De Groene Amsterdammer van 6 Mei 1933 No. 2918 r Dramatische kroniek Henrik Scholte HOOFIEN'S ROOMBOTER WORDT SPECIAAL BEREID Molnar's ..Harmonie" bij het Centraal Tooneel. Nu het seizoen weer ten einde loopt is er in de voortschrijdende ontreddering van het Amster«lamsch tooneel toch een andere kleur gekomen, Anders dan de vorige seizoenen, die hopeloozer ?eindigden, 'omdat zij minder op hun creditzijde hadden staan. Er zijn ook dit jaar slachtoffers gevallen: het debacle van het Schouwtooneel, de beangstigende stilte bij het Gezelschap Saalborn, ?de geruchtlooze dood van het Gezelschap Verkade. Maar er zijn twee gezelschappen, die den wanhopigen en zeker niet alleen door artistieke factoren bepaalden, strijd hebben volgehouden en er door innerlijke consolidatie bij wonnen.: de Amster"damsche Tooneelvereeiiiging van Defresne-van Dalsum, die voor een half dozijn premières van groote en voor het seizoen beslissende importantie zorgde, en het Centraal Tooneel, waar onder Ijaseur's leiding een kleine, maar blijkbaar voor ?uitbreiding vatbare troep de woorden amusement" ?en .^boulevard'" .naar hun juisten zin verstond en althans -gaarne afstand deed van de grove ikla.ch^me-dood-kluchten, waarvan ook en vooral het uitgaand publiek zijn maag vol had. Er zit eengezond element in het feit, dat juist deze gezelschappen de eindstreep halen. Het moge een Pyrrhusoverwinning zijn, ten koste van niet minder hard strevende collega's, niettemin is, nu het tooneel door velerlei formeele en materieele in vloeden tot bescheiden proporties is teruggebracht, een organische weg uit den chaos gebaand. Zoo er nog iets aan waarlijk tooneelinteresse in onze hoofdstad leeft, dan diende men zich rekenschap te geven, dat thans met de Amsterdamsche Tooneelvereeniging en het Centraal Tooneel althans in de eerste behoeften aan tooneel door bestendige, Am sterdamsche gezelschappen wordt voorzien: theater en amusement, elk naar hun juisten zin. Met deze twae, logisch gescheiden en onderscheiden gezel schappen zijn de kansen op een gunstig perspectief grooter dan met het half dozijn gesplitste groepen, waarmee de laatste jaren tegen elkaar opgetornd werd. Laseur heeft in den loop van het seizoen aan de zeer groote verwachtingen, opgewekt door de prachtige keuze van stukken als Domino" en Mademoiselle", weliswaar niet ten volle kunnen beantwoorden. Maar de ernst, waarmee hier ge werkt wordt, het talent en de intelligentie bij het werk, zoowel van den troep als van den leider, hebben niettemin bewerkt, dat men geneigd is, z'jn gedeeltelijke teleurstellingen misschien meer te betreuren dan men zelfs zijn successen bewon derde. Ik herinner mij althans geen verloren avond in de Amstelstraat en heb misschien langer nage dacht over het waarom" van een niet gaven indruk dan over het ronduit verblijdend gevoel van een ten volle geslaagde première. Zoo ging het ook met Molnar's Harmonie", een stuk, waarvan ik onmogelijk een lange serie kan verwachten, maar dat ik juist daarom eiken waarachtigen tooneelvriend zou willen aanraden, nog bijtijds de in elk geval belangrijke voorstel ling te gaan zien. Molnar's Harmonie" is op zichzelf allerminst esn maakwerk van het slag van dertien-in-eendozijn, een dozijn, dat door Molnar al lang is volgemaakt ten koste van zijn grootste en vaak eenige charme: zijn bijna cynische vaardigheid in het sïhrijven van spitsvondige en intellectueel-geestige dialogen. Harmonie" is breeder van opzet en de kans om een satyre in grooten stijl naar ware tooneelbegrippen te schrijven, heeft hij maar nét gemist. De zaak is: dat