De Groene Amsterdimmer van 13 Mei 1933 No. 2919 Wehe, wenn sie losgelassen Dr. M. van Blankenstein «T va RV s. ll, ? r r, :i Het «wijdende Duitschland Uit het oude receptenboek De sociale om wenteling Beeldenstorm Tot in onze huizen klinken schetterend, over gedragen door de golven van de radio, de rede- voeringen van de nieuwe regeerder» in Duitschland. Sedert maanden valt ons het voorrecht van dit . festijn ten deel. Maar nu begint ook wat anders tot ons door te dringen: het zwijgen van tallooze intellectueelen. _ ;. '. Wij krijgen uit allerlei teekenen en schuwe 1 berichten .een voorstelling vaa krampachtig en ' bitter gesloten lippen, .waarover geen woord meer komt Qjn<j»t de.;.muren ooren hebben en ieder i woord verderf kan zijn- En naast die voorstelling i van samengeknepen lippen., dringt zich een ander ? tafereel aan ons op: dat van oogen, die zich vrij1 willig en voor altijd hebben..geslot«n. Duitsschland 1 is steeds een Jaud .geweest van vele zelfmoorden; van scholieren> van soldaten, ook van ouderen. Haar.-zoo talrijk als de zelfmoorden nu geworden rijn, waren ze nooit te voren. Als een epidemie teistert doodelijke wanhoop het volk; en in het bijzonder het intellectueele gedeelte van het volk. Velen, kiezen den dood omdat zij geen uitweg zien, anderen omdat de geestelijke tv"11.:^ netgeen *Öbeleve.1 L-^ te machtig is geworden. , Eerst waren het vooral Joden die het leven ontvluchtten, liever dan de ellende van een broodelooze ballingschap tegemoet te gaan. Lange lijsten van slachtoffers hebben wij gezien. Daaronder waren wel ongelukkigen waarvan later de zelfmoord uitermate twijfelachtig bleek; maar al deze lieden waren dood tengevolge van de ellende die op de een of andere manier over hen gebracht was. Op den dag waarop ik dit schrijf worden in de buitenwereld vijf zelfmoorden tegelijk van lieden in bijzondere positie bekend. Het zijn nu niet meer Joden, of in ieder geval niet meer voor het meerendeel Joden.- De oud-leider van de Duitscbnationale rijksdagfractie is erbij. Tallooze anderen hebben tot zoo'n uiterste daad niet den moed gevonden. Zij moeten gedoogen dat hun naam door het slijk wordt gesleurd, dat zij zelf gevangen worden gezet wegens corruptie. Behoorden zij niet tot de Duitschnationale partij, die Hitler aan de regeering heeft geholpen, dan zou men hen op minder pijnlijke wijze uit hun ambten hebben gezet; maar nu was er geen politiek voorwendsel. Daarom zijn het juist de ambtenaren van het oude, keizerlijke regime, of zij die trouw in de voetstappen van deze voorgangers getreden zijn, die, met onteerende motiveering, voor anderen plaats moeten maken. Vaak is het een ondergeschikte die hen aangeeft; een anderen keer is het een afgunstige of een mede dinger. Maar hoe het zij, iedere verklikker vindt gehoor, zooals eens in het Rusland van déroode terreur. Wil de politie niet ingrijpen wat waarh'jk nog menigmaal sclujnt te gebeuren waar de plaat selijke autoriteiten niét van het wildste soort zijn dan knapt de S.A. gaarne het werkje op. Bijzonder heden over het geval hoort men zelden meer. Niemand kan tegenspreken. De betrokkene is uit den weg, veelal is hij goed opgeborgen. En de wettelijke waarborgen, die een spoedige formulee ring van de beschuldiging en onmiddellijk onder zoek eischten, zijn opgeheven. Dit is de sombere achtergrond van het schouw spel, dat zekere volkshelden onverpoosd in het felle schijnsel van de populaire apotheose houdt. Aan hun monden ontspringen woorden, woorden in oneindigheid. De inhoud van deze woorden stelt ons geenszins gerust. Wij moeten hun be kwaamheid tot opbouwende daden daarnaar beoordeelen. Maar zij houden ons in onzekerheid. Vier jaren van bewind heeft Hitler opgeëischt voor het herstel van geluk en welvaart in Duitsch land, zooals zij waren voor den oorlog. Drie maanden was hij reeds aan de regeering toen hij op l Mei het eerste gedeelte van zijn pro gram onthulde. Wij hebben in zekere berichten, waarvan de bron van erkende objectiviteit is, gelezen