TOONEEL OP DE M t'. Paus van Konten (H. Carf entier Alti.ig) : Talrijk zijn in ons land de laat-middeleeuwsche 'Of vroeg-renaissancistische marktpleinen, ongerept genoeg bewaard om tegen het donkeren \au den avond de illusie van hun vijftiendeeuwschen staat ~ op te roepen. Talrijk ook zijn in onze litteratuur de~^abèle spelen en mysteriën, welke vroeger op 1 ommegangsdagen, dagvaarten en jaarmarkten op die pleinen gegeven werden. Maar te zelden nog heeft men de gelegenheid aangegrepen om weer logisch te verbinden wat vroeger logisch verbonden was en het mysteriespel op te voeren op de markt zelf. Toch zullen zij, die .het spel voor den Dom van Salzburg en zelfs zij, die het moderne Torenspel op de onvergelijkelijke markt van Delft hebben' bijgewoond, kunnen getuigen van de zeer uitzonderlijke, in woorden moeilijk weer te geven uitwerking, die het massaspel temidden van het nimmer te overtreffen decor der «werkelijkheid op den toeschouwer héft, zelfs wanneer aan die vertooning organische fouten mochten kleven, zelfs wanneer de eigenlijke ?? toonéelindruk niet gaaf of overweldigend was. " Uit een prachtige en door den spelleider van Dalsum naar den geest voortreffelijk verstane menging van romantiek en realiteit groeide ook het marktspel van Mariken van Nieumeghen, die meer dan sovën jaeren metten duvel woende ende verkeerde." Het initiatief der burgerij en de medewerking van het stadsbestuur stimuleerden deze vertooning evenals een kwart-eeuw geleden het enthousiasme der Botterdamsche onderwijzers de schouwburgvertooning van het te lang vergeten Mariken" stimuleerde. Leeken-enthousiasme pro duceerde dit leekenspel. Br ligt daarin een schoon element van het in deze dagen zeldzaam geworden tooneel-enthousiasme en de voornaamste waarde is dan ook wel het bereiken van tooneelspel met middelen, die nog niet door den haastigen tijd en dooi? den overheerschendeh invloed van de film zijn aangetast. Des avonds op de markt te Nijmegen voelden de duizenden toeschouwers althans iets van de glorie, welke het oude spel van mimen ' en gestalten rechtstreeks op den luisterenden toeschouwer uitoefenen kan. De grootheid van een waarlijk stads-mysteriespel had deze vertooning echter niet en kon zij ook niet hebben. De markt van Nijmegen heeft geen kathedraal, uitlijnend boven de kleine huizen tegen de oneindigheid van den klaren hemel. De markt van Nijmegen biedt veel meer het genredegor van kleine huizen, in een scherpe 99 Mariken van Nieumeghen DRAMATISCHE KRONIEK hoek opeengedrongen. De laat-gotische Waag staat vreemd dwars over dezen noordelijken uitlooper van de markt, vroeger die Cruyss genaamd, schuin op een rij kleine topgeveltjes, waarvan het dubbele huis van de Lakenhal, het oude Gewanthuys, het schoonste is. Daarnaast de doorgang van de Kerkboog, den ganck, daer men geet opten kerckhof tot Sent Stephens": een vroeg-zeventiendeeuwsche renaissancebouw in plechtig zwart en grijs met gouden versierselen van letters en emblemen. Daarboven uit de kleine filigrane torens van Sint Stephaanskerk. Histo risch was dit decor ietwat te gemengd van stijl om den juisten achtergrond voor een Bourgon disch rederijkersspel als Mariken" te bieden, maar het had althans voor den leek de sfeer van een overoud verleden, waartegen een gemak kelijke illusie de legende geprojecteerd kon denken. Nu is Mariken" ook niet een spel, waarmee men het te strikt moet nemen. Het mist^ten. eenen male de klassieke homogeniteit der in het Fransch geschreven, Bourgondische mirakelen. Er schijnt zwaar op gewerkt te zijn in den loop der tijden, zijn leerstellig betoog diende zoowel voor katholieke als protestantsche doeleinden (het stond dan ook reeds eenmaal op Alva's lijst der alhier verboden boeken) zijn handeling is anecdotisch, met veel latere interpolaties en weglatingen van heele stukken, welke door prozabeschrijvingen vervangen werden. Zijn taal is het zonderlinge mengsel van een colloquium doctum en, in menig gesprek, frappant en sappig realisme. Het is niet eenvoudig meer in zijn geschreven vorm en een pieuze reconstructie van den ouden tekst heeft voor de vertooning voor den hedendaagschen toeschouwer allerhande bezwaren, waartegenover geen noemenswaardige voordeelen staan. Het werd dan ook mijns inziens het hoofdbezwaar tegen deze vertooning, dat men klakkeloos den ouden tekst nam, te kennelijk ghevisiteert ende gheapprobeert bij eenen gheleerden man, daertoe ghecommitteert", waardoor de inhoud van het spel geen waarlijk contact met den toeschouwer, hetzij dan een enkelen philoloog of op scholastieke teksten verzotten priester, verkrijgen kon en de waarlijke schoonheden van het spel: de volksche karakters en de lieflijkheid van het verhaal van Mariken's zonde en boete op den achtergrond gedrongen werden. Hoeveel machtiger had het spel in deze omgeving kunnen werken, indien men het had kunWilly Haak en nen en durven toevertrouwen aan een moder nen bewerker, die er den geest van behield en er de pedante franje van afliet. Waarom altijd die ziekelijke angst voor philologenwoede, wan neer toch alleen met een transpositie naar moderne begrippen een voor den huldigen toe schouwer en voor het tooneel als zoodanig dienst baar stuk kan worden verkregen? Het historischgetrouw reconstrueereri van een geest, die den gemiddelden toeschouwer ten eenen male vreemd is, beteekent even weinig als de uiterlijke recon structie van onze historie door een studentejimaskerade. Wij gelooven het toch niet, wij kijken er van buiten tegen aan en ons wordt tenslotte niets medegedeeld noch eigen gemaakt. ..Mariken" maakt weinig den indruk van een geïnspireerd, een dichterlijk spel, zooals ..Beatrijs" het mysterie van Grisélidis of Le Jeu de Robin et Marion". Het lijkt veel meer een min of meer historische, berijmde anecdote, zooals zij bij tien tallen in de oude kronijken en spiegel-historiaals staan. Men voelt het: er moet iets van aan geweest zijn van deze geschiedenis, die een brave priester met de noodige commentaren navertelt. Zoovele1