Historisch Archief 1877-1940
De Groene Amsterdammer van 26 Februari 1933
No. 2908
Hoe leer ik Hollandsch?
H. G. Cannegieter
Allen die in het openbaar op
eenigerlei wijze de pen hanteeren, zullen
met erkentelijkheid tf n vervuld jegens
de voorlichters, die den strijd om
het behoud van Nederland's zuivere
taal tot hun levenstaak hebben ge
kozen. Ook ik behoor tot de dank
baren, en, wanneer ik in de volgende
regelen een beroep op onze
taalzuiveraars doe, is dit geenszins om
hen in gebreke te stellen voor hetgeen
ze nog niet hebben gedaan, maar
alleen omdat het door hen reeds ge
bodene den dorst opwekt naar meer.
Tot nog toe hebben zij duidelijk
gezegd, hoe het niet moet; zij zouden
garisch Nederland aan zich verplich
ten met een slot-hoofdstuk, waarin
ons geleerd werd, hoe het dan \vèl
zal moeten. Wij willen allen
zielsgaarne behoorlijk Hollandsch leeren
spreken en schrijven, maar wat hebben
wij er aan, als wij weten, dat wij ons
bezondigen aan barbaarschheden, zon
der dat men ons de woorden en termen
aangeeft, waarmee wij die barbaarsch
heden in onze ,,moers taal" zouden
kunnen herscheppen?
Wat is onze moers taal" ? Stellig
niet die van onze lijfelijke moeder.
Na tante Betje zondigen onze moeders
wel het zwaarst tegen de voorschriften
Van Oharivarius en zijn medestanders.
; Wat is onze volkstaal"? Stellig
niet die van den electricien met zijn
stekker", van het dienstmeisje, dat
een aanzichtkaart" koopt, van den
machinist, die den handel" over
haalt, van den fietsenreparateur met
zijn kogellager", van den fotograaf.
die een opname" doet, van den
stationschef, die een personentrein"
signaleert noch van den handelsman,
die vol kopzorg" zit als hij het
schrijven van gister" beantwoordt
of den acteur die voor den schijn
werper" speelt of den
klassebewusten2' arbeider of den matroos op den
onderzeeër" of den psychologischen
hoogleeraar, die test" of den winke
lier, die weer versche druiven voor
radig" heeft of de herbergier, die een
restauratie" al of niet succesvol"
exploiteert. Zij allen zondigen tezaam
met den chemiker", den
dienstman", den dirigent van de
liedertafel", den huisvader, die zijn kind
in een aanhangwagen" en den min
naar, die zijn schat in een
twoseater" meevoert.
En.toch vormen dezen allen met
onszelf en onze moeders gemeen
schappelijk het volk. Het
Nederlaiidsche volk, dat voorschriften behoeft
om zijn eigen taal te leeren spreken
en schrijven. En dat die barbaarsch
heden uit gebrek aan beter gebruikt.
Omdat de voorlichters altijd achter
aan komen en eerst ingrijpen, wanneer
de barbaarschheid reeds burgerrecht
heeft verkregen.
Er dient naast het zware woorden
boek van de Nederlandsche ' taal,
dat de bezonken schatten uit het
verleden bewaart, een dagelijksch
woordenlijstjc te komen, dat den
nieuwen aanwas onmiddellijk onder
handen neemt, fatsoeneert en ijkt
en dat met de koerslijst der effecten
een vaste plaats in het avondblad
van iedere courant moet verkrijgen.
Dan zou men gemakkelijk voorkomen,
wat achterna moeilijk is te genezen.
Want al die barbaarschheid en
bastaardij betreft het woord van den
dag. Als de zonde maar eenmaal
verjaard is, eigenlijk dient men
4 is.
in dit geval te zeggen: veveeuwd,
is zij vergeven. Paraplu is een zuiver
Hollandsch woord gewoi'den, ofschoon
het bij zijn geboorte een even griezelig
monstrum moet zijn geweest als
thans de tea-room of two-seater.
Ook toen zijn de taal/;uiveraars
te laat op de proppen gekomen om
er een behoorlijk regenscherm" van
te maken. Of is regenscherm" een
germanisme? Ik voel me onveilig L12.
sinds dr. Gerlach Hoven in zijn
inaugurale rede de vraag aan de
orde gesteld heeft, of men een woord
dient te verwerpen, wanneer de
Duitschers ons te vlug afgeweest zijn.
Het woord voorwoord", aldus deze
deskundige, wordt verworpen, om
dat het een vernederlandsing is van
het hoogduitse Voncort; zuiver Neder
lands is voorrede of woord vooraf.
Toch zal het moeilijk blijven, het
onnederlandse van vooncoord aan
te toonen, tenzij men zich ook kanten
wil tegen voorarbeid, voorarrest, voor
avond, voorbericht, voorgerecht,
voorr/evoel, voorproef en talrijke andere
woorden van ditzelfde type."
Zoo deins ik huiverend voor het
regenscherm n voor de paraplu
terug. Het ne een Duitsche, het
andere een Fransche barbaarschheid !
Maar ik moet toch een woord hebben?
Wie leert mij Hollandsch, opdat ik
mij in mijn vaderland verstaanbaar
kan uitdrukken?
Met het regenscherm of de paraplu
is het 700 erg niet, wanneer het juiste
woord ontbreekt. Want wij, menschen
van den modernen tijd, kunnen ons
zonder paraplu of regenscherm redden.
Maar wij redden ons niet zonder
stekker of two-seater.
Wij mogen er geen steker of
tweezitter van maken.
Aan lange omschrijvingen hebhen
wij niets. Een tweepersoonswagen?
Waar is Letje?", vroeg haar
moeder ontstemd.
Ik heb haar zien uitrijden met
Erik, in haar tweepersoonswagen".
antwoordde haar broer.
Maar dit klinkt den lezer van een
modernen roman even onwezenlijk
in de ooren als een fragment uit De
Brave Hendrik. Misschien is het
goedHollandsch, maar de goede Hollander
verstaat het desondanks niet.
Of zijn de medeleden van mijn
tennisclub (?balspelgenootschap" ?)
misschien geen goede Hollanders.
Ga je mee naar het tornooi;1",
vroeg ik hun.
Ze keken me aan, of ik Spaansch
sprak. Want ze zeggen toernooi"
of liever nog tournament". Maar
van tornooi" hebben ze nimmer
gehoord.
Vroeger heb ik ook altijd toer
nooi" gezegd. Totdat de N. H. C.
mij leerde, dat het tornooi" is. En
dan zal 't wel zoo zijn.
Vreemd, dat we op dit gebied
orthodox behooren te wezen. We
gelooven niet meer, omdat de Bijbel
het zegt, maar nu schrijven wij zus
of zoo, omdat de N. R. C.
of'Charivarius het zegt.
Met dit al hebben wij nog altijd
den electricien noodig en wij kunnen
het zonder stekker" niet stellen. De
taal is er, om ons verstaanbaar te
maken bij onze moeder en. bij het volk.
Vroeger schreven de geleerden
potjes-latijn, omdat het vulgaire woord
van den man op de straat hun te
barbaarsch was. Moeten wij nu
potjesLetterraadsel
Uit onderstaande lettergrepen moe
ten 13 woorden gevormd worden,
wier 3e en Ie letters, de laatsten van
beneden naar boven gelezen, een vers
uit Multatuli vormen:
9* - f*
//.V-.".v. J..-. C .
- S* v*
- k«r
De omschrijving luidt:
?Xh
f ,,..
-W
::|.
...L
4. -aeëlog. begrip
6. m*p, 7, grntii,rht,fl fout, 9
10. 3J»én*, 11-.*»»**-. 12
*""«
eel.
Voor de inzenders van de goede oplossing z*rjn als prijs beschikbaar:
Boekwerken of 6 r a m m o f o o n p l a t e n
naar keuze van den winnaar ter waarde van Men gulden.
Inzendingen, liefst op een briefkaart, voor Woensdag a.s. 2 uur. Op
adreszijde vermelden: Oplossing Letter-Raadsel,
Oploaalng Letter-Raadsel
Overvloei maekt het buitenleven zoet (Poot)
1. omstanders, 2. vademecum, 3. expositie, 4. reiziger, 5. vlinder, 6. lever
traan, 7. oorverdoovend, S. expeditie, 9. Trilby, 10. minnaar, 11. amper,
12. elite, 13. Kolibri, 11. tumult, 15. Hamburg, 1.6. emotie.
