12 De Groene Amsterdammer van 4 Maart 1933 No. 2909 Dramatische kroniek Henrik Scholte Het Schouwtooneel; ..Inden nacht van 17 April" van Ijuclwig KilatiJ' Hongerig zooals het tooneel is naar nieuwe stukken van een klein beetje importantie, bombardeert bet een dagsvliegen tot tijdelijke meester werken, die in n seizoen in een paar honderd schouwburgen over de heele wereld tegelijkertijd gespeeld worden en met den volgenden herfst vergeten zijn, gelijk de voorlaatste grammofoon-schlager of de krant van gisteren. ,,Mary Dugan" was van die kracht, ,,Grand Hotel", en dit jaar zal het dan wel deze historie van den zeventienden April zijn (de Hollandsche titel maakt den titel nog noodeloos een beetje duidelijker, want zóó zal de inscriptie op den sigarettenkoker, die een dame aan een succesrijk acteur ten geschenke gaf, wel nimmer geluid hebben, evenmin zij haar adres op een visitekaartje zet). Het stuk van den dag is voor dit keer van Ludwig Zilahy en het voegt zich met ontstellende eenvormigheid in de rij der voorafgaande internatio nale successen: een motief dat op zichzelf de verbeelding evenzeer in beweging zet als de vindingrijkheid van den metteur-en-scène in dit geval weer eens het huis vol menschen, verder een grootst mogelijke opper vlakkigheid, die niet de minste in spanning van den toehoorder vergt. omdat hem alles keurig geserveerd en haarfijn, zij het bij mondjesmaat, uitgeplozen wordt. Als goede kwali teiten: een virtuoos realiteitsbesef en een prachtige natuurlijke omlijsting der karakters, die trouwens in het algemeen aan Hongaarsche tooneelschrijvers eigen is. Het knappe vakwerk en het raak «n breed geteekende milieu waar borgen reeds het succes met het voor deze tijden gewenschte minimum aan risico. Een dergelijk stuk mishaagt ?evenmin als het indrukken van eenige blijvende waarde achterlaat. De fraai ste zijde is wel zijn opzet: een oud, ruim. eerwaardig patriciërshuis, vooral kenbaar aan zijn donkere, maar royale trapportalen, is door den finantieel achteruitgeganen maar on wrikbaar gentleman gebleven eigenaar, «x-minister baron von Keiler, aan mooten gesneden en verhuurd in flats aan den komenden en gaanden man. Op de eerste verdieping, in de statie-vertrekken, huist nog de oude .adel, het plebs daaromheen, dat de baron noodgedwongen onder zijn dak huisvest, kent hij niet noch wenscht hij te kennen. Als hem in het vierde tafereel, dat trouwens de meesterlijkste «onversatie bevat, de huurderslijst wordt voorgelegd, toont Zilahy een brokje menschenkennis in de be schrijving van de omstandigheden, "waaronder, familie-die en meneer-die ?op de tweede en op de goedkoopere derde verdieping woont. deze derde verdieping, kamer zeventien, werd Paul Gabriel, jeune premier, vermoord en zeventien is ?ook de inscriptie van den sigarettenTtoker, die niet meer op het lijk ge vonden werd: datum van een nacht «n datum in het leven van een vrouw, ?die in het huis woont. Dan pas, in dat vierde tafereel, krijgen de eerste, met journalistieken flair, maar zonder nadere noodzakelijkheid geschreven scènes, waarin huurders en bezoekers elkaar in het ouderwetsche trappen huis voorbijgaan, hun beteekenis. Niets is zoo prettig voor een publiek als mee te mogen raden en. al ligt de oplossing niet meters diep onder den grond, zij is toch psychologisch zoo wel verantwoord, zoo handig en ten voordeele van twee, drie hoofd figuren uitgevoerd, dat zij althans ver boven een gewoon detectivestuk staat. Tegenover de breedheid van expos die hot stuk een aan onnoodig groot e bezetting van de eerste tafereekn bindt, staan trouwens deze hoofd figuren als dankbare en hartige speelrollen en het Schouwtooneel, dat niet alleen het geluk heeft gehad om dit versche kluifje voor ons land in de wacht te sleepen, bleek bovendien over een bezetting te kunnen beschik ken, die het kassucces van dit stuk wel de rest van het seizoen verzekert. Immers, ver boven allen uit, hoog en veilig genoteerd niet alleen op het acteurscredit van dit seizoen, maar stellig ook op de rijke lijst van haar persoonlijke