Historisch Archief 1877-1940
De Groene Amsterdammer van 11 Maart 1933
No. 2910
Dollar s, guldens en het goud
(Slot van pag. i)
Daling van belastingopbrengst! Hiervan was het
gevolg een niet-sluitende begrooting, geleidelijke
verzwaring van de schuldenlast, etc. etc.
Einde 1931 kwamen de eerste moeilijkheden met
de valuta. Het buitenland begon de financieele
positie van Amerika te -wantrouwen en trok zijn
vorderingen terug. De betaling kon door het
stagneerend ruilverkeer niet in goederen tot stand
worden gebracht, goud vloeide uit de Staten weg.
Tegelijk kwamen vele banken in moeilijkheden
doordat de credieten aan den landbouw verstrekt
bevroren raakten, de spoorwegmaatschappijen
leden door het afnemend vervoer hevige verliezen
en moesten, gesteund worden; aan alle zijden
pakten zich wolken samen. In deze periode bleek
dat Hoover geen economie verstond. Afvloeiend
goud moet leiden tot beperking van credieten,
eventueel tot renteverlaging ! Hoover probeerde
het anders. Hij vertrouwde op de kracht van de
groote goudvoorraden en trachtte door
credietuitbreiding de wankele banken en haar debiteuren
op den been te houden. Hij stichtte de befaamde
Reconstruction Finance Corporation, niet ten
onrechte aangeduid als de Destruction Pinance
Corporation. De zaken werden weder vlot gemaakt
voor rekening van het Gouvernement. Dit werd
dus nog eens extra zwaar belast, terwijl het zijn
begrooting op geen stukken na sluitend krijgen kon.
Niets was hiermede verbeterd, maar alles ver
slechterd. De aanpassing moest tenslotte komen en
uitstel kon niet anders beteekenen dan de ver
zwaring van de geboorte van een nieuwe structuur.
Thans is de noodzakelijke inzinking gekomen.
Ze is heviger dan verwacht werd, maar ge zal naar
alle waarschijnlijkheid het begin van de genezing zijn.
Het Amerikaansche publiek is in angst naar de
banken gestroomd en heeft contant geld in zulke
hoeveelheden opgevraagd, dat elk bankstelsel
onder zoo'n stroom geschud zou hebben. Nu heeft
het stelsel in Amerika zeer zwakke plekken, en
naarmate er meer doorbraken kwamen, renden
meer menschen naar de kassen. Tegen zoo'n
lawine was niets bestand en het einde moest wel
een algemeene sluiting zijn, die gelegenheid gaf om
op adem te komen.
Wat zal er nu gebeuren? Zal Amerika het goud
voor goed verlaten? Zullen we weer een valuta den
standaard, waarop zoo lang ons geldverkeer
gesteund heeft, zien wegwerpen? Als dit artikel
verschijnt zullen deze vragen wellicht reeds be
antwoord zijn, thans kan men nog niet voorspellen,
hoe de antwoorden zullen luiden. Wel echter staat
vast, dat het niet noodig is dat Amerika Engeland
volgt en dat het een fout zou zijn dit te doen.
Amerika wordt niet bedreigd door een weg
trekken van de goudvoorraden door het buitenland,
daarvoor heeft het buitenland te geringe vorde
ringen. Het eigen volk wil goud hamsteren en wil
dollars omzetten in andere valuta's. De dollar
wordt dus bedreigd door kapitaal-export. Dien
ongewenschten export kan men in het algemeen
belang verhinderen en er zijn geen bezwaren tegen
om een einde te maken aan het goud verzamelen.
Heeft men maatregelen tegen dien
landsgevaarlijken uitvoer genomen, dan blijft de moeilijkheid
bestaan, dat er een tekort aan ruilmiddelen is,
omdat het publiek ook bankpapier heeft opgepot.
De maatregel, die hiertegen aangewezen is, het
uitgeven van noodgeld, wordt reeds genomen.
