De Groene Amsterdammer van 28 Januari 1933 No. 2904 Engelsche boeken "Brave new world" Boekbespreking Evert Straat Aldoutu Huxlf.y "'s Werelds grootste stapelproduct zijn de meeningen, Het dagelijksche gebruik van -een aanzienlijke hoeveel? heid meeningen is zoo zeer een levensr. behoefte geworden, dat het waarlijk l- tijd wordt het Onze Vader uit te breiden met Geef ons heden onze ; dagelijksche meening." De meeningenbranche is de eenige, welke nog niet van onder-consumptie te lijden heeft; de markt is williger dan ooit en aan bezuiniging OJP het rantsoen, dat ons eiken dag wordt thuisbezorgd wekelijks en maandelijks aangevuld met extra-porties van bizondere kwa liteit denkt niemand. De produ centen van meeningen zijn de eenige wien het nog goed gaat. Zij kunnen rekenen op een stijgende vraag; een goed-georganiseerd distributie-appa raat staat hun ten dienste en hun voorraad grondstoffen is onafzien baar en kost niets. Oude meeningen in nieuwe verpakking vinden grif aftrek; te krachtig gebleken ideeën laten zich gemakkelijk tot een serie aantrekkelijke opinies herleiden desnoods zou déindustrie jaren lang op volle capaciteit kunnen doorgaan zonder nieuw materiaal aan te breken. Een der grootste meeningen-fabri. kanten van dezen tijd is Aldous Hux-ley. Hij is meer dan een captain of kidustry"; hij is een trust op zich zelf. De coquette verpakking, waarin hij zijn artikelen aan biedt, zijn voortreffelijk crackingpröcédé, dat compacte ideeën-com plexen binnen het bereik van een ieder ' brengt, en last nót least de bijna vrou welijke argeloosheid, waarmede hij de ijdelheid vaii zijn afnemers streelt, hebben hem in de harten van ? vele jongelieden, die aan het essay" zijn zoóals anderen aan den drank, een 'monopolie-positie bezorgd. Niemand verstaat als Huxley de kunst, zijn lezers vertrouwelijk in den arm te nemen om hun een behoorlijk geheim toe te vertrouwen. Een voorbeeld uit '1925: Bad art is of two sorts, that ' which is merely dull, stupid and incompetent, the negatively bad, and the positively bad, which is a lie and a sham. (Het cracking-procédé: een continuüm, genaamd kunst, wordt tot eenvoudige componenten herleid) Very pften the lie is so well told that alttto'st'fivery one is taken in by it for a time. In the history of the arts we find innumerable shams of this kind once taken as genuine, now seen to be false. (Volgt een passage over notoire zwendelaars" als Ossian en Bulwer Lytton). I often wonder if I am one of them (Charmant, zoo'n biecht). It is impossible to know. (Hoor hem fluisteren). For one can be an artistic swindler without meaning to c heat and in the teeth of the most ardent desire to be honest". (Het vréselijke geheim) Niemand helpt ons zoo beminnelijk als Huxley dat kan aan een resolute meening over allerlei dingen waar wij geen raad mee weten. I was too cold even to feel a proper enthusiasm over the discovery that the old sacrificial hymrs were pröbably obs cene and certainly nonsensical." Kemembering that phrase in subsequent summers I have been delighted by it. How well, how pithily it describes not merely the old sacrificial hymns of pre-Christian Armenia (die we -na tuurlijk op ons duimpje kennen), but a whole mass of modern art and selfstyled science: the greater part of psycho-analytic literature, for example, the music of Schreker, most ex pressionist painting, Ulysses and so_ on." Een bosje rneeningen, waar we weer dagen op teren kunnen. Hoeveel zal het ons niet uitsparen, dat we nu voortaan dien gekken Joyce kunnen afdoen met probably obscene and certainly nonsensical." Maar Huxley's beste procédé, het fabrieksgeheim, dat hem de meeste klanten bezorgt, is zijn gewoonte, zijn lezers tot wonderen van knapheid te promoveeren en vertrouwelijk met hen te keuvelen over de meest cryp tische verschijnselen van kunst en wetenschap. In zijn bundels essays paradeert de heel e wereldliteratuur met de poetae minores voorop; uit alle Italiaansche schilderscholen reiken ons onbekende grootheden de hand als waren het dagelijksche kennissen; in Brave New World" 1) onderstelt Huxley een keur-collectie embryologische en biochemische feiten met hun eerbiedwekkende namen als aan ieder een bekend en maakt grapjes Over Riemann-surface-tennis.'' Een Kiemann-opperVlakte voor wie het vergeten mocht zij h is dat bekende twee-dimensionale geval, dat in zijn eenvoudigst'eh ' vorm wordt uitgedrukt door de simpele formule u + iv = V -j- iy. Brave New World" is een satire niet zoozeer op onze maatschappij .want in zijn -hart' iS-Huxley .con servatief alswel óp het hardnek kig geloof, dat we haar met techniek, wetenschap en vijfjaar-plannen wel zullen cureeren. In vorm. is het