De Groene Amsterdammer van 8 April 1933 il. Duitsche letteren Verkiezingsreclame tri ,tt: u . " De dag van het Duitsche boek ? Mr. E. L. van Elhorst Teekenlng B. van Vlij men Onder het Derde Rijk" Reeds weken van te voren had men in Duitschland voorbereidingen ge troffen om den dag van het Duitsche Boek op waardige wijze te vieren. Hanz Heinz Ewers was op bevel van Dr. Goebbels met 'eenige S.A. en S.S. mannen het gebouw van 't, ,Schutzverband Deutscher Schriftsteller" binnen gedrongen en had bevolen voortaan een nationalen koers in te slaan en alle oproerkraaiende en revolutionaire ele menten uit de vereeniging te verwij deren. Maar de meeste leden hadden reeds naar het buitenland de wijk ge nomen uit angst voor repressaillemaatregelen der nieuwe regeering. .Natuurlijk schrijven de regeeringsorganen, dat Marxisten en Joden het hazenpad kozen. Onder de zoo beti telden bevinden zich de meeste be kende Duitsche letterkundigen, o.a. Heinrich Mann, Thomas Mann, Wassermann, Stefan en Arnold Zweig, Feuchtwanger, Georg Hermann, Robert Musill, enz. enz. Een commissie van onderzoek, waartoe natuurlijk Walter Bloeni behoorde, sloot alle radicale elementen uit de Vereeniging van Duitsche Letterkundigen o. a. Alfred Kerr, Egon Erwin Kisch, Otto Heller, Erich Kastner en vele anderen buiten. Enkelen werden gearresteerd, o.a. Erich Mühsam en Peter Martin Xjampel. Velen bereikten met moeite de grens. Bij de meesten vonden huis zoekingen plaats, waarbij vaak alle manuscripten in beslag werden geno men. De Völkische Beobachter" bevat eiken dag een aparte rubriek, "waarin uitspraken van radicale" literatoren als Toller, Tucholsky, Rathenau zelfs Polgar en anderen geciteerd worden een soort oproep, deze letterkundigen toch vooral niet te vergeten en in handen der politie te spelen, indien men hen ergens treft. Op deze wijze organiseert de Völkische Beobachter" de Hetze" tegen lite ratoren, die niet met het nieuwe regiem kunnen sympathiseeren. Ook Gerhart Hauptmann is uit de gratie. En heele dorpen in Silezië, die er een Gerliart Hauptmann-strasse op na hiel den, doopten deze om in Adolf Hitlerstrasse. Redenen? Gerhardt Haupt mann zeigt wenig Deutschtum, ist international eingestellt und verzehrt sein Geld meistens im Ausland". Boe ken van joodsche auteurs worden on gelezen veroordeeld en -joodsche be zoekers zullen woortaan niet meer in -openbare bibliotheken toegelaten wor den. Das Tagebuch" en Die Weltbtihne" (thans onder den naam Die Wiener Weltbühne" in Weenen ver schenen) werden verboden, de redac tie van Die literarische Welt" ge noodzaakt zich terug te trekken en de -werken van vele uitgevers, o.a. van het Moabit Verlag eenvoudig in beslag genomen. Na deze uitgebreide maatregelen meende dr. Josef Goebbels op den dag van het Duitsche Boek te moeten constateeren, dat volgens zijn opinie Volk en Buch veel inniger met elkaar verbonden moesten worden. De ro mancier van Michael" en Knorke" (ein neues,,BuchIsidor")meen de door deze maatregelen het snelst zijn doel te bereiken. Wir wollen" schreef de nieuwbakken minister . an die Stelle artfremder Unwerte deutsche Werte gesetzt wissen. Wir wollen auch in der Unterhaltungsliteratur, deren Notwendigkeit wir keineswegs verneinen, Qualitat und Sauberkeit". Der Sinn des Buchtages 1933" schrijft Der Angriff", kann kein anderer sein als der, das Stichwort zu geben für eine bewusste Erziehung zur Ablehnung alles des sen, was nicht deutsch ist." Daar mijn lectuur tot nu toe hoofd- zakelijk uit de werken van galicische Schadlinge", Brunnenvergifter" Jüdische Schmierfinke" en dergelijke creaturen bestond, heb ik mij tot eenige vooraanstaande leden der N.S.D.A.P gewend met het verzoek mij een opgave van 100% Duitsche dichters en dichtwerken te geven. Allen wezen zonder uitzondering op Hiüer's werk Mein Kampf", op Ewers werk over Horst Wessel, op gedichten van K rner en een werk van den chefredacteur van Der Angriff", dat dezer dagen verschijnt en eerst