Historisch Archief 1877-1940
De Groene Amsterdammer van 23 September 1933
N o. 2938
Duitsche boeken
Het werk van
Erich Mühsam
Nico Rost
Erich Mühsam
Onder de dichters, wier werk op
dit oogenblik het meest onze aan
dacht verdient, bevindt zich de
vijfen-vijftigjarige Erich Mühsum. Maar
zal men misschien opmerken
het is toch reeds eenige jaren geleden,
dat zijn laatste bundel verscheen? En
hij wordt toch ook geen zestig jaar en
eigenlijk is er heelemaal geen aanlei
ding op zijn dichtwerk te wijzen. Zou
het niet juister zijn, wanneer in deze
kroniek der Duitsche letteren het
nieuwste werk van B. of Z. of de laatste
verzen van X besproken werden?
Maar ? zon ik dezen lezers willen
antwoorden: Erich Mühsam zit sedert
Maart in de gevangenis van
Sonnenburg bij Küstrin (te samen met Oarl
von Ossietzky en vele anderen). Men
heeft hem mishandeld, zijn baard
afgesneden en een graf laten graven
onder de bedreiging, dat hij den vol
genden morgen doodgeschoten zou
worden.
Wanneer we ons n Oogenblik in
zijn toestand kunnen indenken, on
oogenblik onze gedachten kunnen be
palen bij het onrecht, dat anderen
wordt aangedaan, zal het duidelijk
zijn, waarom ik op het werk van dezen
dichter de aandacht wilde vestigen.
Wie is Erich Mühsam? Welke rol
speelt hij in de Duitsche literatuur?
Erich Mühsam, de vriend van Frank
Wede'und, Paul Scheerbart, Elsa
Lasker chüler en zoo vele anderen is,
wat men e 3 u Revoluzzer" noemt. Hij
i i een der laatste groote Bohémien
figuren in de moderne Duitsche
literatuuiv steeds een vijand van al wat
buBgarlrjk en reactieonnair is en steeds
een-vriend der vernederden en bedruk
ten- Hij is een revolutionair, die zich
nimmer van een bepaalde politieke
partij zijn houding liet voorschrijven,
maar steeds vocht tegen onrecht en
onderdrukking, waar hij dit in zijn
leven ontmoette. Erich Mühsam is
niet in het minst een dogmaticus,
geen dichter, wien het leven vreemd
is, eerder een zigeuner, wien niets
menschelijks vreemd is, een tempera
ment, dat steeds met de burgerlijke
orde overhoop ligt en nimmer een com
promis kan sluiten. Deze apothekers
bediende moest krachtens zijn aanleg
wel een Bohémien worden. Dit
Bohémien-zijn was bij hem echter geen
pose, geen onverantwoordelijke
aanstellerij maar een levensvorm, die uit
een sympathieken gevoelsaanleg ont
sproot. Reeds voor jaren brachten zijn
dichterlijke producten, die vaak een
anarchistisch karakter droegen, hem
in strijd met de justitie. Toen de
Beiersche Revolutie uitbrak, was hij
een harer meest gloeiende verdedigers.
Met vele jaren tuchthuis heeft hij
toen reeds zijn overtuiging moeten
boeten. Hij was de vriend van Kurt
Eisner en Cïustav Landauer, die niet
alleen een revolutionair was maar een
universeel genie, een kenner der
Fransche Revolutie als weinigen, die tevens
een werk over Shakespeare schreef,
dat in de moderne literatuur zijn
weerga niet vindt. In de zes jaren, die
de dichter Mühsam toen van lUIt;
tot 11)21 in de gevangenis door
bracht schreef hij zijn drama Judas",
dat jaren later door Piscator werd op
gevoerd en zijn dichtbundel
,.Bremiende Erde". Een paar jaren geleden ver
scheen bij het Spaeth-Verlag te Berlijn
een groote bloemlezing uit zijn werk.
Wie deze bundel leest, (kan men dit
boek nog bestellen? zijn alle exempla
ren verbrand?) /.al hier den heeleri
Mühsam vinden, den lyrischen dichter
evengoed als den politieken pamfletist,
den zanger van cabaretliederen even
goed als den essayist. Hier vindt men.
nogmaals de drink- en
vagabondliederen uit zijn eerste bundels
..die Wüste" en ,,der Krater", vele
grotesken en strijdliederen, die vaak
onder invl :ed van Wedekind stonden
en waarin de dichter al te vaak radicale
gedachten in niet radicale vormen
uitdrukte en dikwijls gemeenplaatsen
gebruikte. Tot het belangrijkste, dat
Mühsam de laatste jaren schreef, be
hoorden stellig de herinneringen aan
literaire ontmoetingen met Hamsun.
