No. 2909 De Groene Amsterdammer van 4 Maart 1933 15 Bankcrisis in Amerika C. A. Klaasse Gevolgen voor den dollar T«>en eenige weken geleden de bankmoeilijkheden in Michigan bekend werden schreef ik omtrent de mogelijke gevolgen daarvan, dat deze moeilijk te voorzien waren, dat het best zou kunnen meevallen, maar dat ook wel eens zou kunnen blijken dat hier de eerste van een rij dominosteenen ten val was gebracht. Nu is dit laatste een ietwat goedkoop beeld dat men te pas en te onpas kan gebruiken bij elke ongunstige gebeurtenis van eenige beteekenis. Maar men mag zich toch niet ontveinzen dat zoodra het betreft het terrein van het bankwezen, dat gevaar wel bijzonder groot is. Wanneer een groot industrieel bedrijf ter ziele gaat, kan dat natuurlijk ook vele andere in den val meesleuren, maar hoofdzakelijk slechts die ondernemingen die ermee gelieerd zijn, en dan nog wel financieel gelieerd zijn. In het bankwezen daarentegen is dat heel anders, daar kan elke de bacle een heele reeks andere met zich brengen, ook al bestaat er niet «Ie minste samenhang tusschen <le verschillende instellingen. Alle banken hebben .n.l. in elk geval n ding gemeen, n.l. dat zij alleen kunnen drijven op vertrouwen. Neem nu door een deconfiture van een of meer instellingen van «enige beteekenis dat vertrouwen weg, en de sneeuwbal is aan het rollen ! Dat is het groote gevaar van elke bankkrach, dat de gevolgen den aanvankelijken omvang kunnen vertien- of zelfs verhonderd voudigen. Dat heeft men ook in Amerika ingezien, en daar om werden al geruimen tijd aan banken die met haar liquiditeit in den knoei kwamen door opvraging van deposito's voorschotten verleend door de Befico, de speciaal voor deze soulaasmaatregelen gecreëerde onderneming, die voornamelijk met staatsgeld werkt sinds den aanvankelijken opzet om het publiek erbij te interesseer on mislukte. Niet dat het mogelijk was alle banken en bankjes voor den ondergang te redden, Amerika heeft met zijn op zettelijk in overeenstemming met de antitrustwet door do overheid gestimuleerde decentrali satie een enorm aantal locale banken. Daarvan zijn er verleden jaar alleen reeds 2000 gefailleerd. Hoewel ook die gevallen de algemeene rust na tuurlijk niet ten goede kwamen, was de beteekenis t«>ch te locaal beperkt dan dat men zich. erg be vreesd maakte voor over :laan van den brand. En in die gevallen waar men daarvoor wel beducht was, werd, zooals gezegd. «Ie helpende hand ge boden. In den laatsten tijd werd echter de Ueiïco minder toeschietelijk, eenerzijds was het niet ge makkelijk nieuwe middelen te krijgen, omdat immers «Ie schatkist ook ietwat krap zat. en anderzijds was men onder den invloed van crj'.i-.-k op de gegeven ??-?--^?};nii c'i '?'"< .'rü'p?'tt-i";;,!;'-1:"1" ' geworden. De 'heele zaak was trouwens verleden jaar als tijdelijk opgezet, maar meer en meer kregen de credi >ten en vooral de stijging daarvan een permanent aanzien. In elk geva! meende de Refico voor nieuwe geld verstrekking wat hoogere eischen inzake zekerheid te moeten stellen. Kn. dat liep nu in Michigan vast op gebrek aan medewer king van een grooten deposant met name Ford. Reeds dadelijk kreeg men toen den indruk dat dtz ; historie heel wat minder aangename gevolgen kon hebben dan de kleinere bankfailures van voorheen, voornamelijk ook omdat het hier voor het eerst instellingen betrof die in" dit industrieel^ centium nogal van beteekenis waren. Inderdaad zijn er dan ook sindsdien heel wat dominosteenen onderste boven gegaan. In een groot aantal staten zijn moratoria afgekondigd in dier voege, dat de ban ken niet meer dan een betrekkelijk gering percen tage dor deposito's behoeven uit te betalen. Wanneer men zich nu afvraagt of het feit dat een groot aantal Amerikaansche banken niet kunnen voldoen aan massa-opvraging van deposi to's perséeen aanwijzing is voor onjuiste politiek bij de crediotgeving of belegging der vreemde middelen, dan moet het antwoord ontkennend luiden. Ik heb er te