12 De Groene Amsterdammer van 28 Januari 1933 No. 2904 Dramatische kroniek Henrlk Scholte Shaw's ,,Too truc to be good" ' In slechte tijden is iedereen ambtshalve protectionist, ook in zake het tooneel. Maar men kiest daartoe wel eens zonderlinge argumenten. Terwijl eenerzijds geen woord van pretest gehoord wordt tegen een zondvloed van buitenlandsche reisgezel schappen, die met plezier in een stad als Amster dam op drie schouwburgen tegelijk beslag leggen en door de bank geen betere, integendeel minder verBorgde, minder gemotiveerde voorstellingen geven dan onze eigen troepen en terwijl het publiek er graag voor komt, graag voor juicht en graag beide oogen toedoet voor schreeuwende uitbuiting, ont staat er anderzijds een flinke rel voor een geval, dat heelemaal niet zoo voetstoots in recht en on recht te scheiden is. Ik bedoel het protest van eenige Nederlandsche tooneeldirecteuren tegen de introductie van den nieuwen Shaw" voor en aleer een Nederlandsch gezelschap het ten tooneel heeft gebracht. Evengoed als men mijns inziens zijn grenzen nooit zal mogen sluiten voor wat werkelijk beter Is dan het binnenlandsch fabrikaat, omdat een zoodanig voorbeeld beide zijden van het voetlicht ten langen leste van nut kan zijn, evengoed kan niemand een veto uitspreken over de introductie van nieuwe stukken, waarvan het publiek recht heeft op kennisname hoe eer hoe liever. De nieuwe Shaw" ligt thans een jaar lang in de Duitsche uitgave in onze boekwinkels, een jaar lang worden wij overvoerd met correspondenties, van Polen, dat de primeur kreeg, tot heel West-Europa toe, die zich zoowat bij toerbeurt de moeite gaven om de nieuwe Shaw" hemelhoog op te kammen of genadeloos af te breken. Als men in dat jaar nog geen kans gezien heeft om eer stuk, dat eenvou diger te bezetten en op te voeren is dan een Duiteche klucht, aan een hongerig publiek te vertoonen, dan kan men toch moeilijk eischen, dat Moissi, wiens artistieke levenswandel er toe meegewerkt heeft dat hij steevast ambulant geworden is, er en pa&sant ook Nederland mee plat loopt. * * * Had het Hofstadtooneel het destijds versch van de bron gegeven, Moissi zou het niet daarna nog eens gewaagd hebben. Want alleen een zeer gcede vertooning, in regie en ensceneering (en daar ont brak bij de Duitschers alles aan) zoo verzorgd, dat men er het stuk om vergeeft, zou iets meer reden gehad hebben dan het brengen om den aardigen titel alleen en om het feit, dat het nu eenmaal ook van Shaw is, al kost het moeite om het te gelooven. Laat ons op die modelvertooning van. een Nederlandsch gezelschap alsnog ho pen. In plaats van het lekkers er af te roomen heeft het Duitsche gezelschap dan veeleer den stoot opgevangen: den pijnlijken eersten indruk van een hartgrondige teleurstelling in Shaw, als tooneelschrijver, als criticus, als prediker, wat gij maar wilt. De titel is de beste paradox van het geheele stuk en de eenige, die gij onthoudt, maar voor de rest lees ik liever een essay van Menno ter Braak, omdat ik het op meer punten met hem oneens kan zijn, maar hij er meer en scherper en doelbewuster toe prikkelt. Het is de goedkoopste vorm van humor om een spreekwijze in zijn tegendeel om te zetten, maar als ter Braak zijn woordje doet over alle genres, die vervelend zijn behalve het goede, dan heeft zoo'n gezegde althans zin als conclusie KUN STZ AAL VAN LIER DOORLOOPEND TENTOONG ESTELD ROKIN 126 = AMST ERDAM BEZICHTIGING VRIJ KUNSTWERKEN VAN JONGE HOLLANDSCHE EN BUITENL. MEESTERS van een redeneering. Bij Shaw is het een opmerking, nog in zoo verre fout, dat men voor Too true to be good" alles liever moet lezen dan het woordje true", en dan behoeft het nog niet eens het woordje vervelend" te zijn. Dat Shaw geen goed stuk schreef en zelfs geen stuk, en daar ook zonder dat de voorrede voor zijn laatste tooneelgrapje nog verschenen is, zeer prat op gaat, och, dat ware het ergste niet. Onder Shaw's oudere drama's en comedies is er nauwe lijks een, dat naar tooneelbegrippen den naam van een stuk verdient, en toch waren zijn toevallig gedramatiseerde en van hunne even belangrijke voorreden gescheiden essays dankbaarder voor het voetlicht dan een welgevormde Hauptmann. Shaw's oudere stukken hebben wij, van een jonger geslacht, ook kunnen genieten onder aftrek van al wat de tijd aan actueele satyre mocht hebben afgesloten, wetende hoe scherp zij het mes zetten in vooroordeelen en voosheden, wier beteekenis onver gankelijk was in een nog zoo slechts tijdelijk ver scherpten vorm. Shaw's zonderlinge karakters hebben wij willig begrepen, ook al waren zij nimmer karakters in den psychologischen zin, maar slechts compilaties van karaktereigenschappen, die men gaarne hun volledige gestalte in gedachten erbij gaf. En toen Shaw eenmaal al zijn intellectueel raffinement kon binden aan wat er aan verbeelding en dichterschap in hem leefde, hebben wij gaarne zijn Saint Joan" met gebreken en aanhangsels en verteekeningen een der waarachtige klassieken van onzen tijd genoemd. Shaw zelf heeft zich eenmaal als de grootsten puritein in zake kunst betiteld en Chesterton heeft dat in het a la Shaw geschrj\en boekje met pleaier uitgebreid tot den geheelen Shaw. Cynicus om der wille van een doodgewone romantiek, cri i-;us om der wille van een domineesachtige, calvinistische, Noord-Iersche zin voor rechtschapenheid.... er flitste nog voldoende van op in The Applecart". In zijd laatste product zitten wij rondom de asch. Dof en plotseling-seniel al dit klagelijk te keer gaan tegen zaken, waar elkeen het over eens is en die nog zin zouden hebben zoo zij nieuw geargumenteerd waren; zeer mesquine opmerkingen over het rechts bestel en het geloof en de orde, gelijkelijk uitge strooid o\er karakters, die in zooverre nog minder karakters dan zijn vroegere figuren zijn, dat zij bleek in den lijnrechten schaduw van zijn eerste lingen staan: de prediker, de dokter, de schoonmama, het jonge meisje en de soldaat; nutteloos .vereenigd in omstandigheden, die kop noch staart hebben en niets overlaten dan een zuur pessimisme, waarom men Shaw oprecht kan beklagen, maar waarover men nog niet zelf zoo niet o% ertuigd, dan toch aangeraakt" gaat zitten doorden ken .... ziedaar de welbij uitstek magere balans van een tenslotte vrij gênant stuk vau een uitgoredeneerden moralist. Zooals een zanger zijn stem verliest, een dichter zijn aandrift, een vrouw haar charmes, zoo heeft de cynicus zijn venijn verloren. Het werkt" plotseling niet meer. Toen ik er de middelmatige, geroutineerde, maar ongeacheveerde vertooning van de Duitschers van zag, heb ik mij nog niet zoomaar gewonnen willen geven en ik heb het boekje gespeld en omgekeerd en telkens weer ter hand genomen. Het was dood: een luchtdicht afgesloten revue-charge van wat vroeger toch direct tot de hatelijke gronden van het leven scheen te peilen, een geforceerd jongleeren met