De Groene Amsterdammer van 4 Maart 1933 N o. 2909 De literatuur van het Derde Rijk" Boekbespreking Nico Rost ' Cameleons Nu in Duitschland het Derde Rijk is uitgebroken", dient in deze kroniek der Duitsche letteren ook de literatuur van de aanhangers van dit Derde Rijk eens wat nader te worden beschouwd. Deze literatoren hadden natuurlijk talrijke voorloopers. Hiertoe behooren b.v. de beruchte literaire criticus Adolf Bartels, bekend door zijn anti semitische beschouwingen, de mysticus Hans Bliiher en in zekeren zin sommige zeer nationale schrijvers uit de eerste jaren van den wereldoorlog (Ernst Lissauer, Börries von M nchhausen enz. enz.). Over de werken der jongere natio nalistische schrijvers als Grimm, Hielscher, Jünger, Schauwecker, Bronnen, Johst, Heinz, v. Salomon e.a. hoop ik naar aanleiding van nieuwe publi caties van hun kant bij gelegenheid te berichten. Deze kroniek wil op twee werken van twee literatoren van het Derde Rijk wijzen H. II. Ewers en jozef Goëbbels -:?twee bekende repre sentatieve namen dus. Niemand zal kunnen zeggen na onze balans gelezen te hebben dat we twee willekeurige figuren kozen om zoo doende tot een afkeurend oordeel te komen. Toen eenige weken geleden Hitler, ?Goëbbels, Prins August Wilhelm von Preussen en andere leiders der be weging zich die dagen nog onder politie-bewaking met hun aan hangers naar het graf van den ge storven nationaal-socialist Horst Wessel begaven, bevond zich onder hen ook de letterkundige Hans Heinz Ewers. Hij bevond zich onder hen als biograaf van, Horst Wessel en had deze biografie in opdracht van den heer Hitler zelf geschreven. Een jaar geleden had hij zich reeds de sympa thie der nationaal-socialisten verwor ven door zijn roman Reiier in deulscher Nachl" (J. Cotta Verlag). Hoofdpersoon van dezen roman was luitenant Scliulz, eertijds door de Duitsche republiek als veemmoorde naar tot vele jaren tuchthuis veroor deeld doch nu lid van den Pruisischen landdag. Natuurlijk verheerlijkte H. H. Ewers in dit werk den oorlog, natuurlijk vond hij er een genoegen in zooveel mogelijk bloed te laten vloeien en Duitsche meisjes, die liefde voor Fransche soldaten haddon opgevat, te laten kastijden. Na dit boek schreef Ewers de levensgeschiedenis van den door politieke tegenstanders om het leven gebrachten nationaal-socialist ?Horst Wessel. Natuurlijk is deze >Horst Wessel in de oogen van Ewers n soort Siegfried met blauwe Germanenoogen, die natuurlijk al leen met een cocotte samenwoont, omdat hij haar gebessert" heeft en ze nu lid is der Freiheitspartei"; na tuurlijk zijn in dit boek alle com munisten altijd dronken en drin ken nationaal-socialisten alleen maar kwast, zijn alle tegenstanders laf en laaghartig en alle S.A. en S.S.-heeren dapper. Dit alles is op verzoek van Hitler geschreven, hetgeen' men dan obk merkt. De beweging had een Heldendicht" noodig en wie zou zooiets beter kunnen leveren dan H.H. Ewers, die met Alraune" reeds zoovelen kietelde. Adolf Hitler; er war es, der mir vor Jahresfrist im Braunen Haus die Anregung gab, der mich bestimmte, den Kampf urn die Strasse", ein Kapitel deutscher Geschichte zu schreiben, das weiten Kreisen unseres Volke? unbekannt geblieben ist". Hij liet zich een paar data uit Wessel's leven geven, praatte met diens moeder en zuster en een paar 8.A. en S.S.heeren, dacht aan Alraune en der Vampir", deed bij deze cocktail nog eenige liters spookgeschiedenissen, communistenhaat n natuurlijk het noodige bloed en ein Kapitel deutscher Geschichte" was geschreven. Misschien zal men zich in ons land, waar de auteur van Alraune" der Vampir" en der Zauberlehring" toch eenige jaren lang veel gelezen werd (en door de kritiek gedeeltelijk hemel hoog geprezen), verwonderen dat Hans Heinz Ewers zich zóó kon ver anderen. Maar Hans Heinz Ewers heeft zich niet veranderd en is ge bleven die hij was, toen hij Alraune" en zijn andere boeken schreef. Hij probeert nu niet meer de erotische gevoelens van zijn lezers op te wekken doch hun nationale. Op dezelfde manier, waarop hij eertijds over cocotten schreef, schrijft hij nu over S.A.