een familie vanmelomanen op den dag van vader's jubileum als directeur van een zM.gvereeniging in een stad, waar alles zingt, onder steboven gegooid wordt door een schandaaltje van gebraikelijken aard. Over muziek en echtbreuk schreef reeds Wedekind zijn Musik" in dramatis^hen, Herman Bahr zijn Konzert" in komischeri geschreven hebben verzameling van eel menschen, nl. de jub schoonzoon, de hul vorm. Molnar had echter een scherpe satyre in zijn hoofd toen hij die groep brave burgers voor zich zag, die aan het eind van elk bedrijf op een rij gingen staan en een schoonen koorzang over de harmonie der sferen aanhief. Men weet hoe het gaat, wanneer men een troep menschen met open monden voor zich ziet, zij mogen afstammen van de zingende engelen op het Gentsche altaar of van het geslacht, dat op^de straten bedelt; men denkt er de historie, den "achtergrond, de disharmonie en de persoonlijke lotsbeschikking bij. Zoo, van achteren naar vojr.ejij moet Molnar deze satyre ook innemende de' burgerlijkste lïeestcantate bedrijvende medetlaris, de vrouw, de dochter, de (arts, de kapper, de kappers jongen, de manicuref en de telegrambesteller, ging hij fantaseeren. Als, nu eens de jubilaris met de manicure, de vrouw met den huisarts etc .... De meer nog absurd gechargeerde dan ten volle lachwekkende groep bleef als overheerschende spotprent. Gemaskerde burgers, achter het masker een vaal, onharmonisch, eigenzinnig leventje. Het verhaal achter, de maskers maakte Molnar echter door gemis aan aandrift en volharding bloed arm, gewoon, al te zeer voor de hand liggend. Daardoor en vooral door het gebrek aan een spiritueelen, vleezigen dialoog bleef de ont wikkeling, de intrigue even star als de situatie rijk en gechargeerd was. Een caricatuur, maar in twee dimensies. Hij speelde met gechargeerde marionet ten, ergo met van den beginne af, want van achte rennaar voren geïndividualiseerde, pasklare figu ren. Alleen het masker was belangrijk als evenbeeld van de wereld, waar men die ook vindt. Humor in de situatie is het sine qua non voor een teekenaar, maar het is nog maar een rudiment voor den tooneelspeler. Molnar gaf er de plastiek, maar niet de groei, de ontwikkeling en ontvouwing van. De charge sprak prima vista aan, maar men kijkt geen drie uur naar een spotprent, hoe be minnelijk absurd zij ook moge zijn. In de voorstelling was de fijne charge van dit fotografisch gechargeerde familietafereel kostelijk vastgelegd. Aan het slot van elk bedrijf, in een be wuste symmetrie, liet Molnar zijn poppen aantre den en de monden openen. Om die koorzangen lachte men hartelijk, want daarin bewees de comedie zijn intentie. Tusschendoor kon ook de zorg vuldige en intelligente hand van Laseur's regie het gemis aan mechaniek niet altijd wegspelen. Er werd veelal voortreffelijk gespeeld, maar er werden te weinig geestige dingen gezegd, de situatie werd te weinig gevarieerd en te vaak herhaald. Had iemand dit uit de verte kunnen bekijken als een soort stomme film, hij zou ongetwijfeld be langrijker tooneel vermoed hebben dan er in waar heid gespeeld werd. Laseur maakte lichte, muzikale comedie. Vele van deze Comedian Harmoriists blie zen hun komische instrumenten voortreffelijk. Louis Saalborn, een pracht van een ouden kapper met heerlijke varianten in zijn type; Mary Dresselhuys met stijve krulletjes als een dom gansje van een manicure, zoo pretentieus als een revue-star, zoo leeg als een pop en zoo kortzichtig en eigenwijs als een kip; Joan Remmelts met twee stijve lokjes aan zijn steile haar, een te hooge boord en achter uitstaand