r II' rv' 14 Juli in Parijs met Dieudonn Reportage Nico Rost Teekeningen van Anneke van der Feer i, De reporter, die het .huis Kue du Faubourg-Saint-Antoine 75 in Parijs bexoekfc, wil geen meubels koopeu, hoewel op de deur van de werkplaats vermeld staat: Meubles et ensembles modernes". De meubelmaker doet zelf open. Hij is een burger van Parijs, die slaapt op Zondagmiddag als zoo vele burgers van Parijs en andere steden. In zijn gestreepte pyjama staat hij voor den reporter. Bonjour, 'camarade". Maar de reporter ziet nauwelijks de. hand, die hem wordt toege stoken. Hij denkt op dit oogenblik niet aan den Monsieur Dieudonné, die hier een meubelzaak heeft. Hij denkt aan een 'anderen Dieudonné. Hij ziet iu gedachten het bagno van Cayenne, waar deze man veertien jaren onschuldig doorbracht, nadat hij ten onrechte ter dood veroordeeld was en. later door Poincarétot levens lange bagnostraf begenadigd. Toen 1913 de autobandieten" Bonnot, Callemin, Garnier, Sementof, Soundy en anderen gearresteerd wer den, kon Eugène Dieudonné, die ook gearresteerd was, niet ontkennen, dat hij enkele van deze menschen een paar muien in zijn leven ontmoet had. Met de daad zelf had hij niets uit te staan, maar een der getuigen een Bekere Caby ? bleaf beweren, dat Dieudonnéhem had overvallen, hoe wel hij eerit tweemaal een ander als de dader had aangewezen. Garnier had den aanslag op Caby gepleegd en dit voor hij stierf openlijk bekend. En ook Bonnot schreef vóór zijn dood: Dieudonnéis onschuldig; hij was er niet bij in de Bue Ordener". En Callemin riep nog op het schavot: Dieudonnéis onschuldig, hij was er niet bij, uk weet het, want ik was er wél bij." Maar de uitspraak van een man, die zich tweemaal vergiste, ging boven de waarheid. Caby bleef bij zijn verklaringen en Dieudonnéging naar Cayenne. Twee maal probeert hij te ontvluchten. 30 Jnli 1829 zou hy eindelijk in vrij heid worden gesteld. Op het oogen blik, waarop men hem deze tijding mededeelde, y.ou hij ongeveer nog 100 dagen in de hel van Cayenne moe ten doorbrengen. Dieudonnévlucht voor de derde maal. Na een strijd op leven en dood, na maanden van onmenschelijke ontberingen, is hem deze vlucht gelukt. In Bio de Janeiro helpt Albert Londres hem naar Frank rijk terug te keeren. Aan de ellende van dit alles de misère van deze veertien wan hopige jaren denkt de reporter nu. Dieudonnéin zijn gestreepte pyjama voor hem staat. Maar deze Dieudonnéis geen bagnard meer doch een eerzaam meubelmaker in Parijs. Niets in dit huis Bue du Faubpurg Saint-Antoine herinnert aan hetverledén. Dieudonnébegrijptnu wel, dat de reporter door deze gestreepte pyjama aan den strafgevangene No. 41143 herinnerd werd, maar zelf is hij nog nooit op dit idee gekomen. Ho is nu weer de meubelmaker, die hij vóór Cayenne was. Croyez-moi, mon vieux, il est plus facile pour un bagnard d'apprendre a vivre en bourgeois que pour un bourgeois d'apprendre a vivre en bagnard !" Maar is hier in dit huis dan wer kelijk niets, dat aan deze veertien jaar herinnert? Zijn vrouw zet haar nieuwen hoed op, omdat het 14 Juli is en ze straks met Eugène en den 4 ";-/ ?' ?.'^'"^^^P^."-'-'t;v'^';X^^|§fe~'r;%;',3^^P|l'' ? "". meubles e( ensembles modernes ' euqene dieudon . 'f ? ? ' - *.m' - l -l" >"?'? . ' ,li * ?-;<?,/ï* ? r»,«?"?» v^v^&pj £'$&*?&;'&."-" '?f'h'^ï:-^ *E ?MMjfc JÊmm m^mu**±m+mÊt*m dnfcS«m».. ^^mM^Jt^è?**.' ^Jt^ ??