dezer plaatse al meermalen .op gewezen dat. behoudens uitzonderingsgevallen, nergens het bankwezen uit eigen middelen instaat zal zijn om te voldoen aan massa-opvragingen bij alle banken tegelijk. Dat heeft met de solidit-eit der uitzettingen, maar zelfs met «Ie liqui diteit daarvan niets te maken. Omdat liquide uitzettingen in den zin van zonder-hulp-van derden-vlottend-te-maken niet bestaan ! Eén uit zondering moet men daarbij maken, n.l. deposi to's in den vreemde, voor zoover «laar de gouden standaard nog beslaat. In die gevallen kan na tuurlijk, na opzegging dier depots, goud ingevoerd worden, hetgeen den banken zonder hulp van derden de noodige liquide middelen bezorgt. Onze banken behoorden b.v. verleden jaar tot deze groep van uitzonderingen. Maar voor zoover de uitzettingen zich tot het binnenland beperken kan zelfs de meest liquide vorm van credietgeving alleen maar in geld worden omgezet met hulp van de centrale bank. Wanneer de opvragingen zich tot enkele instellingen richten om het geld te deponeereii bij andere, dan geldt dit natuurlijk niet, dan kunnen de banken waar het geld wordt weggehaald hun liquide actief op de markt slijten aan andere banken die daarvoor emplooi hebben, omdat immers het geld weer naar haar toevloeit. In een tijd van algemeene opvraging kan dat niet, da.n is er maar n instelling die de middelen kan verstrekken: de centrale bank. Dat is dan ook in Amerika, ver leden jaar, toen evenals overal elders de eerste golf van wantrouwen losbrak, gebeurd. Toen onder den invloed daarvan de bi'jettencirculatie van 1550 tot niet minder dan 2870 millioen steeg, kon dat natuurlijk alleen maar do«>rdat de centrale bank te hulp kwam. J let bleek zelfs noodig om wijzigingen te brengen in de dekkingsbepalingen. omdat deze enorme vermeerdering van de cir culatie gepaard ging met een vrij omvangrijke goudafvloeiing naar het buitenland. De ( assSteagall-bill bracht de gel?genheid om desondanks te blijven voortgaan met afgifte van bankpapier, doordat deze wet voorzag in de mogelijkheid om staatspapier als dekking aan te nemen, (voor dat deel der circulatie «lat niet door goud gedekt behoefde te worden), tel wijl tenslotte de inter pretatie voor illegible paper werd verruimd. Wanneer nu op het oogenblik verschillende banken weer moeilijkheden hebben om zich geld te verschaffen voor de uitbetaling van deposito's, dan ligt de oorzaak daarvan in geen geval bij den goudvoorraad van de reservebanks. maar voor namelijk bij de kwaliteit van het actief dat zij als onderpand, zouden hebben aan te bieden. De banken in Amerika hebben altijd een vrij groot effecten bezit gehad. «Ie situatie is min of meer aldus dat het publiek geld dat eigenlijk spaargdd is a deposit" bij de ba u k phnitnt, di" dan maar op eigen risico voorde /.«eieg^ing moei zon en. en cl effecten V"»r neemt, n Mal uit ee>i- ?' ??? < ;>n b, Vi"ieï!i!e bnndhoiis.s natuurlijk. Dit dikwijls illiquide aclief d.'it bovendien in de laatste jaren schrikbarend in waarde gedaald is. vormt het eelstc struikel blok van vele banken. -Maar ook bij de crcdietgeving schuilen adders in het gras. De zuivere handelscredieten zijn bijna alle illegible of om te zetten in illegible papier, maai' daarnaast zijn er zeer omvangrijke voorschotten op hypotheek. vooral ook agrarische hypotheken. Ik wees er voor enkele weken reeds op dat hier wel eens de bron van veel ellende voor de Amerikaansche banken zou kunnen schuilen. In die gevallen konden de reservebanken niet helpen, maar deed men dat via de Kefico. Maar de activa, die deze instelling te zien kreeg waar steun werd gevraagd lokten haar steeds minder aan, met hel gevolg dat zij ..lastiger" Werd. en dat is het begin va.n d.e huidige situatie geworden. .Men doet goed hierbij te bedenken dat de werkelijk groole banken mg steeds buiten dit alles slaan; zij hebben nog een vrij omvangrijk bezit Amerikaansche sla ls-1fondsen, meer dan hun wel lief is. en daarop kan de reservebank crediet geven, zoolang