als feuilleton geplaatst werd. Daar dit werk op den dag van het Duitsche boek nog niet verschenen was, moest ik mij bepalen tot de lectuur van een volledigen catalogus, die de central uit geverij der N.S.D.A.P. (Eber, München onder den titel Deutsche Bücher 1933" liet verschijnen. Behalve de officieele publicaties der Partij vinden we hier een uitgebreide rubriek met wetenschappelijke" geschriften over Jodendom en Vrijmetselarij. De rubriek Rassenschande", die zeer omvangrijk is, vermeldt in de eerste plaats alle werken van Houston Stewart Chamberlain. De rubriek Kriegsbücher" is nog omvangrijker. Onder de klassieken rangschikt men behalve Goethe, Schiller, Kleist enz. (Heine en Börne ontbreken) Rudolf Herzog en een nationaal socialistisch zeer middelmatig auteur ., Walter Flex". De rubriek Romane und Erzahlungen" verlangt, dat we Pelix Dahn, Karl May, Hermann Löns, Marie Diers en anderen herlezen. Een auteur, wiens werk nader dient be sproken te worden, trekt onze aan dacht: Bruno Nelissen Haken, terwijl Wetter im Osten" van Heinrich Hauser hier genoemd wordt (ook gij, Brutus !). Het boek, dat op den dag van het Duitsche Boek het meest gekocht werd is en blijft Hitler's ,,Mein Kampf"' Ik hoop spoedig gelegenheid te hebben Hitler's literaire kwaliteiten nader te Candidaten van de Schoonheid beschouwen en volsta thans met een uitspraak van Lion Feuchtwanger te citeeren, De auteur van ,,.Iud Süss", Erfolg" en der Jüdische Krieg" verklaarde in Amerika op een jour nalistenbijeenkomst : Door een buitengewone propaganda, ondersteund door zijn politiekeninvloed heeft Hitler van zijn boek Mein Kampf" in zeven jaar 200.000 exemplaren vere kocht. Maar van de 140.000 woorden die dit boek bevat, zijn 140.000 foutief. Om het nog eens heel precies te formuleeren: het boek bevat 139.900 fouten, daar in de eerste drukken ongeveer honderd woor den stonden, die juist waren, zoowel wat den inhoud als wat den vorm betreft, In deze woorden zei Hitler namelijk: Wenn man die Sympathien der breiten Massen gewinnen will, dann muss man ihnen die rohesten und blödesten Sachen erzahlen." Naar aanleiding van deze uitspraak en zijn verdere kritiek op het nieuwe regiem verklaarde een der leiders der N.S.D.A.P. in een interview, dat hij op de vraag of Lion Feuchtwanger ongehinderd naar Duitschland kon terugkeeren, het antwoord schuldig moest blijven daar hierover de rechtbank moest beslissen. En het Propylaeén Verlag deelde mede, dat ze zich genoodzaakt zag ..der Jüdi sche Krieg" uit den handel te nemen, daar Feuchtwanger in een Engelsch blad een afkeurend oordeel over de nieuwe regeering had uitgesproken. Zoo vierde Duitschland de Dag van het Duitsche Boek". Prentkunst Fransehe prentkunst en teekenïngen bij Santee Ijanrtweer, Amsterdam. De tentoonstelling die de heer Santoe Landweor thans van zijn nieu\\e aanwinsten, benevens van vele bladen uit zijn stock" houdt, bevat, zooals men dat op de exposities van dezen kunsthandel gewend is, wederom een aantal zeldzame on interessante exem plaren. Zeldzaam zijn b.v. kleur-lithos van E. Yuillard, Signac en Bonnare, zeldzaam in de eerste plaats wel omdat men zelden kleur-lithos onder oogen krijgt, waarvan het coloriet, zooals hier, niet hinderlijk, maar zelfs schoon of (en) geestig is. Interessant is vervolgens een serie etsen van Jongkind uit 1862, '05, '08 en '78, waarin de ontwikkelingsgang van dezen voorlooper van het Impres sionisme duidelijk valt na te gaan. Het blad uit 1802 vertoont nog duide lijk den invloed van Schelfhout, onder wiens leiding hij in zijn eersten Hollandschen tijd werkte. In de latere bladen komen steeds duidelijker de invloeden, die hij in zijnFranschentijd onderging, die van Rousseau en Courbet in de eerste plaats, aan den dag. Tot de pièces de resistance kan men verder rekenen: enkele zeer fraaie lithos van de Lautrec, Marie Laurencin en Henri Matisse; goede specimina etswerk van Suzanne Valedon en Her mine David. v. d. T. i-f 1 *