DE GROENE AMSTERDAMMER Weekblad voor Nederland Onder hoofdredactie van A. C Josephus Jitta Redacteuren: L. J. Jordaan, F. G. Scheltema en M- Kann. Secretaris der redactie: C F. v. Dam Keizersgracht 355, Amsterdam C. - Telefoon 37964 - Postgiro 72880 - Gent. Giro G. 1000 Opgericht in 1877 No. 2942 Zaterdag 21 October 1933 Hitler's krachtproef v b **' l {? st H. B. van der Eist De Ontwapeningsconferentie. Ergens in de Walliser Alpen bevindt zich een bergwand, die van oudsher met den naam van ,,tombeau des Allemands" wordt aangeduid. Hij dankt dien naam aan de vele Duitsche bergbestijgers, die, alle waarschuwingen ten spijt, op deze plaats een wissen dood vonden. Terwijl andere toeristen elkanders gezelschap zochten of zich aan de zorgen van een gids toevertrouwden, meen den zij van, huis uit de noodige ervaring te bezitten om in dit moeilijke en gevaarlijke terrein voor hun eigen veiligheid te kunnen zorgen. Velen verdwaal den en stortten naar beneden omdat zij hun krachten overschatten en niet wilden inzien, dat er nu «enmaal gebieden zijn, waar isolement gelijk otaat met levensgevaar. Aan dezen bergwand ik ben er eens in mijn leven geweest onder leiding van een ervaren gids moest ik onwillekeurig denken toen 14 October bekend werd, dat de leider van het ontwaakte Duifcschland besloten had alle banden tusschen Berlijn en Genève te verbreken en voortaan alleen zijns weegs te gaan. Niet ten onrechte heef t men die tijding als een historische gebeurtenis besshouwd, zoowel voor den Volkenbond, voor de ontwapeningsconferentie als voor Duitschland zelf. Er is in de houding van Hibler inderdaad veel, dat herinnert aan het gedrag van die Duitsohe bargtoeristen van Weleer, al wil ik daarmee nog niet direct zeggen, dat Ganève een tweede tombeau des Allemands" behoeit te worden! Ook hier rijst de vraag of er geen geweldige overschatting van eigen kracht in het spel is, ook hier kan men zich afvragen of Hitler alleen het gevaarlijke terrein, waar de Europeesche politi ci op wsg naar den vrede doorheen moeten, alleen zal kunnen verkennen, zonder zich plotseling voor een stellen bergwand te bevinden. Erkend moet intusschen worden, dat het ge zelschap, dat de Duitsche diplomaten te Genève vonden, niet altijd even aangenaam en vriend schappelijk is geweest. Toegegeven dient te worden, dat tot op zekere hoogte iedere reis naar Genève «en gang naar Canossa was. De periodieke rap porten over het Saargebied, over Danzig en de minderheden in Opper-Sileziëwaren somtijds even zoovele speldeprikken in de overigens niet zeer gevoelige huid der Duitschers. Ja, ik ga zelfs zoover te zeggen, dat ook de ontwapeningscon ferentie, wanneer men haar in haar geheel besshouwt, soms danig met de Duitschers gesold heeft. Hitler's besluit is daarom wel te begrijpen, te billijken is het allerminst. Er blijkt andermaal uit, dat de Duitschers nooit hebben begrepen welke mogelijkheden Genève ook voor de overwonnen staten in zich bergt. Duidelijk treedt door dat besluit aan het licht, dat zij den Volkenbond nog steeds uitsluitend zien als Siegerbund", in het leven geroepen en gehouden om de over winnaars te bevoordeelen en de overwonnenen in een toestand van. permanente inferioriteit te houden. Van, Stresemann had Hitler kunnen leeren, dat er ook nog andere krachten in den Volkenbond werkzaam zijn. De vraag is slechts of men ze weet te vindan en er zijn voordeel mee weet te doen. Stresemann had Hitler bovendien kunnen vertellen, dat krachtfcermen en vuistslagen op de tafel in het buitenlandsch beleid in het algemeen en in den Volkenbond in het bijzonder angstvallig vermeden moeten worden. Feeling en psychologisch inzicht zijn nooit het fort" der Duitschers geweest en zullen het ook wel nooit worden. De heele ensceneering van den bom, dien Hitler in de conferentiezaal heeft geworpen, heeft dat weer eens duidelijk in het licht gesteld. Bezien wij thans de directe oorzaken van dezen breuk wat nader. Zij zijn te vinden in het rapport, dat Sir John Simon op 14 October aan het Bureau der Ontwapeningsconferentie heeft uitgebracht over de besprekingen, die tusschen de vertegen woordigers van Frankrijk, Engeland, de Vereenigde Staten van Amerika en Italiëhadden plaats gegrepen over de veranderingen, die in het oorspronkelijke plan MacDonald aangebracht moesten worden om de conventie voor deze staten en voornamelijk voor Frankrijk aannemelijk te maken. Zij kwamen in hoofdzaak hierop neer, dat de conventie niet voor vijf, maar voor acht jaar zou worden gesloten, te verdeelen in twee periodes van vier jaar. Gedurende de eerste periode zou Duitschland de Bijksweer moeten likwideeren en vervangen door een militieleger, Waarbij het aantal effectieven verdubbeld, doch geen andere wapens aangeschaft mochten worden dan bij