De Groene Amsterdammer van 18 Februari 1933 N o. 2907 l 4- * f Een Ffansch schryver over Nederland Boekbespreking Jan van Nijlen Sedert ^Fromentin, Verlaine en Huysmans, , hebben- heel wat Fransche schrijvers hunne indruk ten over Holland gepubliceerd. Vooral in de laatste jaren is dit aantal sterk toegenomen; noemen wij nkel onder, de meest vooraanstaanden: Paul Valëry, Léon Daudet, Georges Duhamel. Hoeveel z^jn er bovendien niet die hun impressies over Nederland in maand- en weekbladen hebben bekendgemaakt t £>p zijne beurt heeft. Henry Bordeaux in zijn jongste boek Amitiés trangères 1) zijn Huit Jours en Hollande" gegeven. '? l-Henry Bordeaux, lid van de Académie francaise, is een ook buiten zijn land veelgelezen auteur. ;Hjj is een van Se drie beroemde brave B's-(Bourget ? en Bazin zijn de twee anderen) en zijn oeuvre is l 'zeer omvangrijk. Het bestaat, als ik de tegen, over de titelpagina van zijn jongste boek afge drukte lijst zijner werken mag gelooven, uit 39 romans, 5 reiebeschrijvingen, 17 boeken met geschiedkundige en literaire essay's, 3 tooneel, .stokken, 5 oarlogsboeken. Het is een indruk wekkend ensemble. Ik heb er slechts een betrekke lijk klein gedeelte van gelezen, maar toch in vol'doende mate om te hebben kunnen vaststellen dat jpjn reputatie van braaf auteur voor de huiskamer volstrekt niet geüsurpeerd is. Een verblijf van een achttal dagen in Nederland, waar ; hij lezingen heeft gehouden, heeft Bordeaux de t gelegenheid gegeven eenige kennis van Nederland . o,p te doen en het is die kennis die hij in de hieribesproken bladzijden meedeelt. i In de eerste plaats moet men opmerken dat i:een verblijf'>an' acht dagen ba een vreemd land i een zeer kort tijdsbestek is om tot den aard van ; «en volk door te 'dringen. Er blijft natuurlijk l lipg altijd de gemakkelijke beschrijving van het hóllandsch landschap ! Een groot deel der auteurs ; dfe over Nederland hebben geschreven en ik i bepaal mij alleen tot de Franschen hebben .dan ook niet nagelaten daarvan gebruik en mis bruik te maken. Laten we even zien wat Henry Bordeaux heeft i ontdekt, of laat ik bescheidener zeggen, heeft j gezien. Veel-is-hèt niet. Wij vernemen dat hij een aantal lezingen heeft gehouden, meestal met een .' vrij groot succes, in de voornaamste steden van Nederland. Wat hij mededeelt over de steden die ' bij bezocht heeft en over de merkwaardigheden die bij er gezien heeft, is niet veel meer dan wat in elke reisgids is te lezen. , Laat ik er nu nog even op wijzen, dat, wanneer . de auteur ons een beeld wil geven van den rijkdom .van een museum, hij zich vergenoegt met een dorre opsomming van eenige schilderijen. Dat t, ligt in. het bereik van iedereen. Bovendien vergist >..,bij eicb. pp eene in 't oogloopende wijze: de werkelijk merkwaardige schilderijen worden verzwegen, an;< .dere, veel minder belangrijke zonder verdere verklaringen tot meesterwerken uitgeroepen I Kort, om, dit; relaas van een bezoek aan Nederland is een bloemlezing van de meest versleten gemeen.. plaatsen. Het ergste is dat dit alles zeer goed en i vriendeUjk .is bedoeld. Het was zeker het voor nemen van den auteur, niets dan liefs en hartelijks te zeggen over zijn verblijf in Nederland, en dat doet hij inderdaad, maar in zulke wanhopig s banale termen, dat men ten slotte een boosaardig, maar mannelijk pamflet a la Mirbeau gaat ver? kiezen boven de beleefde taal van iemand, die zoo .j weinig heeft te zeggen. i Althans over Nederland, want alles in het boek van Bordeaux is niet even onbeduidend als boven genoemde bladzijden (ofschoon deze over Belgi al niet beter zijn). Onderden titel L'Enchantement du Bosphore bevat het boek een zeer leesbare beschouwing over een eigenaardige amoureuze correspondentie, Lettres a Abdulhak Haamit, en over de qmstandigheden die aanleiding tot het schrijven van die brieven hebben gegeven. Zij werden geschreven door een jonge vrouw aan den man, met wien zij gehuwd was geweest, van wien zij was gescheiden en met wien zij naderhand zou hertrouwen. Het is een vreemde geschiedenis. Die man, een der grootste dichters van Turkije, volgens men beweert, was ongeveer zestig jaar oud, toen hij te Brussel, waar hij gezant was, kennis maakte met een jong meisje uit Luik, Lucienne, met wie hij in 1911, toen hij naar zijn Een autodidact aan het woord Melis Stoke Teekenlngen Harmsen van Berk Adolf Hitler beeft, de groote Internationale Automobieltentoonstelling te Berlijn geopend met een reusachtige redevoering. Hij werd bij zijn verschijnen stormachtig toegejuicht en daarop schetste hij, aldus melden de couranten ons, de beteekenis van de automobiel voor het economi sche en maatschappelijke leven die eindigde in vier punten waarin hij o.a. geleidelijke opheffing van de verschillende belastingen op autos beloofde en ontwerp en uitvoering van een grootsch opgezet wegenplan. ' Hoewel de couranten daaromtrent