-mannen. Hij koos een andere stof maar veranderde zijn ouden stijl niet, die uit banale quasi-mystische spookgeschiedenissen bestaat en zijn deutsche Freiheitskampfer" zijn niet minder belachelijk dan de vele mannen van Alraune. Hans Heinz Ewers was zijn leven laig een aan hanger van de ideologie van het Derde Rijk. Ook Ewers had het steeds over Schicksal" en Erlebnis" en meende, dat mythische phenomenen in ons leven den doorslag gaven. Men behoeft zich dus verder niet te verwonderen, dat de romancier van sexueele excessen plotseling tot een der voornaamste literaire woordvoerders van het Derde Rijk avanceerde. Ook Jozef Goebbels, de Fouch der iiatioriaal-socialistische beweging schreef een roman: Michael. Ein deutsches Schicksal in Tagebuchblattern" (Verlag Eher Nachf. M ncheri). Weet men eigenlijk in ons land, dat Goebbels in Heidelberg kunstge schiedenis studeerde, de colleges van Friedrich Gundolf volgde en een bewonderaar is van de gedichten van Stefan Georger1 In Michael", dat een jaar geleden verscheen, is zijn held in het begiti eveneens student in Heidelberg en in de laatste hoofdstukken een aanhanger van Hitler. Deze roman begint met de woorden: Unter meinen Schenkeln schnaubt nicht mehr der Vollbluthengst". Maar ner gens in dit boek geeft Michael een bewijs van kracht. Graag zou hij krachtig en sterk willen zijn en sterke en krachtige gedachten willen toonen. Hij toont alleen krachtige woorden. In een gesprek met een ideale vriendin" Hertha llolk meent hij, dat de taak van een vrouw alleen bestaat uit: schön zu sein und Kinder zur Welt zu briiigen". Wat doet Michael in Heidelberg? Hij schrijft een Christus-drama. Natuurlijk be hoeft iemand als .Michael daarvoor geen godsdienstgeschiedenis te sta deeren: Christus kann gar~kein Jude gewesen sein, das brauche ich gar nicht wissenschaftlich zu beweisen, das ist so". Plotseling schrijft hij: Ich bin Revolutionair, das sage ich mit stolzer Bewusztheit und werde nie etwas anders sein können". Een paar pagina's verder schrijft hij: Eigentum ist Diebstahl solange es nicht mir gehort, sagt Marx", Hoe zou Jozef Goebbels-Michael, die eiken dag het Marxisme bestrijdt en met zijn heer en meester Adolf Hitler van msening is, dat het Marxis me resds 19 jaren in Duitschland heerschte, ook weten, dat deze woor den niet van Marx afkomstig zijn, doch van Proudhon e.idatMarxProudhon's systeem steeds bestreed? In Heidel berg ontmoet Michael een Ruasischen communist Iwan Wienurowski. Een paar pagina's uiterst verwarde dialogen zijn hiervan het resultaat. Sie wollen also, Iwan, dasz ich aufhöre, aus Eigen3m Einer zu sein? Ich soll ihr Skiave werden?" ,,.Ta !" Ich stehe auf, er erbleicht plötzlich .und tritt instinktiv einen Schritt zurück. Ich schlage ihn imtten ins Gesicht, dann sinke ich wie von Sinnen in seinen Sessel. Iwan Wie nurowski bleibt stumni". Ook in de Bergrede, die Michael nu eiken avond gaat lezen, vindt hij geen troost. Es stimrnt da etwa,s nicht." Twee pagina's later weten we, waar de kneep zit: Ach, ihr .Phrasendrescher, Blutvergieszen ist nie sinnlos". Maar bang behoeven we vóór Michael niet te worden: Ich setze meinen Helm auf, ziehe rn.sin.en Degen und declamiere Liliencron. Man musz immer Soldat sein". Plotseling be sluit Michael mijnwerker te worden. Maar de mijnwerkers mogen hem niet zoo erg graag, hetgeen we van deze mijnwerkers begrijpelijk vinden. Sie wittern den Herrn in mir". Door een ongeluk in de rnijn wordt Michael een paar weken later gedood. Maar in do opdracht van dezen roman lezen we, dat de schrijver dit boek aan zijn vriend Richard opdraagt, die 10 Juli .1921' bij een tnijnongelulc om liel leven kwam. In den roman wordt Michael directeur van een uit geversmaatschappij. Jozef Goebbels (die directeur en chef-redacteur van het rcgeeringsorgaan der Angriff" is en nimmer mijnwerker was), heeft de rollen dus eenvoudig omgedraaid. Hij geeft zijn vriend, die in een mijn verongelukte de rol van een uitgever on zichzelf de rol van een mijnwerker, die na een moeilijk bestaan om het, loven komt. Mori Weet in Duitschland waarom men Jozef Goebbels vaak met Jozef !<\>uchévergelijkt. Beiden waren cameleons, waarbij wo ons bewust moeten zijn, dat de Franscho minister van politie oen figuur van voel grooter formaat was dan deze lawaaiorigt E005TÉRBEEK LEVEPT MEUBELEN EN VEB/lEMN(iEN Spoor's Mosterd W. A. Spoor Jr., Culemborg. /TEUN HEM' N l LLM IJ LEVENSVERZ.MIJ 's GRAVEN MAGE AMSTERDAM UTRECHT ROTTERDAM Zoo juist verschenen en op aanvraag gratis verkrijgbaar: Gat. 64: Botanie. Cat. 68: Fransche literatuur. Gat. 69: Reizen, Elzevierdrukken, kunst, geillustreerde boeken, topographie, enz. Internationaal Antiquariaat (Menno Hertzberger) AMSTERDAM sandvvichman van Ilitler. SINGEL 364 TEL. 34107 2e a week t l regie in a : a. de n uitkijk" Prinsengracht bil de Leldschestraat Telef 37460 tic e. dupont leeftijd 18 jaar Digtlijks 2.30, 7-30 en 9.30