dat de ontzaglijke menigte op het Tempelhofer Feld, die daarbij toeluisterde, slechts met een ? ? "1 l '4 - ' naar omstandighedenjinat applaus heeft gedankt voor hetgeen haar wembeloofd.Er zullen daar inder daad niet veel luisteraars zijn geweest zelfs onder hen die zonder eenige illusie waren opgetrokken die een zoo volmaakt nietszeggend program hadden durven verwachten. Opknappen der huizen, aan leggen van wegen, twee beduimelde recepten uit den bundel van populair oeconomische huismiddelen was alles, wat w|j, eenigermate technisch om schreven, van Hitler tip hooren te hebben gekregen. Daarmede wil hij de werkloosheid te lijf. De rest bleef in het duister der algemeenheden: gezondmaken van den landlouw, renteverlaging, dat kennen wij nu uit dea treure. Hoe echter zullen deze dingen in hun werk gaan? Wat wij verder uit Duitschland te hooren krijgen maakt het duidelijk, waarom Hitler's intiemste aanhang nog geen ongeduld vertoont. Voor hen zijn de baantjes legio; baantjes in dienst van de overheid, baantjes in het particulier bedrijf. De staatsruif is niet voor niets meedoogenloos en met zooveel geweld vrijgemaakt. Nu verdringen zich daaraan de getrouwen. Deskundigheid wordt niet geëischt, slechts zuiverheid in de politieke leer en van ?"-?'.": T,Vca deiigene die zonder cll^ -^iv^Z^eid naderbij tracht te sluipen. Hanussen, de ook bij ons zeer bekende helderziende, die zich als voorge wend Ariër" wist te dringen op den post van hof profeet van den Leider, heeft de onthulling van zijn joodsche afkomst niet lang overleefd. Op een avond werd hij door 8.A.-mannen afgehaald uit het gebouw waarin hij een voorstelling gegeven had. He was taken out on a drive" heet dat, geloof ik, in het Amerikaansch. Hij bleef in ieder geval on the spot". Men vond aan den weg zijn - van geen dingen van -waarde maar wel van alle legitimatiemiddelen beroofd lijk terug; met re volverkogels was hij gedood. Een les voor anderen. Zij, die van vreemde smetten vrij" mede recht hebben op de vruchten van de overwinning, heb ben echter veelal niet te klagen. Talloos zijn de baantjes van nationgal-socialistische commissa rissen in groote of middelsoort bedrijven die hun ' reeds ten deel zijn gevallen. Menigmaal hebben zij zich zelf benoemd. Als men de oude leiders van het bedrijf, die de aanstelling" moesten bekrachtigen, maar op het kantoor vond als men daar met zijn gewapende begeleiders verscheen, dan was het zaakje gezond. ... Wij weten van landgenooten die, hun van ouds intiem bekende ondernemingen in Duitschland bezoekende, hoogst verbaasd waren daar zonder ling geüniformeerde, jeugdige en volgens hun indruk niet bijster deskundige nieuwe gezaghebbers te vinden als patroons van de vroegere patroons. Wij weten van bankiers, die in deze dagen in Duitschland hebben moeten onderhandelen en toen getroffen werden door de overeenkomst met de wijze waarop in de eerste jaren van de roode revolutie in Rusland onderhandeld werd. De ruige, geüniformeerde, gewapende commissaris" ontbrak nu in Duitschland zoomin als indertijd in Rusland, bij deze besprekingen als zwijgend toehoorder en toeschouwer. De pijnigende onzekerheid in het oeconomische en verdere leven rafejt de zenuwen der menschen uiteen. Wij weten van gevallen van (niet-joodsche) landgenooten, die de. geestelijke kwelling te erg vonden en datgene wat zij een hel" noemen verlieten om in het vaderland herstel van even wicht en zenuwen te ;zoeken. Waar het sociaal en oeconomisch heengaat weet dan ook nog geen sterveling. Hitler is behoudend op oeconomisch gebied, maar zijn werkelijke invloed is veel minder dan die van een Goering en een Goebbels, die hem terug hebben gedreven op paden welke hij reefls-lang verlaten had. Zij zullen hem ook dwingen in te grijpen in de rechten der ondernemers op een wijze die niet anders dan noodlottig voor het bedrijfsleven kan zijn. De sociale revolutie gaat nu beginnen, aldus kondigt Goebbels aan. De teekenen daarvan zijn talrijk, veel talrijker dan de berichtgeving ons opzettelijk ter kennis brengt ; officieele mededeelingen en vooral verordeningen onthullen ons menigmaal onopzettelijk dingen of gunnen ons een blik in sociaal-revolutionaire verschieten, waarvan men het bestaan nog zoo goed mogelijk verborgen tracht te houden. En wat helpen ook alle inper kende bevelen van omhoog als de S.A. ongestraft kunnen doen wat zij willen en de leiders dan. hun zonden eenvoudig op naam schrijven van als S.A.