trucs, die kindsch aandeden in plaats van naar het moest voorkomen geraffineerd van eenvoud, uitloopend, uitbrekend in een laatste, rethorische speech van een zoo hopeloos zelfbeklag, dat dit en dit alleen drama" werd in de allerpersoonlijkste beteekenis van jammerlijk en reddeloos toegeven van onmacht. Kindertooneel met gemaskerde en ongevaarlijke inbrekers en hysterische meisjes van goede familie.... soit; menschen, die bij een zonnebad allerlei grapjes verkoopen over den Volkenbond en het militarisme en de moderne jeugd en het atheïsme.... soit. Maar naar het fraaie pathos van Moissi's stem in den largen, laatsten monoloog heb ik maar met een half oor geluisterd om de wreede machteloosheid, waarmee Shaw zich met dien voozen prediker, dien dominee Morell uit Candida" liet identif iceeren: Ik, Moissi, ik, Aubrey alias Popsy, ik, Shaw, ik ben de nieuwe kerkvader, ik moet prediken anders ga ik dood, ik moet prediken, om het even hoe laat het uui, hoe kort de dag mag zijn, om het even, of ik wat te zeggen heb of niet.... Dit doordraaien van een stuk geraakte machine, zich vermeiend aan ledepoppen, die aan Shaw's oude spreektrompetten ook in de verste verte niet meer kunnen raken, dit breedsprakig te berde brengen van argumentaties, die elke derderangscomedieschrijver van tegen woordig met meer kracht en effect en oorspron kelijkheid plaatst, is dus het gevaarloos intellect van den Shaw van thans. En dus het einde. Tentoonstellingen Kunsthandel Huinck & Scherjon, Amsterdam. Werk van Eadda. Tot l Februari. Kunstkelder, Amsterdam. Weefwerk, teekeningen en beeldhouwwerken. Tot l Februari. Frans Buffa & Zonen, Amstardam. Honderd teekeningen van Constant Permeke.Tot 2 Februari. Kunsthandel van Wisselingh en Co., Amsterdam. Fransche schilderkunst. Tot 4 Februari. Kunsthandel Wagenaar, Utrecht. Schilderijen door G. van Yperen. Tot 4 Februari. R. A. I., Amsterdam Automobieltentoonstelling. Tot 6 Februari. Arti et Amicitiae, Amsterdam. Werken van Bobeldijk, Jurres, Westermann en Woltjer. Tot 6 Februari. Teyler's Museum, Haarlem. Teekeningen door Joseph Teixeira de Mattos. Tot 12 Februaii. Rottsrdamsche Kunstkring, Rotterdam. Werk van Toon Kelder. Tot 12 Februari. Voor de Kunst. Utrecht. Werken door Elisabeth Adriani-llovy. Tot 13 Februari. Toonzaal Helene Meyer Timmerman Thijssen, Den Haag. Verzameling toegepaste kunst. Tot 14 Februari. Kunstzaal A. Vecht, Amsterdam. Tentoonstel ling van werk van Spaansche schilders en beeld houwers. Tot 15 Februari. Kunsthandel Dorus Htrmsen (Het Huys van Jan de Witt) den Haag. Oude kunst. Tot 15 Februari. Nieuwe uitgaven 8 hol l-bouwplaat Gedachtig aan de spreuk de jeugd van heden is de benzineverbruikster van morgen" heeft de N.V. Bataafsche Import Maatschappij, verkoop kantoor der Shell-producten" een bouwplaat doen vervaardigen, die na opbouw het model van het laadstation aan den Rijksstraatweg bij Delft te zien geeft. Het in vroolijke kleuren uitgevoerde ontwerp bevat natuurlijk in de eerste plaats het laadstation op zich zelf met de bekende benzine pompen. Verder een panorama van Delft in vlakke kleuren gehouden. Om het geheel zoo getrouw mogelijk na te bootsen, zijn voor den knutselaar een donkerblauwe racewagen en een benzine verkooper bij gevoegd; zelfs is het richtingsbord van de Knac-Anwb niet vergeten. Op de achterzijde van de bouwplaat staat een grafische voorstelling die, uit de ruwe aardolie verkregen producten vermeldt.