niets meldden nemen we aan dat tóén 'nóg een veel luider gejuich geklonken heeft. Ingevolge de ministerieek beschikking Hoe anders stond onze minister Reymer op de B. A. I. te Amsterdam. Er was daar geen auto mobilist die niet dadelijk bij het verschijnen van dezen bewindsman onmiddellijk dacht aan het tientje dat hij de vorige maand nog heeft moeten besteden aan nieuw,e nummerborden ingevolge de ministerieele besphikking. En met l April a.s. gaat de nieuwe termijn van de wegenbelasting alweer in. Laten we dus direct erkennen dat Adolf Hitler het op de automobiel tentoonstelling heel wat beter heeft gedaan dan Minister Reymer. Maar dat is ook te begrijpen. Het was de eerste tentoonstelling die hij opende en daar mag dan wel een beetje feestelijkheid bij. Overigens zal het stellig niet de laatste zijn. En daarom mogen we deze prachtige redevoering beschouwen als een precedent. De Rijkskanselier kan nu geen tentoonstelling meer bezoeken of men verwacht een redevoering van hem, waarin hij de beteekenis schetst van hetgeen er te zien "is, en die beëindigd wordt in vier punten waarin hij van allerlei heerlijks belooft. Dat kan geweldig worden. Vrij verf en penseelen Adolf Hitler heeft 'al zooveel beloofd gedurende zijn politieke loopbaan dat hij van Duitschland een soort land van belofte maakt. Dat al die beloften niet zoo dadelijk in ver vulling gaan spreekt vanzelf, en dat heeft hij trou wens al bewezen ook. Laat ons aannemen dat hij de volgende week een schilderijententoonstelling opent. Wedden dat hij de beteekenis van de schilderij in het economische en politieke leven schetst en dat hij vervolgens vrij verf en penseelen en geleidelijk. vrij doek aan de schilders belooft.... ? Ongetwijfeld volgt daarop een redevoeringbij de opening van de Koloniale.Tentoonstelling: te Essen, in de gebouwen van de Haagsche Kolo niale tentoonstelling 1932. Daarbij zal Adolf Hitler de beteekenis van. koloniën voor het economische en maatschappelijke leven schetsen en vervolgens zal hij in een enket krachtig punt aan zijn landgenooten NederlandschIndiëbeloven. Hij is daar al zoo'n beetje mee begonnen in zija orgaan de Angriff en de lezers van de Groene heb ben dat kunnen constateeren. Een enorm gejuich zal zijn buitengewone royaliteit beloonen en hij zal de man van den. dag zijn. Hoogstwaarschijnlijk zal er ook wel een electriciteitstentoonstelling te Berlijn komen en Adolf Hitler zal er dan niet aan kunnen ontkomen de beteekenis van de electriciteit in het economisch en maatschappelijk leven te schetsen met, aan. het slot, de toezegging van geleidelijke kostelooze verschaffing van electriciteit aan alle Duitsch» staatsburgers, met uitzondering van de Israëlieten die het met gas of desnoods kaarsen zullen moeten stellen. Kortom, wanneer Adolf Hitler voortgaat met het houden van redevoeringen optentoonstellingen dan zullen geleidelijk de Rijksinkomsten uit hoofde van directe en indirecteBelastingen en de inkomsten van de openbare diensten sterk gaan dalen. ; Het is alleen maar de vraag of zijn mede regeerders erg blij zullen zijn met de activiteit. van den kanselier. die ellendige Joden Adolf.... Adolf, zullen ze zeggen als ze met hem vergaderen Adolf wat heb je nu weer allemaal beloofd. Je doet zoo royaal en we kunnen* de duiten niet missen. Dan zal hij zijn snorretje opstrijken en zeggen dat die ellendige Joden overal de schuld van zijn. Die hebben met hun handelsgeest de heele wereld bedorven. Hij zal vragen of de heeren daar ook al mee besmet zijn. Neen Adolf, dat niet, zullen ze roepen, maar wij hebben de grootste moeite om het geld bij, elkaar te houden en jij belooft maar... . Wat nu bijvoorbeeld met die Hollandsche koloniën.. . . ? Holland wil ze heelemaal niet loslaten... . Misschien zal er een bij zijn die schuchter zegt dat Adolf gelijk heeft en dat je niet beter kunt doen dan de menschen blij maken. Ze hebben toch al zoo weinig tegenwoordig. En dan zal Adolf moeten beloven dat hij bij al zijn beloften uitdrukkelijk woorden zal gebruiken als zeer geleidelijk" en in een betere toekomst" en wellicht" en indien het mogelijk zal blijken. te zijn." Dan zal hij geleerd hebben te regeeren. Maar dan zullen de menschen ook niet meer zoo hard juichen. Dat is de draw-back. . .. land terugkeert, in het huwelijk treedt. Na acht jaar laat hij zich van haar scheiden. Lucienne trouwt dan met een italiaanschen graaf en begint dadelijk een amoureuze correspondentie met haar vorigen echtgenoot. Als zij zeven jaar later weer vrij is, trouwt zij andermaal met Abdulhak Haamit, die toen den zaligen ouderdom van 76 jaar bereikt had. Van dit zonderling, romantisch en wel een beetje verdacht geval, heeft de auteur van Amitiés trangères een relaas gegeven dat in voldoende mate menschelijk is en onverklaarbaar om ons werkelijk te boeien. 1) Henry Bordeaux. Amitiés trangères. Paris., Librairie Pion. 1933.