
trucs, die kindsch aandeden in plaats van naar
het moest voorkomen geraffineerd van eenvoud,
uitloopend, uitbrekend in een laatste, rethorische
speech van een zoo hopeloos zelfbeklag, dat dit en
dit alleen drama" werd in de allerpersoonlijkste
beteekenis van jammerlijk en reddeloos toegeven
van onmacht. Kindertooneel met gemaskerde en
ongevaarlijke inbrekers en hysterische meisjes van
goede familie.... soit; menschen, die bij een
zonnebad allerlei grapjes verkoopen over den
Volkenbond en het militarisme en de moderne
jeugd en het atheïsme.... soit. Maar naar het
fraaie pathos van Moissi's stem in den largen,
laatsten monoloog heb ik maar met een half oor
geluisterd om de wreede machteloosheid, waarmee
Shaw zich met dien voozen prediker, dien dominee
Morell uit Candida" liet identif iceeren: Ik,
Moissi, ik, Aubrey alias Popsy, ik, Shaw, ik ben de
nieuwe kerkvader, ik moet prediken anders ga ik
dood, ik moet prediken, om het even hoe laat het
uui, hoe kort de dag mag zijn, om het even, of ik
wat te zeggen heb of niet.... Dit doordraaien van
een stuk geraakte machine, zich vermeiend aan
ledepoppen, die aan Shaw's oude spreektrompetten
ook in de verste verte niet meer kunnen raken, dit
breedsprakig te berde brengen van argumentaties,
die elke derderangscomedieschrijver van tegen
woordig met meer kracht en effect en oorspron
kelijkheid plaatst, is dus het gevaarloos intellect
van den Shaw van thans.
En dus het einde.
Tentoonstellingen
Kunsthandel Huinck & Scherjon, Amsterdam.
Werk van Eadda. Tot l Februari.
Kunstkelder, Amsterdam. Weefwerk,
teekeningen en beeldhouwwerken. Tot l Februari.
Frans Buffa & Zonen, Amstardam. Honderd
teekeningen van Constant Permeke.Tot 2 Februari.
Kunsthandel van Wisselingh en Co., Amsterdam.
Fransche schilderkunst. Tot 4 Februari.
Kunsthandel Wagenaar, Utrecht. Schilderijen
door G. van Yperen. Tot 4 Februari.
R. A. I., Amsterdam
Automobieltentoonstelling. Tot 6 Februari.
Arti et Amicitiae, Amsterdam. Werken van
Bobeldijk, Jurres, Westermann en Woltjer. Tot
6 Februari.
Teyler's Museum, Haarlem. Teekeningen door
Joseph Teixeira de Mattos. Tot 12 Februaii.
Rottsrdamsche Kunstkring, Rotterdam. Werk
van Toon Kelder. Tot 12 Februari.
Voor de Kunst. Utrecht. Werken door Elisabeth
Adriani-llovy. Tot 13 Februari.
Toonzaal Helene Meyer Timmerman Thijssen,
Den Haag. Verzameling toegepaste kunst. Tot
14 Februari.
Kunstzaal A. Vecht, Amsterdam. Tentoonstel
ling van werk van Spaansche schilders en beeld
houwers. Tot 15 Februari.
Kunsthandel Dorus Htrmsen (Het Huys van
Jan de Witt) den Haag. Oude kunst. Tot
15 Februari.
Nieuwe uitgaven
8 hol l-bouwplaat
Gedachtig aan de spreuk de jeugd van heden
is de benzineverbruikster van morgen" heeft de
N.V. Bataafsche Import Maatschappij, verkoop
kantoor der Shell-producten" een bouwplaat doen
vervaardigen, die na opbouw het model van het
laadstation aan den Rijksstraatweg bij Delft te
zien geeft. Het in vroolijke kleuren uitgevoerde
ontwerp bevat natuurlijk in de eerste plaats het
laadstation op zich zelf met de bekende benzine
pompen. Verder een panorama van Delft in vlakke
kleuren gehouden. Om het geheel zoo getrouw
mogelijk na te bootsen, zijn voor den knutselaar
een donkerblauwe racewagen en een benzine
verkooper bij gevoegd; zelfs is het richtingsbord
van de Knac-Anwb niet vergeten.
Op de achterzijde van de bouwplaat staat een
grafische voorstelling die, uit de ruwe aardolie
verkregen producten vermeldt.