-lieden verkleede communisten'-'. Fabrikanten, kapitalisten, agrarische jonkers, die zoo ijverig zijn geweest om Hitler in zijn moeilijke jaren financieel terzijde te staan, in de> hoop zich van hem als schild te kunnen bedienen voor hun belangen of wel daarmede den dreigenden toorn of de onverdraagzaamheid van zijn volge lingen bij voorbaat te kunnen af koopen, ondergaan nu bittere teleurstellingen. Deze revolutie is ten slotte de revolutie van een proletariaat, van sociaal wanhopig gewordenen, die nu de macht in handen hebben gekregen. Hoe goed de wil van Hitler ook moge zijn, hij is niet in staat de gevaren, die zijn ouden beschermers dreigen, af te wenden. Twee rijkskanseliers hebben de groote landheeren in Oost Elbiëten val gebracht, omdat zij in hen bevorderaars zagen van het binnendringen van klein, zelfstandig landbouwbedrijf in het gebied der groote bezittingen. Nu echter dreigt hun veel erger dan dat, een agrarische hervorming in Oost Europeeschen stijl, zooals in verschillende van de randstaten van Rusland na den oorlog is uitge voerd. Wat den fabrikanten dreigt of niet meer dreigt weet men reeds. Hitler heeft zich wel tegen de marxistische arbeidersbeweging; gericht, maar zijn eigen ingrijpen zal daarom niet minder van een zoo radicaal socialistischen aard zijn dan slechts Rusland tot nog toe heeft gekend. Daarover hebben zijn voornaamste aan voerders de Duitsche industrieelen reeds lang niet meer in twijfel gelaten. Wij hebben nu ook te laat gekomen berouw zien ontwaken bij tal van mannen der wetenschap-, die het nationaal-socialisme in de laatste jaren van zijn groei Jang niet slecht gezind waren geweest en de beweging onder de studenten zelfs hadden aangemoedigd. Zij beleven nu den beeldenstorm in eigen kring, het ontslag van grootmeesters. in hun vak, de grove tyrannie van de studenten; zij hebben in academische proclamaties, die zij niet konden tegenhouden, een toon aangetroffen welke voor hen hun ambt zoo ondraaglijk maakte, als voor sommigen van hun afgezette collega's blijkens hun zelfmoord het leven geworden was. Kunst, wetenschap, zij moeten alle . verduitscht" worden, d.w.z. gebracht op het peil dat de S.A. nu kunstinstituten, universiteiten en bibliotheken opleggen. Op het oogenblik zijn de jongelui bezig de bibliotheken te zuiveren" van alle boeken en geschriften van onduitschen geest. Een groot gedeelte van de schrijvers en kunstenaars, die wij sedert eenige tientallen van jaren als de dragers van Duitschland's cultureelen en letter kundigen roem hebben leeren beschouwen, hebben op 10 Mei hun werken op groote brandstapels zien vernietigen. Zij zullen verbannen worden buiten het Duitsche geestesleven, zooals daaruit reeds de meesten der kunstenaars verbannen zijn, die in de oorlogsjaren naar de neutrale wereld werden uit gezonden om ons te overtuigen, dat de Duitschers geen volk van barbaren waren. Waarschijnlijk zal men te Berlijn weldra de behoefte gaan gevoelen om dat opnieuw te be wijzen. Dan zal men de letterkundige profeten van het nieuwe Duitschland uitzenden, de loutere geesten. Wij verheugen ons reeds erop dat dan de hofscribent van Hitler, Hanns Heinz Ewers, ons, ter demonstratie van de nieuwe zindelijkheid, een bloemlezing uit zijn bekende werken zooals Alraune, Vampyr, das Grauen enz. zal voordragen. De frissche lucht van nieuw Germaniëzal ons om de ooren waaien, en wij zullen beter dan ooit begrijpen waarvoor dit alles goed geweest is. Kon. Meubeltransport-Maatschappij DE GRUYTER & Co. DEN HAAG AMSTERDAM ARNHEM VERHUIZINGEN PER AUTO-TREIN