Het is mogelijk, dat dit noodgeld deprecieert
ten opzichte van de door goud gedekte billetten
(Federal reserve notes etc.), dat is echter geen
bezwaar, daar ze gebruikt kunnen worden voor
betalingen aan Gouvernement, Staten, steden etc.
en aan de banken, die het zullen uitgeven. Zoodra
het vertrouwen weerkeert zal geld naar de banken
terugstroomen, waarna het noodgeld uit de circu
latie zal verdwijnen.
Tenslotte zijn eenige zeer moeilijke maatregelen
noodzakelijk: allereerst het sluitend maken van de
begroetingen, daarna een regeling van de schulden
betalingen door het buitenland, ontdooiing van het
vastgevroren goederenverkeer, verbetering van het
bankwezen, in het kort aanpassing aan de gewij
zigde economische omstandigheden. Er zullen
daardoor slachtoffers vallen, dat is onvermijdelijk.
Men steune deze slachtoffers, maar late af van
steun aan overtollig geworden bedrijven.
In tijden van versobering
Melis Stoke
Teekeninsren Har m s en van Be«'k
We zaten in het vergevorderd avonduur, waarop
geen bezoek meer kan worden verwacht, bij een
kleine hartversterking, toen er plechtig aan de
deur werd geklopt.
En in antwoord op onze toestemming tot binnen
treden kwam Jans de keukenmeid de kamer in.
Blijkbaar was ze juist teruggekeerd van een
harer vrije avonden, want zij was in straatcostuum
en had een hoogroode kleur.
..Zoo Jans," zeide ik op den gemoedelijke!! toon
dien ik tegenover het personeel pleeg aan te slaan.
Maar de woorden bleven mij in de keel steken onder
Jans' koele, strenge blikken.
Mijnheer .... mevrouw," zeide ze, ,.ik kom van
een politieke vergadering waai' ik eindelijk alles te
weten ben gekomen van de Kamerontbinding, en
Mag ik een paar woorden
nu wou ik wel eens even een paar woorden met u
spreken. ..."
Zeg dan maar," zeide ik nog altijd gemoedelijk,
wat je niet duidelijk is geworden."
Maar nu werd haar toon heftiger.
Niet duidelijk, mijnheer, mevrouw," zeide ze.
Niet duidelijk? Alles is me duidelijk. Ikhebzooveel
begrepen als dat de Kamerleden zijn opgezegd met
meer dan zes weken.. .."
..Dat komt zoo ongeveer uit. ..."
En nu wenschen ik en Mina hetzelfde. . . ."
Ik houd niet van lange discussies, maar het geval
nteresseerde mij en ik vroeg op rustigen toon om
verdere explicatie.
Maar ik ontken ieder verband...." waar
schuwde ik.
Jans haalde de schouders op.
Voor mij en Mina gaat het om de bezuiniging'",
zeide ze uit de hoogte. Mevrouw hier zegt dat we
zuinig moeten zijn op dit en op dat, op de zeep en
op de kolen en op de jam, maar wat we nog niet
hebben gekregen dat is een afgerond bezuinigings
plan. Gisteren zegt mevrouw dat het niet mag
voorkomen dat een pond thee in drie dagen op is . .
Mina en ik zeggen dat wij daar niets aan kunnen
's Middags en 's avonds theevisite.
doen als mevrouw 's middags en 's avonds thee
visite heeft. Mevrouw heeft goed zeggen dat we
zuinig moeten zijn...."
Hier viel Mathilde de keukenmeid in de rede.
..Je noemt daar een goed voorbeeld," zeide ze.
Jullie bent inderdaad \eel te royaal met de thee.
Dat is nu eens een ding waarop bezuinigd kan
worden. Als jullie op de goede manier thee zetten
dan h oef t er nooit meer zooveel te worden gebruikt.''
Mina en ik vragen een afgerond bezuinigings
plan", hield Jans koppig vol.
Daar hebben we recht op. We kunnen niet toe
met minder thee dan we gebruiken en dat staat
heelemaal los van de andere bezuinigingen....''