Prijswinnaar werd (na loting), A. J. P. Aalbersen, Zundert, die gelieve op
te geven wat verlangd wordt aan het secretariaat van de redactie, doch zon
der vermelding Letterraadsel.
Charivaria
MERKWAARDIGE BERICHTEN
,,In de Italiaansche kroonprinselijke familie
wordt binnenkort een blijde gebeurtenis ver
wacht, daar dr. Piccoli, de bekende verloskun
dige uit Napels, een bezoek gebracht heeft aan
de kroonprinses." (N.K.C.)
Verder bekwam hij een schaafwonde aan
het rechterbeen en een borstwond aan het
voorhoofd." (Nbl. t'. /!. Noorden)
Opruiing en beleediging der Prinses."
f C. H.C. i
Bescherm de wilde planten en
dieren", beveelt een sluitzegel.
Charivarius past, wat de wilde dieren
betreft.
Wat is de voornaam van den heer
De Zwijgerherdenking? Willem. Wij
lezen in de Tel. een opschrift Willem
de Zwijgerherdenking".
PAINDELUXE-BROOD
Behalve dat die de.iressie nog invloed op
het weer heeft, nadert ten Z.W. van IJsland
weer een nieuwe." ( Vad.)
Van den Amstelveensche weg af komt men
door den ingang in een monumentale hall."
f U.D.)
Hedenochtend is met de voortzetting van
het onderzoek voortgegaan." (Hbl.)
Zonder eenig toekomstvooruitzicht."
r.v.R.cj
Voor een eeuw geleden." (Tel.)
En wij kleinen worden meegenomen in den
duizel van den roes, en varen op en reiken
hijgend mee in dezen opzwaai naar het wild
genot van de ontspanningen, en tuimelen op
nieuw, gesleurd in diepten waar het ziedt en
donker brult, en stijgen weer, de lichamen ge
laden en het hart vervoerd. ..." (Tel.)
't Zal je gebeurei !
In het gebied Dsjoengel, in de Indische
centrale provincies werd de Engelsche
regeeringscommissaris bij een jacht door een tijger
aangevallen." (Hbl.)
Hij joeg toevallig in de jungle van
Djoengel.
Wij kunnen wel met groote zekerheid een
zeer onzekere weersgesteldheid verwachten, een
onzekerheid, die met vrij groote zekerheid twee
of drie dagen kan duren. Wat daarna gebeuren
zal is natuurlijk ook nog onzeker." ( Vad.)
Alles dus zeker zeer onzeker?
Zeker, zeker, zeer onzeker.
CORRESPONDENTIE
H, te A. Nog duurt het schrik'lijk pleit van
dwang en vrijheid voort. ..." k)aagt?De Tele
graaf", en rnen zucht:
Nog heeft men Tollens lief, nog leeft hij onge
stoord.
Waarom den rijmelaar dan in 't geniep ver
moord ?
Hecht gij uit piëteit nog waarde aan zijn woord,
Citeer hem clan desnoods ? maar doe het zoo
't behoort.
Voorts verneemt De Tel.' van den dienst
van tractie der Ned. Spoorwegen, dat de rap
porten in zake de plaats gehad hebbende ont
sporingen niet zijn binnengekomen. Zou men
soms de handen vol hebben met het samen
stellen der rappporten i.z. de niet p. g. h. ont
sporingen?
Antw. Dat denk ik. Maar ik zal die
geschreven zijnde rapporten niet
lezen.
hollandsch gaan schrijven? Opdat er
weer, gelijk in historische dagen,
een scheiding kome tusschen ge
leerden" en volk"? Opdat geletter
den, en gewone lieden door tweeërlei
taal worden gesplitst?
Hoe leer ik Hollandsch, zoodat ik
eenerzijds aan de inderdaad juiste
voorschriften van Charivarius voldoe,
maar anderzijds toch ook door het
innigste verkeersmiddel, de taal, aan
het volk in al zijn geledingen blijf
verbonden ?
Blijft het compromis uit en moet
ik een keuze doen, dan kies ik ondanks
al mijn eerbied en erkentelijkheid voor
het werk van de taalzuiveraars, de
zijde van. het volk.
Typ: N.V. Amst. Boek- en Steendrukkerij v/h. Ellerman, Harms & Oo.