14 De Groene Amsterdammer van 2 September 1933 N o. 2935 Het surrealisme (Slot van pag. In zijn werk komen de meest phantastische combinaties voor, [zooals we die vooral in onze droom en in uitingen van krankzinnigen aan treffen. Voorwerpen uit zeer verschillende milieu's en cultuurperioden vindt men er bijeen, zooals een bed op een markt, een standbeeld in een kamer, moderne technische instrumenten of steigerende paarden tusschen bouwvallen, enz. Wanneer we ons kunstgevoel niet laten verdringen of verwrin gen door misplaatste verstandelijke overwegingen, zooals een standbeeld hoort toch niet in een kamer", kan er van deze vreemdsoortige, soms uitdagende combinaties een sterke suggestie uit gaan. 2"Zoo spreekt ook Jean Cocteau in zijn Essai de critique indirecte, dat grootendeels over Chirico handelt, van: Le charme sans ennui des civilisations qui se mélangent." Deze combinaties worden niet bedacht. Zij ont staan van zelf in het onderbewustzijn. Het is onze zin voor het wonderlijke^ niet voor sterke staaltjes of stichtelijkheden, maar voor het direct pakkende wonder; dat deze realiteiten bij elkaar brengt en de spanning van het wonder,'die ze bijeenhoudt. Picasso heeft, in tegenstelling tot Chirico, juist door zijn buitengewone intelligentie, die precies wist, waar ze wel en waar ze niet was aan te wenden, de berg van verstandelijke vooroordeelen, die de kunst dreigde te verstikken, grooten deels opgeruimd en zoo een ruimere weg gebaand naar het gebied, waar de kunst haar oorsprong neemt, namelijk het onderbewustzijn. Maar de individualist Picasso wil niets weten van de surrea listische levensleer, zooals hij evenmin vertrouwen heeft in een algemeen dogmatisch cubistisch schildersysteem, al is hij een der grondleggers van het Cubisme. Hij vertrouwt meer, en wellicht met reden, in zijn eigen inzicht en intuïtie. De strenge, dogmatische Surrealist breekt in vele opzichten niet alleen met de gangbare ethica, maar ook met de gangbare aesthetica. Het onderbewustzijn heeft een eigen krachtige lyriek, die echter vaak stuitend is voor het ge wone kunstgevoel. Daarentegen is de lyriek van Verlaine b.v. voor den Surrealist een slaapmiddel. De humor van de beroemde lach-en-traan, die alle felle contrasten in een weemoedige zielsvrede opvangt en verzacht, is voor den Surrealist een typische truc van ons intellect om alle krachtige revolutionaire levensuitingen van het onderbe wustzijn de domper op te zetten en onschadelijk te maken. Deze humor in de kunst is voor hem van een zelfde verachtelijkheid als de resignatie, die hij in de christelijke godsdienst vooral bestrijdt. Ook het algemeen verheerlijkte rhythme, vooral wanneer het lang volgehouden, werkt als een tred molen, is voor den Surrealist dikwijls slechts een staaltje van dressuurkunst door ons intellect op het onderbewustzijn toegepast. Harmonie is voor hem meestal niet anders dan seniliteit. De aesthetica der Surrealisten is bijna geheel een uitvloeisel van hun moraal, die overigens soms zeer verschilt van wat men gemeenlijk moraal noemt. Zij houden van moed en van kracht, maar beide zonder pathos; van liefde, bij voorkeur in de meest aardsche beteekenis van het woord; van intelligentie zonder slimheid, van