de vredesverdragen zijn toegestaan. Gedurende die vier jaar zouden tevens de andere legers van het Europeesche continent, voor zooveel noodig, door müitielegers met korten diensttijd vervangen moeten worden. Voorts zou een begin worden gemaakt met de internationale controle, die voor alle staten gelijk zou zijn. Aangezien echter de ontwapeningsbepalingen der niet bij de vredesverdragen ontwapende staten eerst tijdens de tweede vierjarige periode in wer king zouden treden, en er bij deze staten dus practisch nog niet veel te controleeren zou zijn, zou zij in hoofdzaak op de ontwapende staten van toepassing zijn. De permanente outwapenrhgscommissie, die, na de onderteekening der conventie, door een bepaald aantal staten in het leven zou worden geroepen, zou terstond de practische toe passing der controle moeten regelen. Verder moest de conventie reeds terstond gede tailleerde ontwapeningsbepalingen bevatten, ter wijl aan de hand van de verboden wapens en die, waarvan alleea het gebruik verboden zou zijn, een lijst kon worden opgesteld van Wapens, die eerlang voor alle landen geoorloofd zouden zijn. Da speciale toestand, gosshapen door de vredes verdragen, zou dus feitelijk eerst tijdens de tweede vierjarige periode verdwijnen, zoodat de Duit schers nog vier jaar geduld moesten oefenen al vorens zij op een voet van rechtsgelijkheid met de overige statea zouden zijn geplaatst. Duidelijk Het Simon verder uitkomen, dat van eenige her bewapening geen sprake kon zijn. Men begreep, dat, indien Duitschland het recht werd toegekend prototypen van verboden wapens te fabriceeren, de herbewapening moeilijk meer te keeren zou zijn. Dit programma bleef echter verre bij de Duit sohe eisohen ten achter. Boncour en Norman Davis sloten zich in groote trekken bij dit programma aan, terwijl de ItaliViooltj Voortreffelijk» chocolade in de* vorm van vloaUafc Een spectaflteb. RINGER5 Let op eten aansche gedelegeerde Di Soragna, die kennelijk de Duifcschers niet voor het hoofd wilde stooten, den wensch te kennen gaf, dat het als grondslag voor de verdere onderhandelingen zou kunnen dienen. Ook uit de rede van Simon kon men duide lijk afleiden, dat het laatste woord hiermede nog niet gesproken was en dat over verschillende punteti als den duur van de eerste periode nog wel te spreken zou zijn. Waarom heeft Hitler het nu tot een breuk laten komen nog vóór dit programma aan de hoofdcommissie was voorgelegd? Naar men zegt stond het besluit, de conferentie te ver laten, al eenige dagen vast. Het wachten was slechts op den druppel, die den emmer zou doen overloopen en als zoodanig moet worden beschouwd een zinsnede in de rede van Simon, waarin hij met een al te duidelijke zinspeling op de veranderde toestanden in Duitschland de wijzigingen in het oorspronkelijke ontwerp MacDonald motiveer de met den toestand van onrust en verwar ring, die de ontwapeningsconferentie daadwer kelijk beinvloedde." Dat beteekende, dat Simon, Bonc.our en Davis (de Italiaan hield zioh gedekt) bet Duitschland van Hitler minder vertrouwen waardig oordeelden dan het kabinet von Schleicher, dat op 11 December 1932 het Gleichberechtigungs"-accoord met overige groote mo gendheden had geteekend. Deze openlijke discriminatie van het Hitlerrégime, gepaard aan de weigering aan Duitsch land, prototypen van, verboden wapens te be zitten, is naar alle waarschijnlijkheid het sein geweest, waarop Berlijn al minstens 24 uur zat te wachten. Waardig en kalm heeft de ontwapeningsconfe rentie het Duitsche telegram in ontvangst ge nomen. Van een paniekstemming is niets te be speuren geweest, al voelde men dat de toestand ernstig was vanwege de enorme belangen, die op het spel staan. Gesteld voor de keuze de bespre kingen voor onbepaalden tijd te verdragen of voor korten, tijd uit een te gaan om de delegaties gelegenheid te geven met haar regeeringen voeling te nemen, heeft de conferentie op voorstel van Henderson verreweg het verstandigste besluit genomen. Het Bureau komt nu 25 October en de hoofdcommissie den daarop volgenden dag weer bijeen. Hoe deze crisis zal worden opgelost is op het oogenblik nog met geen mogelijkheid te voor spellen. In geen enkel opzicht is de toestand te vergelijken met dien, welke aan den vooravond van het accoord van 11 December 1932 bestond. De Franschen schijnen er niet veel voor te voelen de zaak te brengen binnen het kader van het Pact van Vier, dat bovendien nog niet door Frankrijk en Engeland geratificeerd is en dus feite lijk nog geen rechtskracht bezit. Of zullen zij einde lijk eens met het dossier-Daladier voor den draad komen en steunend op art. 213 van het Verdrag van Versailles een meerderheidsbesluit van den Volkenbondsraad uitlokken om Duitschland ia gebreke te doen stellen? Genève, October 1933.