__:! , ,^' 5, meJuiaaLo MI. roqnette M33 p l l reporter ergens gaat eten en dansen, zijn zoon die zijn vader eerst leerde kennen toen hij bijna volwassen was, laat den reporter foto's van Mainz en Coblenz zien, waar hij de laatste jaren als soldaat deel van de bezetting uitmaakte. Dieudonnézelf praat over de crisis in de meubelindustrie. Buiten speelt dansmuziek voor een caféen hoort men de carrousels van de Place de la Bastille. Nu nog even dea sleutel pakken en de werkplaats afsluiten. Waar is het verleden? Je ne pouvais pas, cependant, reconstituer un coin de bagne pour vous faire plaisir." Neen, dat. kan Dieudonnéniet, maar hij neemt het den reporter ook niet kwalijk, als die hem telkens r, c. wit» vragen stelt, die niet op de crisis iii de meubelindustrie betrekking hebben. Kt Caby, Eugène?" Caby persiste a croire, que je lui ai tirédessus." Cieen woord van haat komt over zijn lippen. Dieudonnéheeft het verwerkt in deze lange jaren. Caby? Caby is voor hem langzamerhand even onbelangrijk geworden als een eventueele rehabilitatie. Terug in Frank rijk heeft men hem gratie geschonken, maar niet gerehabiliteerd. En het is hem volmaakt onverschillig. De crisis in de meubelindustrie is immers werkelijk belangrijker. Op straat groet iedereen de familie Dieudonné. In pyjama staat hij voor den reporter Bonjour Eugène." Bonjour mon vieux." Eh bonsoir, Dieudonné." Iedereen kent hem, de heele straat, de heele faubourg groet hem. Loop ik hier met iemand die in het bagno zat of met een overheidspersoon? Bij Victor op de place de la Bastille zullen wij wat eten. De reporter heeft het voorrecht het feest van den 14den Juli met Dieudonné. die in de overzeesche Bastille van Frank rijk zat, te mogen doorbrengen. Over al wordt gedanst, overal moeten auto's stoppen als de muziek nog speelt en die dan anders gestoord zoxi worden. Dieudonnédanst. Ma dame Dieudonnédanst. De reporter da,nst. De zoon danst. Tout Paris" danst. Nergens is het feest va<n den 14den Juli symbolischer dan op de Place de la Bastille. De/.e Bastille was 14 Juli 1789 door het volk van Parijs verwoest en met den grond1 gelijk gemaakt, maar 14 Juli 1982 hadden eenige Parijzenaars, die voor gaven philantropische kindervrienden te zijn, haar weer herbouwd. Deze nieuwe Bastille is weliswaar van pa pier maohéen hout, maar ze is her bouwd en het symbool is dus niet verdwenen. Natuurlijk is deze Bastille geen symbool van wreede willekeur meer. Hoe kan de reporter zoo iets denken? Deze Bastille vertelt ons de kelner van Chez Victor" ? is het middelpunt van een feest voor kinderen. Rondom deze nieuwe Bas tille draaien carrousels en zwaaien luchtschommels. Overal staan koop lieden met ballons en molentjes en voor een franc entree kan men deze kermis bezoeken. Meer nog. Aan dit bewijs van entree is een lot van een loterij verbonden (verloting in de Bastille) dat tevens recht geeft op een bezoek aan het Bastille-museum. l Dieudonnéen de reporter zullen dit museum straks bezoeken. Madame Dieudonnédanst met haar zoon. Dieudonnézelf staart voor zich uit. Zoo juist heeft hij met den re porter afgesproken hem te waarschu wen, wanneer weer een convooi ge vangenen uit, St. Martin de Bénaar Cayenne vertrekt, hoewel de autori teiten de laatste jaren den datum van vertrek eerst op het laatste oogen blik bekend maken. Men heeft niet graag dat journalisten daarover schrij ven. Maar de reporter meent dat men over deze toestanden schrijven moet zoolang deze voortduren. A quoi pensez-vous, Eugène?" A Albert Londres. Aan zijn dood en aan wat hij in mijn leven beteekende. Hij was eigenlijk evenmin als ik een revolutionair en au fond geen tegenstander van deze maat schappij, maar zijn reportages moes ten wel een aanklacht worden, omdat ze op naakte feiten baseerden. Hij was een groot man en een goed vriend. En natuurlijk denk ik op zoo'n dag aan mijn kameraden m het Bagno, die ik moest achterlaten en voor wie ik zoo weinig doen kan. Ik schreef la vie des Forcats", en hoopj dat het zal bijdragen het bagno af te schaffen. Ik denk ook vaak aan llmo. Je weet dat hij 1008 wegens mili taire spionnage tot levenslange deportage veroordeeld werd. Twaalf jaar woonde hij in de hut van Dreyfus op het Duivelseiland. Londres wilde hem helpen maar hij wil niet. Hij j is vroom geworden de laatste jaren en een heel ander mensch dan de jonge marineluitenant, die spion