pandjasje als de quasi-puritein; Kie Gilhuys als een hysterische eend van een dochter, zelfs Verbeek als een ijlhoofdige en drukke huis arts. 7,ij allen schenen weggeloopen van onder het ironische strooien hoedje v au Hem'; Clair. Zij char geerden onder een masker, met een satyrische pruik op hun absurd e burger.tioofderi. I n dezen geest bedoelde m.i. .Molnar zijn coruedic en in de/en geest regisseerde Laseur het werk. daarbij zelf in een klein rolletje van een geestelijke juist het midden houdend tusschen beminnelijk onbenul en aartsvaai'd-'i-üjke waardigheid. Jammer genoeg werd dezj gave groep, die het stuk, ondanks zijn verstijving en anaemische uit werking zeker had kunnen redden, doorkruist door het weliswaar ironisch getemperde, maar niettemin van opzet anders geaarde spel der hoofdfiguren. het ideale, want langs elkaar heen levende echtpaar, voorgesteld door Oscar Tourniaire en Tilly Lus. Tournaire speelde zijn rol met veel routine, maar zonder spitsen, gechargeerden geest, voor dit speci aal soort ensemble vereischt. Tourniaire speelde den pietluttigen krullebol, wiens ijdele feestdag toppunt van uiterlijken roem en door den speelschen streek des toevals, teweeg gebracht door een onvoorzichtigeri jaap van een jaloerschen kap persleerling ook toppunt van innerlijke vernede ring had moeten zijn, te zeer in Shakespeariaaiischen trant. Een clown van Shakespeare komt echter uit een andere wereld dan een satyre op den ontmaskerden burgerman. En Tilly Lus leed aan de kracht van haar talent: too true to be good. Zij was te zeer een oprecht liefhebbende vrouw (en deze man kon niet oprecht, slechts absurd worden bemind), te weinig de exponent van de heroworshippende, beate matrone, die op den feestdag pers iemand gelukkig wilde maken en uit het hooge besef deel te hebben aan het jubelfeest van haar vereerden echtgenoot, tot elke dwaze daad in staat was. Het is waar, dat een groote scène in de derde acte haar het recht scheen te geven om zelfs in dit statische en enkelvoudig-caricaturale stuk een soort probleem te zoeken, maar deze scène was voor Molnar alleen de noodzakelijke draai om de zaak weer in harmonie" aan elkaar te lijmen en de psychologische argumenten daarbij zijn zoo onverantwoord, zoo gechargeerd in zichzelf, dat zelfs het breede, eerlijke, Ibseniaansche talent van een nimmer komisch-chargeerende actrice van Tilly Lus dat niet gaaf uit den vorm kon krijgen. Ook zij had in het ensemble een pruik en een mas" ker moeten hebben, zoo niet in letterlijken dan toch in figuurlijken zin. Thans zong zij tegen den toon in, minder ware hier meer geweest en het credo quia absurdum had geloofwaardiger, harmonischer geklonken. Ik schrijf dit alles niet als een critiek op elke afzonderlijke prestatie, want zeker verdient de wijze, waarop hier aan het dreigende gevaar van zulk een all star cast" door bewonderenswaardige overgave grootendeels ontkomen was. Maar slechts als een mogelijke verklaring, waarom de indruk ondanks een zoo groot succes in spel, regie en ook de fijne, doorwerkte sfeer der aankleeding en detail leering gemengd bleef en waarom het volledige suc ces niet los kwam, dat toch op grond van de humor istische situatie van het stuk en het talent der acteurs verwacht had mogen worden. Het stuk mist echter aanloop en geest in de voorbereidingen tot de a priori reeds voltooide spotprent, en in de langdurige beschouwing van die prent springen de retouches der meespelende hoofdfiguren te zeer in het oog. Witte Curacao Sec Cherry Brandy Menthe Glaciale Curafao Brandy ? Koopt Nederlandsch fabrikaat! l