No. 2906 De Groene Amsterdammer yan 11 Februari 1933 Muziek Constant van Wessem Schaduw over Duitschland Teekening B. van Vlijmen Bij = = blijft de ware Wagner-bïgraphie? 13 Februari 1883 in den namiddag stierf Richard Wagner, te Venetië, waar hij de laatste jaren van zijn leven verblijf hield. Een hartverlamming maakte een einde aan zijn leven. Hij voelde zich onwel, een knecht ontdeed hem van zijn kleeren, zijn horloge gleed daarbij uit zijn vestzak en viel op het vloerkleed. Mijn horloge" riep Wagner met zwakke stem. Men hoorde het nog tikken, toen het hart van Wagner reeds stilstond", ensce neert Guy de Pourtalès in zijn Wagner, vie d'un artiste" dit voorval niet onaardig. Men herdenkt thans dezen sterfdag van 50 jaar geleden. Er worden werken van Wagner opge voerd, er worden toespraken gehouden, de ver diensten van Wagner ongetwijfeld groote verdiensten worden weer in den breede uitge meten, men zal ons Wagner op alle wijzen voor den geest brengen. En toch zal het nog steeds de legende-figuur wezen, die zijn volgelingen, en ook hij zelf, van Wagner gemaakt hebben. Nog steeds schijnt de afstand tot het verleden niet groot genoeg te wezen om door de sluiers te dringen, waarmee vereering en baatzucht ver eering der blindelingsche bewonderaars, baatzucht van hen, die het werk van Wagner, als stedehouders van den meester op aarde, exploiteeren omgeven. Zorgvuldig hoedt men zich ervoor in de buiten wereld iets anders over Wagner te laten door dringen dan wat goed is voor zijn zaak en zijn kunst. Alles wat niet in Bayreuth is goedgekeurd is leugen of verkeerd. Deze tyramiie duurt nog steeds voort en voor zijn biographische gegevens is de levensbeschrijver nog steeds aangewezen op de door Bayreuth gepubliceerde bescheiden. Er bestaan natuurlijk ook vele on-officieele ge gevens over Wagner, er bestaat zelfs een Waarheid over Wagner" van een tweetal Amerikaansch auteurs, die zich baseeren op documenten van een geheim dossier Burrell men kan dit partijdig geschrift niet beoordeelen zonder een onpartijdige kennisneming de volledige documenten , maar wij wachten nog steeds op het ware beeld van Wagner, als mensch en kunstenaar, zijn ware gezicht, niet tot een hatelijke caricatuur misvormd door zijn tegenstanders, maar ook niet verfraaid door zijn bewonderaars. Men zal opmerken: wat doet er eigenlijk toe hoe Wagner werkelijk was, zijn muziek is toch zijn voornaamste deel en daaraan verandert ook het feit of hij een goed of slecht mensch. waarachtig of onwaarachtig van inborst geweest is, niets? Ja; maar wanneer men uit Wagner's menschzijn zijn muziek wil verklaren en dat doen zijn bewonderaars, die in zijn houding tegenover zijn Richard Wagner werk, de hardnekkigheid en de rücksichtlosigkeit, waarmee hij menschen en dingen opzij schuift om maar zijn doel te bereiken, de goddelijkheid van een profeet Kien, vlammend van verkondigingswil van het All-Deutschtum en vrij van alle lagere doeleinden van koopmanschap en succes; die dus. kortom, voor den grooten Tooneelspeler, die Wagner 7,ijn gansche leven geweest is op zijn eigen podium, de oogen sluiten dan kan men liet niet ontgaan het als een plicht te be schouwen ook den mensch Wagner in het onverbiddelijk-naakto licht van het onderzoek in dienst van de waarheid te zettcn: en de levensbeschrijver behoort thans de moed te hebben om niet langer het voorhanden en bekende materiaal nog eens en nog eens over te schrijven maar zich onafhankelijk van legende en Dichtung" een eigen oordeel te vormen over zijn object. Ongetwijfeld, Wagner heeft de gave be/eten, de menschen tot zich te trekken, te betoovoren" over zijn maclit in dat opzicht legt niets duidelijker getuigenis af dan de in haat verkeerde liefde van den zich ge dupeerd berrierkenden Nietzsche , wat het vrouwelijke in den kunstenaar" was (het geschrift. waaraan hij nog in het uur van zijn dood werkte !) heeft niemand bister dan Wagner, de schepper van helden en goden, gekend, maar zelfs liet idealisme van Wagner was een speculatie op het succes, dat het idealisme steeds bij de massa, in casu de Duitsche massa, heeft en men moet met den speurzin van den psycholoog de latere fotografische por tretten van den in llolbein-dracht gekleeden kunstenaar bekijken, den kleinen zelfbewusten mond en vooral den zeer waakzamen en bijna kouden blik van zijn oogen om te beseffen, dat er in dezen mensch veel overleg en speculatie op de pose is geweest, die hij in dienst van zijn streven heeft gesteld. Inderdaad, de verborgen" mensch Wagner wacht er nog steeds op, uitgegraven te worden. (leen enkel boek heeft dat tiog gedaan of aange durfd. In ,,Verdi" van Franu Werfel leeft in de te weinige bladzijden, waar Was;ncr ten tooneele verschijnt, iets van dezen,,verborgen"mensch : zijn afgunst en kunstmatige afweer tegen alles wat zijn eigen roem kun bedreigen» maar zoo sporadisch en fragmentarisch, dat men meer vermoedt dan ziet. Ik weet niet of er nog biographieën. bij ge legenheid van deze hei denking in petto zijn, maar wij wachten nog steeds op de ware Wagnerbiographic. li) ieder geval is het boek van (<uy de Pourtalès. de recentste verschijning, in da-t opzicht volmaakt waardeloos: het is de zooveelste dichter lijke verbeelding van de legende, die wij over Wagner bezitten en <tie zich trouw aan die officieele bescheiden houdt, die ons niets nieuws meer hebben te loeren en reeds vóór zij in het licht werden ge geven zorgvuldig zijn gekeurd en geschift.