revolutionaire strengheid. De begrippen: vaderland en familie boezemen hun slechts afkeer in. De meeste Surre alisten zijn dan ook communist, hoewel de Fransche politieke communisten wantrouwend tegen over hen staan. Hun hoogste goed is vrijheid. Vrijheid van den ken en vrijheid van verbeelding. Echter niet hefc uitdenken van de gangbare spitsvondigheden, die geen vrij denken en geen vrij verbeelden zijn, maar een dooreenmengeling van phantasie en ge dachte meestal in dienst van de burgerlijke machthebbers. De Surrealist streeft naar vrij» verbeelding, die door een vrij denken van deze knoeierijen is verlost. Of echter voor communisten een vrij denken en verbeelden mogelijk is, moeten we hier in het midden laten. Schilderkunstige zuiverheid! interesseert den Surrealist maar zeer matig. Zijn schilderijen zijn dikwijls meer literatuur dan schilderkunst. ,, ^ De invloed van het Surrealisme breidt zich nog steeds uit. De lijnen van Cubisten als Braque beginnen ook reeds droomeriger te worden. Het is of ze iets te veel gedronken hebben. De contour van een koffiepot loopt zonder de minste aarzeling dwars door de contour van een daarnaast geplaatste melkkan heen. Ook in ons land is de invloed van het Surrealisme merkbaar zoowel in de literatuur als in de schilder kunst. Surrealist zijn: Laurens van Kuyk, Cor Postma. Roelofsz toont uiterlijk minder over eenkomst met de Surrealisten, maar is innerlijk van een grootere revolutionaire surrealistische spanning dan Postma. Willink is Surrealist, alleen wat betreft de vreemdsoortige combinaties der meest uiteenloopende dingen, die hij op het doek brengt. Zelfs katholieke dichters als Jan Engelman, in zijn prachtig vers: Vera 'anacopoulos, laten het onderbewustzijn aan het woord komen. J. BENDIEN. A; HAKKENSTEIN-SCIIBADER HEERENKLEEDING VOOR VADER EN ZOON TOT REDELIJKE PRIJZEN ADRIAAN SCHAKEL HEILIGEWEG - TELEFOON 37273 ADRIAAN SCHAKEL's" Heerenkleeding HEIUOEWEQ IN AMSTERDAM. Is de zaak, waar Zoon en Vader Steeds nog komt, en altijd kwam. /^%-v /JrNs |3 ANNO 1689 > «.^ 74^ N^ÈRS^ N. V. l ALGEMEENE HYPOTHEEKBANK. ' l [Heerengracht 416 (C.) I&3»... j wv_ . ,.?- . ^..v:^arop"^^ K3P' f, ^lOO^ ' Pandbrieven e?Hypotheken: RESERVES pl.m. 1,250,000.?<"? m' > 29,500,000. Directie: Mr. L . J. van Toulon van der Koog Mr. K. S. van Kappen Ni Maatschappij voor Hypothecair Wiet iii Nederland gevestigd te 's-Gravenhage, Nassau laan N o. 23 waarin opgenomen de Maastrichtsche Hypotheekbank voor <e~sxxs> Nederland te Maastricht, St. Servaasklooster 8 oo-^o Geplaatst Kapitaal met reserves ... f 5.347.4OO. Uitstaande Pandbrieven met gewaarborgd Kapitaal per 1 Januari 1933 .... f 50.162.7OO. De Directie: Mr. J. D. TEN BRUGGEN CATE Mr. S. VAN HOUTEN B. M. J. W. SCHOON N.V. Verzekering-Maatschappij MERCURIUS" = OPGERICHT ANNO 1894 = AMSTERDAM, C. - KEIZERSGRACHT 570 INBRAAK-, BRAND-, ONGEVALLEN-, EN WATERLEIDINGSCHADEVERZEKERING L'OZONATEUR AUTOMATISCHE DESINFECTEUR Verspreidt een aangenaam desinfecteerend parfum Ozonateur. ........ f 5.00 Ozonatinc p. bidon l Liter ,, 5.10 V2 .. .-2.75 G. J. DE KONING ZOON KEIZERSGRACHT 447 AMSTERDAM-C. TELEF. 43688 NVZUIDER HYPOTHEEKBANK 41 pCt Pandbrieven tegen 99 pCt. Directie: Mr. AUG. HEIJBROEK Mr. K. A. NEDERLOF