de goud voorraad geen beletsel vormt voor verdere uit zetting der circulatie (inltisscheii zou een run ook bij deze groot'-re ba'iken wel degelijk moeilijk heden kunnen brengen). Maar er zijn op het oogenKUNST7AAL VAN LIER DOORLOOPEND TENTOONGESTELD ROKIN 19R = AMSTERDAM BEZICHTIGING VRIJ KUNSTWERKEN VAN JONGE HOLLANDSCHE EN BUITENL. MEESTERS blik bij de moeilijkheden zulk oen groot aantal kleinere instellingen betrokken dat de totaal daar onder vallende bedragen zeer omvangrijk zijn. En men vraagt zich af wat van dit alles de terug slag zal zijn. De deposanten mogen dan ten decle spaarders zijn die het geld niet noodig hadden, er zijn ei- toch zeker nog meer die hun deposito regelmatig moesten gebruiken voor betalingen. Moet dat alles dus niet leiden tot veel meer moei lijkheden, men kan toch niet ongestraft het heele geldverkeer dat over de banken loopt stopzetten ! Maar ook al zou op die wijze nog niet een algemeen moratorium het resultaat zijn, dan zal toch zeker het bedrijfsleven in dier voege onder deze situatie lijden dat er minder wordt omgezet. Ieder die zijn deposito wilde gebruiken om iets te koopen. wordt daarin nu door de blokkade verhinderd, tenzij zijn verkooper met giro genoegen neemt. De eenige troost in dezen is dat een vertrouwens crisis de tendens heeft op den duur in zichzelf dood te loopen. Maar dat kan lang duren; een der gevallen waar-in binnen betrekkelijk korten tijd er een eind aan kwam was Duilschland, maar daarvoor moest dan ook de Staat ver strekkende garanties op zich nemen. En of de Amerikaansche regeering dat zal doen:' * * \Velke consequenties kan nu deze hcele toestand hebben op den dollar, is de vraag die een groot aantal beleggers zich ook hier te lande stellen. De quintcssens van de beweging is: wantrouwen. Verleden jaar hebben wij hier te lande kunnen zien hoe gemakkelijk wantrouwen in de banken kan overslaan op wantrouwen in de munt. Nog' steeds heeft ons publiek belangrijke bedragen goud in s-afes en brandkasten. De aanhoudende propa ganda in regeeringskringen gemaakt voor inflat ionistische maatregelen had in den laatsten tijd toch al de stemming voor den dollar wat bedorven, ook al was men algemeen overtuigd dat noch Hoosevelt noch zijn nieuwe Minister van Finan ciën iets voor dergelijke plannen voelden. Maar de toestand van de reservebanken is op het oogenblik zeer krachtig, waarbij men moei bedenken dat de voornaamste bedreiging voor een valuta: omvangrijke korte verplichtingen aan hel buiten land, die h v. hel pond de das aan deden, op het oogenbl k voor Ameiika nauwelijks van beteekeiiis is, sedert Frankrijk verleden jaar bijna alles weg trok. -Maar wel zou natuurlijk de verkoop van Amerikaansche fondsen door het lüiVti iiiainl .'ei, flinken .'nip i.it (ien vrijen gt MI;! v i » .1 i ;iml knullen kosten. i>;- laaide weken heeft i'»y.e ia;ii.--l' !';..(? : a!hcel\> ?' u'outi doen. wcu\ inr i-u. vn.>i-,i! !n l Kv-<-; sche puïi' ' '? ;> " ;;<, i ? k ; h /. i1 ';';: :_vi> i n .' -h'i- ?'; veinam. .????! >.'?'?' i:.-i;ir \V,:l!.-t r. e; ;;e>;.-'.!id. Kt' d;_n is .,,-..,. i, H.--J..IU- n;.g een factor '.au bijna ongeiimlli-eide omvang: kapilaalvlucht dooi' de Amerikanen zelf. In Londen had men den indruk dat er nog al wat geld uit Amerika kwam. en dat beschouwde men mede ais eeii dc-r verklaringen van «Ie groole goudaankoopen door hel wisselk(jerst'onds. Ook hooit men voor het eerst dat het publiek in Amerika biljetten in goud omwisselt. Inmiddels kan. zooals gezegd, het resei-veslclsel nog heel wal goud missen, en bovendien als het ernst is met de wil om den gouden standaard te handhaven, dan kan men maal regelen nemen om te voorkomen dat de vorenverinelde factoren desastreus worden voor de \alula. Daarvan heeft Duitsehland een voldoende duidelijk voorbeeld gegeven. Acuut gevaar is er op het oogvnblik nog aller minst, maar met dat al is het risico toch weel' grooter dan een paar maanden geleden. LE CHAMPAGNE EN VOGUE JAGER-GERLINGS HAARLEM