Eduard von Keyserling, Hcheerbart en
andere tijdgeriooten en zijn kleine
aneodotische essays over Degas, Peter
Altenberg, Karl Röszler en A dele
Sandrock.
Mülisam's leven is ondenkbaar zon
der Ascona en de geschiedenis van
Ascona onvolledig zonder de figuur
van Erich Mühsam, die er jarenlang
woonde vóór dit dorp een mondain
OOK WIJ,
actrices, verkiezen
JLJorothy V_rray
Voor en-gros.
KIRSCH 6 CIE
Leidscheplein
Amsterdam.
y Bouwmeester, de geliefde
Nederlandsche actrice, is een overtuigd aan
hangster on/.cr schoonheidsmethode om
het gemak waarmede zij Dorothy Gray
producten kan verkrijgen, speciaal voor
haar huid geschikt. Deze aanpassing aan
de individueele behoeften onzer clientèle
is een der grootste aanbevelingen van de
Dorothy Gray pracparaten. Vraagt bij
Uw volgenden aankoop onze volledige
handleiding: Schoonheid Uw natuur
lijk recht!"
Dorothy Gray praepaiaten /.ijn verkrijg
baar te: Amsterdam: Hitsch & Cie,
MaisonFaas, Maison Meuwesse, B. Hille, De
Bijenkorf. Den Haag: M. G. v. Ankorven,
De Bijenkorf. Eindhoven; Jac. Derpen.
Enschedé: Fa. K. Sunon (J. Schardt).
Groningen: Rut Hofman. Haarlem: P.
van Niel. 's-IIertogenbosch: De City.
Nijmegen: Maison Au Printemps. Rotter
dam: De Bijenkorf (5eétage),'W. Mossel,
N.V. H. Bats. Utrecht: Maison Louis,
Parfumerie Royale.
H-33-21 B
Wilt U bezuinigen? Koopt dan pap van
OUD-BUSSEM
15 et. per flesch.
uitspamiingsoord werd. Hij schreef
niet alleen zijn klucht ,,Ascona". was
er bevriend met een andere groote
Bohémienfiguur yrarin L<~ rancisi/i
von Recenlt-jic doch schreef ook een
brochure over ,.de Berg der Waar
heid", de Monte Vei'ita bij Ascona.
Deze brochure werd toen door den
burgemeester van Ascona weliswaar
niet verbrand, doch in ieder geval in
beslag genomen. Mühsam verkon
digde in deze brochure de opvatting
(die vóór hem en na hem velen ver
kondigden) - dat de beste elementen
aller stiteii in gevangenissen r;i
tuchthuizen (en in concentratiekam
pen N.B.) te gronde gaan.
Alles is nu toch een beetje anders
geloopeti als Mühsim gehoopt heeft.
Hij zelf zit in het concentratiekamp
te Sonnenburg en wordt gemaltraiteerd
door Staat, politie en justitie en op
,,de Berg der Waarheid" staat een
duur luxe-hotel.
F" F. SI N EMU S
Leldschestraat 20-22
AMSTERDAM C.
Overhemden
naar maat vanaf f 8.50
PRIMA COUPE
Eigen Atelier
EEN SMAAKVOL SIERAAD BOVENDIEN - EEN GELDBELEGGING
Zijn leven lang streed de dichter
Erich Mühsam in zijn werk in zijn
gedichten, zoowel als in zijn redevoe
ringen voor het lot der gevangenen.
En de eerste misdadiger der wereld
geschiedenis ,.Kain". waarin hij een
rebel zag, gaf hem stof voor een drama.
(iaan onze gedachten niet onwille
keurig naar de vele tienduizenden in
de Duitsche gevangenissen en concen
tratiekampen, wanneer we volgende
verzen uit den proloog lezen:
..Brudermörder ihr selbst uiid
tausendfach schlimmer!
Aufrecht stehe ich vor euch und
fordre mein Teil !
Gibt mir Freiheit und Land! Und,
als Bruder für immer
Kehrt euch Kain zurück, der
Menschheit zum Heil !"