V v. Foiobureaux Het Joodsche Bruidje (Louis Saatkorn en Julia de Gruyter) 1 r* *? Stadtische Btthnen van Han nover ; Goethe'8 ,,Urfanst" en Hauptmann's Kollege Crampton". Het is niet erg gelukkig en evenmin erg eerlijk dat het gezelschap uit de Duitsche provincie", dat deze maand met twee allerminst nieuwe stukken ons land doortrekt, de min of meer open lijke critiek van was dat nu wel noodig?" te hooren krijgt, die men met tienmaal meer recht op vrijwel alle Duitsche gezelschappen van de laatste jaren had kunnen toepassen. Maar het publiek, gaarne verblind door groote namen, heeft zoogenaamd wereldberoemdheden goedkeurend de kans gegeven om het land op de meest smakelooze wijze af te grazen en eerst thans, nu bij een wakkerwordende sympathie voor den noodtoestand van onze eigen acteurs toch ook wel de eenigszins zure herin neringen aan een berg-af hellenden Moissi en een Schmiere-Pallenberg (om 't ergerlijkste maar te noemen) geko men zullen zijn, steekt men de koppen bij elkaar en murmureert. Ten onrechte, want juist deze Hannoveraansche troep gaf enkele indrukken, die noodig en bovenal nuttig waren. Niet omdat zij en nog wel met stukken van een belegen, litteraire tooneelwaarde opvoeringen van verbluffende individueele grootschheid gaven, maar wel omdat zij op voor ons eenigszins'beschamende'wijze lieten zien, waartoe een bescheiden Duitsch provincietheater bij vol maakte training en prachtige saamhoorigheid in staat is. Het groote publiek mag deze kant der voorstellingen niet zoo getroffen hebben wie zich echter ook maar eenigszins mér aan de pijnlijke zaak van het tooneel, ons tooneel, gelegen laat liggen, zal vergelijkingen getroffen hebben, welke gerechtvaardigd zijn, ondanks moge lijke verschillen in Duitsche en Nederlandsche tooneeltoestanden. Het is toch bescheiden genoeg om het tooneel in onze twee op dit gebied productieve steden te vergelijken met een stad als Hannover, waar een theater ook slechts een invloedssfeer van Nederlandsche afmetingen kan hebben. Hannover heeft daarbij in het vele belangrijke tooneel, dat buiten Berlijn gegeven wordt be langrijk sedert het oogenblik, dat heel Duitschland zijn tooneelhernieuwing vond in het paleisje van een Hertog van Meiningen nooit eigen lijk een eersteklas rol gespeeld, als Frankfort, München, als vroeger D sseldorf en Hamburg. Toonaangevende TOONEEL IN Het Joodsche Bruidje - 6 te zijn - Circus Knie - D Uraufführungen", die zoo dikwijls de Berlijnsche pers naar afgelegen pro vincieschouwburgen plachten te roe pen, heeft het weinig gekend en indien Hannover al in de tooneelgeschiedenis vermeld werd, zoo werden het ook Bochum, Hamborn, Munster, om maar een paar kleine planeten uit de buurt te noemen. Maar Hannover heeft een stadsen staatsbestuur gehad, dat al vroeg het juiste evenwicht wist te vinden tusschen behartiging van de eco nomische belangen der acteurs en grootst-mogelijke liberaliteit ten op zicht* van de artistieke leiding. Toen net hoftneater van de oude koningen van Hannover als staatstheater dreig de te verstarren, bood deze provincie stad nog plaats aan een door Dr. Georg Altman in Reinhardt's trant opgebouwd Deutsches Schauspielhaus", naast een bloeiende opera. Krachten als Priedrich Kranich (te vens tooneelleid er van Bayreuth en ont werper van ons befaamde plan-Koop man) voor modernen en gedurfde i tooneelbouw, als Yvonne Georgi voor operaballet en Dr. Georg Altman voor regie, vonden in het provinciale" tooneelleven vanllannover hun plaats. En toen de laatste, als opvolger van Barnowsky en leider van het Intime Theater" naar Berlijn geroepen werd en daar den in dien tijd zeer gewaagden Sternheim en Schickele speelde, was de Hannoveraansche vroedschap mans genoeg om hem naar de provincie" terug te krijgen, thans als leider van het staatstheater. Van dit oogenblik af begon eigenlijk, onder Altman's dagelijksche leiding, de opbouw van den troep, wiens voortreffelijk ensemblewerk,wiens enorme toewijding voor ons land een vingerwijzing zouden kunnen zijn. Want alleen een matelooze ener gie in het doorwerken van elk detail, in het aanvaarden van elke opgave, kan dunkt mij zelfs in Duitschland van den Urfaust" en zeker van het thans vrijwel onspeelbaar ge worden Kollege Crampton" een kasstuk maken. Een energie, die trouGirctts Knie", V. l. n. r.: Aa ? Bouber, Verstraete, Cruys Voorbergh, P. Storm, B. Royaards, Charl. Kohier, W. Paauw,Van Dalsum, La Chapelle, Van WarmeJo HENRIK wens reeds blijkt uit de ongekende intensiviteit, waarmee ons land bc speeld wordt: dag aan dag in zeei uiteengelegen steden met een bezet ting, die voor beide stukken ongeveei eender is, en dan nog meermalen de.' middags in een derde stad. De troep telt geen sterren er brengt geen stukken, waarvoor ieder een komt uitloopen. Integendeel, vooi menigeen, die niet Duitsch in hart en nieren is, moeten Urfaust" er Crampton" wel stukken zijn, waar voor men net zoo lief een straatje omgaat. Niettemin hebben de Hanno veranen het klaargespeeld om oniT deze tooneellevertraan te doen slikker op een manier, dat wij, geboeid tot het bittere einde, gejuicht hebben om zooveel geraffineerde karakter-speelkunst, die telkens van de stukken het beste en het speelbaarste element "a ar voren bracht. Dat Goethe behalve een ..Faust' en een berfaust" ook nog een Urfaust" geschreven had. kon in het vorige jaar moeilijk geheim blijven. Het is misschien geen Faust. waarover duizend commentaren geschreven zijn. omdat alle metaphysica er eigenlijk