prestaties, staat de rol van Klse Mauhs als ISarones Klisabeth von Keiler: een edele rol. weergaloos van hooghartigheid en natuurlijke charme tevens, een rol, die de scherpste vergelijking met in ternationale beroemdheden kan door staan en waarvoor ik gaarne den meeste buitenlandsche import (zooals deze week weer Pathérine de Fonteney van de C'omélie Erancaise. en. He ny Porten) cadeau geef. Er is geen in ons land en er zijn waarschijnlijk maar weinigen daarbuiten, die /.oo volmaakt, zoo verinnigd en verfijnd. de rol van een waarlijke dame in hachelijke omstandigheden kunnen spelen als Klse -Mauhs in haar groot o scène in het vierde bedrijf: een rol die onvergetelijke!' blijft dan het stuk, sierlijk en fragiel iri het geraffineerde toilet, groot, warm en tragisch-zondereffectbejag in een spel van enkel een smartelijk gelaat en kleine, witte, nerveuze handen. Het moet gezegd worden, dat zij in deze groote scène tegenspel kreeg van Ko Arnoldi op een zoo treffende wijze ' als men zelden van hem zag. Er waren trouwens meer goede rollen in deze vertoon ing. die daarin een klasse hooger stond dan wat het Schouwtooneel. ingesteld op zwaar wichtige, interieure conflicten in bur gerkamers, gewoonlijk geeft: Ko van Dijk als een perfecte rechtercommis saris en vooral ook Ezerman in een kleine rol van opzichter. Waar deze acteur zijn trefzekerheid in het aan duiden van de kleinste details in de figuur, welke hij moet suggereeren, vandaan haalt, is mij een raadsel. Uiterlijk zijn zij niet waarneembaar, hij metamorphoseert zijn heele mi miek en gebaar en er is geen moment meer de gedachte aan moeizaam be reikte imitatie. Integendeel, bij een man als Ezerman gaat de gedaanteverwisseling zoo natuurlijk, dat men meent, dat hij het meest zichzelf speelt op oogenblikken dat hij gansch iemand anders creëert. Er is nog een belangrijke rol in het stuk, waarover wij om redenen van fabrieksgeheim niet veel mogen schrijven: een rol, die op het laatst een scène krijgt te maken, waardoor inderdaad het gedrag der oude aris tocratie tegenover andere, moderne opvattingen in een heel ander licht komt te staan en het stuk met een soort pleidooi kan eindigen, ook al waren voor het werkelijk welslagen van zulk een pleidooi welsprekender argumenten noodig dan een revol verschot. Deze scène werd door de betreffende niet in die mate gespeeld, dat /iij het stuk een brillante af sluiting gaf en daardoor viel het slot, dat in zekeren '/,'m de klap op den vuurpijl had kunnen zijn. niet mee. Maar con eersterangski-aeht in de betreffende rol '/.on anderzijds mis schien den toeleg te spoedig verraden hebben. Het geluk, dat jonge krachten met zoo'n belangrijke scène ineens furore maken en hun talent bewijzen, is nu eenmaal niet voor iedereen weg gelegd. In de regie was Ko Arnoldi niet altijd gelukkig. Hoe verdienstelijk het op zichzelf ook was om eens te breken met het ouderwetsche binnen huisinterieur van het Schouwtooneel, juist in dit stuk trof nien het daarmee slecht. Paul Bromberg maakte van het trappenhuis der eerste scène een allerflcurigst stukje oranje- en geelkleurige binnenarchitectuur. Maar de achtergrond zijnde dit de eenige diepte was daarmede aan het stuk ontnomen: het donkere portaal met de hooge gangen, waar menschen naar andersmanskamers kunnen sluipen zonder gezien te worden, althans zonder te meenen, dat zij gezien worden. En vooral, de vormelijkheid ook. de troostelooze voornaamheid van een huis. waar een behoedzaam volgehouden etiquette niet bestand bleek tegen een wufter en veelkleuriger leven, dat in den vorm van vele vreemde huurders het oude, deftig* huis was binnenge drongen. Met een maquette van Bromberg's huis zou de verdediger in het proces, dat verondersteld werd te zullen volgen, nog een harden dobber hebben gehad om met de psychische omstandigheden van het drama de betrekkcl jke schuldeloosheid van zijn cliënt te bewijzen. Tentoonstellingen Kunstzaal Frans Buffa & Zonen, Amsterdam. Kotterdam. Kunst kring, Kotterdam. Rott'jrdannche kinder portretten. Tot 5 Maart. Art i et And -itiae, Amsterdam. Ten toonstelling van werken van W. van Konijnenburg, Ant. 11. J. Molkenboer en Alb. Thermote. Tot (i Maart. Kunsthandel llui'ick en Scherjon, Amsterdam. Beeldhouwwerken, schil derijen en teekeningen door John Kiidecker. Tot 12 Maart. Stedelijk Museum, Amsterdam. Voorjaarstentoonstelling van leden der Onaf hankel ijken en van ver boden werken der Berliner Ktmstausstellung l!Ki2. Tot 12 Maart. Voor de Kunst, Utrecht. Werk van Karin en Ernst Lcyden. Tot 12 Maart. Museum voor ouders en opvoeders, Kotterdam. Tentoonstelling van jeugdwerk van het roode kruis. Tot 19 Maart. Amersfoortsche Kunstkring, Amers foort. Werk van Jan Sluyters. Tot 20 Maart. Kunstzaal van Lier, Amsterdam. Werken door IJ. Chabot. Tot 22 Maart. Amsterdamsche ateliers voor l?innenhuiskunst. Amsterdam. Werk van W. P. J. ('arabier van Xooten. Tot 2 April. Ateliers voor woninginrichting en kunstnijverheid, Ifillegersberg. Werk van Hillegerbergsche schilders. Tot l April. Carltonnade Ijinl Gluskln's Rand In het Carlton volgt de eenu groote gebeurtenis de andere op, nauwelijks zijn Marek Wcber, Babe Kgan's Holly wood Redheads en Jack J'ayne er van het podium verdwenen, of een nieuwe attractie wekt de belangstelling van het door het Carlton wel zeer verwende publiek: Lud Gluskin en zijn band treden er vanal i Maart op. Dit Amerikaansche orkest is ook twee jaar geleden in ons land geweest en keerde na ee i sucecsvolle tournee, Als Lud G/uck-in's Band Speelt.... naar de Vereenigde Staten terug; dat men het thans opnieuw den oceaan heeft doen oversteken, bewijst wel dat het in ons land een bijzondere, popularireit geniet, en dat men in liet Carlton groote belangstelling verwacht voor Gluskin's band, die ongetwijfeld in n adem kan worden genoemd met de beste jazz-orkesten ter wereld. E lek wat wils ! l.ud Gluskin verdient zijn populariteit ten volle, het orkest heeft een buiten gewoon volume en een bijzonder groot repertoire. Daarbij wisselt het altijd ,,old favorites" en ,,new favorites" op gelukkige wijze af, het speelt bekende ,,hits", als ,,Are you trom ? clixy ?", ,,You made me love you," ,,A11 the nice girls love a sailor", enz., en de nieuwste wijsjes van het KngelschAmerikaanselie dansrepcrtoire: ,,Old Man moon", ,,Wicked mr. Punch", Spanish Gipsy Dance", ,.Wonderful", en zoovele andere. Zoowel degenen die dansen en een uitnemend rhvthme weten te waardeeren, als degenen die graag naar goede muziek en zang luisteren, vinden in het Carlton in Maart van alles va.n hun gading. The Kentufky Sinters Ken extra attractie is het opnemen van ,,Thc Kentucky Singers" in Lud Ghiskin's band. Deze zwarte zangers zijn in Xederland ook al geen onbekenden, zij lieten een jaar geleden in schouw burgen en dancings hun spirituals en plantation songs hooren, en zingen thans de refreinen in Lud Gluskin's orkest, terwijl zij 's middags en 's avonds een half uurtje voor zich alleen hebben om het publiek van hun Songs" te laten genieten. Bijzondere attracties Ter gelegenheid van den internatio nalen voetbalwedstrijd Nederland?Hon garije in het stadion te Amsterdam, komt het Carlton natuurlijk ook meer extra uit den hoek. Het geeft den Zater dagavond voor den wedstrijd een feeste lijk diner, een ,,dinner by candlelight", waarbij Gluskin's band en ,,The Ken tucky Singers" optreden; het serveert Zondag vanaf 12 uur een speciaien voetballunch ([.50), die tijdig is afgeloopen, opdat cle voetballiefhebbers niet te laat in het Stadion zullen komen, en het biedt na afloop van den wedstrijd het publiek het gezelligste bitteruur van de stad in den Carlton Corner, waar Cornelius Codolban met zijn tsiganenorkest speelt. l>e voorjaarsmode Zaterdag ir en Zondag i> Maart worden in het Carlton de eerste modeshows van de nieuwste voorjaarstoiletten gehouden. I3e mannequins van het l'arijsche huis Philippe et Gaston komen er demonstreeren wat de vrouw dit voorjaar zal dragen terwijl artisten ter afwisseling zullen optreden. Keserveering van tafels voor de shows (schriftelijk óf telefonisch, int. 34000; 16 lijnen) wordt dringend aan bevolen.