Mevrouw bedoelt, zei ik, dat die thee nu eens
een mooi ding is om mee te bewijzen dat jullie
willen medewerken aan de bezuiniging.. .."
Het Kamerconflict lag in zijn volle afgrijselijk
heid voor ons.
En naar het voorbeeld van de jongste gebeur
tenissen schorste ik de bespreking en stuurde Jans
de kamer uit.
Wat zullen we doen.. . . . ?" vroeg Mathilde.
Ik diende aanstonds een advies tot Kameront
binding in.
Je moet ze met zes weken opzeggen, zeide ik,.
en je moet ze verzoeken gedurende dien tijd te
blijven meewerken om het huishouden op gang te
houden".
Hij deelde het bekrachtigde besluit mede.
Den volgenden morgen deelde ik Jans en Mina
het bekrachtigde besluit mede.
Ik ben, aldus verklaarde ik, mijnerzijds bereid
voor behandeling van alle kwesties die afgewikkeld
moeten worden."
Aldus bevinden we ons momenteel in een zonder
lingen toestand. Het huishouden gaat gewoon zijn
gang.
Maar bij elke kwestie die aan de orde komt, zegt
Jans of Mina dat het eigenlijk onzin is om in deze
omstandigheden met ons van gedachten te wisse
len. Daarbij voegen ze dan aanstonds hun oordeel.
Ik vraag me af hoe ze het in hun nieuwe betrek
king zullen hebben.
Ze zijn allebei natuurlijk druk aan het
solliciteeren. Telkens moeten ze uit om andere
mijnheeren en mevrouwen te overtuigen van haar goede
kwaliteiten, van haar wil tot medewerken en be
zuinigen.
Dat zijn nu eenmaal de verschijnselen die altijd
aan het kiezen van personeel voorafgaan.
Wij zelf weten nog niet wat we zullen doen.
We zullen deze huishouding gaande houden
zoolang het kan en met deze beste krachten, maar
als het niet gaat, enfin, dan gaan we maar en
pension". Onze huur vervalt juist op het moment
waarop het ontslag van de meiden ingaat.
Jans en Mina moeten het dan maar klaar zien
te spelen met de menschen door wie ze gekozen
zullen worden, met elkaar en niet de bezuiniging.
Ik kan als verantwoordelijk hoofd van dit huis
houden de verantwoordelijkheid niet langer dra
gen als ze me tegenwerken, al is het dan ook, naar
ze zeggen, op zoo'n snertkwestie als dat pond thee.
En hoe zal onze gulden zich gedragen? Men
vergelijke den toestand hier met dien in Amerika,
dan verdwijnt alle angst. Onze begrooting 1933
sluit niet, we hebben met tekorten te kampen,
maar de Begeering heeft daarvoor de oogen niet
gesloten, ze streeft naar herstel van het evenwicht,
en waar een wil is, is een weg. Nederland kan en
zal zijn bestaan regelen op een nieuwe basis, we
zullen verarming moeten aanvaarden, maar we
zullen onze verplichtingen tegenover ieder onver
kort nakomen. Machteloos staan we tegenover de
autarkische verdwazing van onze buren, die ons
groot nadeel brengt. We zullen niets winnen door
hen in hun actie te volgen. Indachtig aan het feit
dat het verhinderen van eiken economischen ruil
nadeel brengt aan twee partijen, zullen we onze
grenzen zoo wijd mogelijk moeten openhouden.
De toekomst teekent zich iets hoopvoller af. Nog
wel nemen de handelsbelemmeringen toe, maar de
overtuiging wint veld, dat de periode van ver
starring haar einde nadert. De wereld wordt,
geleerd door schade en schande, rijp voor een
terugkeer tot normaler leven. De ineenstorting van
Amerika houdt voor andere landen de les in, dat de
economische wetten nog steeds sterker zijn dan
welke macht ook, en dat ze zich op den duur niet
laten verkrachten. Dat men zich naar deze les
leere voegen!