een toekomstroman, in wezen een essay over het thema: Waar moet het heen als de wereld zoo verder gaat." Als uitgangspunt dient de stelling, dat 's menschen idealen verschuiven van waarheid en schoonheid naar gemak en geluk. Huxley combineert deze tendentie met déniéuwste ge boden van onzen afgod modern science", trekt psycho-analyse, Bolsje wisme en Behaviorism tot hun uiter ste consequenties door en construeert streng logisch" een maatschappij anno Ford 632, waarvan elk lid zijn leven lang volmaakt gelukkig is, Zij bestaat uit een constant aantal kunstmatig, althans ectogcnetisch in groote broedcentrales gekweekte men schen, die zoowel physiek als typisch zorgvuldig zijn geschikt gemaakt om zich gelukkig te voelen in een der vijf kasten, waarin de maatschappij is verdeeld. Als foetus worden zij in reageerbuis j es en flesschen bewerkt met chemische eti mechanische mid delen, als kind worden zij langs psychctechnischen weg in al hun behoeften, begeerten en meenirigeri gefixeerd, en als mensch zijn ze dank zij deze predestination and conditioning" onver anderlijk en tevreden. Een Epsilon, bestemd voor mijn werker, stoker otc. zou niet willen ruilen met een Alpha, die a-I van zijn prille jeugd cursussen in elementaire relativiteit moet verwerken. Allen schuwen het woord moeder, obsceen overblijfsel uit een barbaarschon tijd, vader" heeft meer een scatologischen klank. Alle kunsten en alle humanitaire wetenschappen zijn af geschaft in overeenstemming met de openbaring van Ford, die God heeft vervangen, dat history is bunk". De erotiek is gehandhaafd" ; voor kinde ren zijn erotische spelletjes ingevoerd, en er wordt vrijelijk gecopuleerd, want iedereen is voor iedereen". Elke vrouw, voor zoover zij niet reeds voordat zij uit de i'lesch kwam, steriel is gemaakt, is jareu lang gedrild in een strenge Malthusiaansche tech niek. Alleen zijn is verboden; wie zich ondanks alles niet gelukkig voelt, krijgt sonia", een soort onschade lijke cocaïne. Films zijn niet alleen sprekend", rnaar ook voelend", de Feelies" worden begeleid met kleu ren en reukorgels. Synthetisch voedsel Kadaververweitung" etc., etc.: Hux ley heeft zijn best gedaan om niets te vergeten maar vreemd genoeg geld, banken en looneri gehandhaafd. In hoeverre beteekent dit Ituxleyuniversum voor ons meer dan een quantum elegant voorgedragen mee ningen, die ons aanvankelijk ver maakt, daarna verbaasd en tenslotte geërgerd hebben ? In zooverre, dat wij eenerzijds, indien nog iioodig, over tuigd zijn geworden dat met strenge logica" elke gedachte en elke waarde, tot waanzin is te herleiden, en dat wij anderzijds de vraag mogen stellen of Huxley, grof gezegd, nog te vertrou wen is. Een moedig criticus heeft hem een snob genoemd; hij werd op zijn vingers getikt door een dia lecticus, die snob" definieerde als iemand die waarden vervalscht". Wie scherp" toeziet en zich niet door grapjes als Benito Iloover, Bcrnard Marx. Jean-Jacqucs Habibullah, sexophoriist, sex-hormone- chewing-gum, Malthusian Blues en der gelijke laat inpalmen, ontdekt in Bravo New World" waardevervalsching' op groote schaal. Our Freud had been the first to reveal the appalling dangers of family life. The world was f uil of fathers was therefore f uil of miseiy; f uil o£ mothers therefore of every kind of perversioii from sadism to chastity". Indien Freud een waarde is, dan wordt hij in dit zinnetje vervalscht. Dit lijkt op Freud, maar is liet niet. En dat Huxley zich bij dit valscho zinnetje; IJW GEWAA&MEAXT F°F. SI N EMU S Leidschestraat 20-22 AMSTERDAM C. Overhemden naar maat vanaf f 8.5O PRIMA COUPE Eigen Atelier Het risico is voor U allén te machtig... samenwerking met duizenden anderen is noodig. Levensverzekering is ge zamenlijk risico dragen. Inlichtingen NILLHIJ 'siGRAVENHAGE Amsterdam-Utrecht-Rotterdam achter zijn creatuur Mustapha Mond, Bestuurder van West-Europa, ver schuilt, maakt de zaak maar dubieuzer. Wie is er in het Godsdebat in hoofdstuk 17 aan het woord, Huxley of Mustapha Mond, die karikatuur van Dostojewski's groot-inquisiteur:' Waarom wordt het hem zoo erg ge makkelijk gemaakt? Geen twijfel be staat bij het zinnetje: One of the principal functions of a friend is to suffer (in a milder and symbolic form) the punisl.ments that we should like, but are unable, to inflict upon our enemies". Dat is Huxley. Hoe charmant en hoe valsch ! Onze eigen literatuur bezit n echte satire. De schrijver was misschien minder geestig dan Huxley, had minder cultuur en niet zoo'n verfijnden smaak. Maar hij bleef mensch, walgde van zijn Droogstoppel en eindigde met open vizier. Huxley is daarvoor te knap". 1) Aldous Huxley, Brave. New World. Londen, Chatto & Win/lus.