De Groene Amsterdammer van 21 October 1933 N6. 2492 Dramatische kroniek Henrik Scholte i !**"! te; Fientje de la Mar en Jan van Ees in Jij . . . en geen ander!" Het Nieuwe Tooneel! Jij . . . en geen ander!" De bedenkelijke vlotheid, waarmee Louis Verneuil, die trouwens krachtens zijn afkomst al volkomen nourri dans Ie sérail" is, het eene tooneelstukje na het andere schrijft, maakt hem tot dien dankbaren tweederangs-auteur, in wien alles wat gisteren nog nieuw was, vandaag reeds geste reotypeerd wordt. Een enkele maal, als in de scherpe» hier helaas niet gespeelde politieke satyre Baiique Nemo" een soort Oustric-affaire weet hij althans een zekere dagblad-actualiteit te verkrijgen. Meestal houdt hij zich echter, op de beproefde wijze van de Fransche comedie, met de moraal der geslachten bezig in dat soort vlakke driehoeksmeting, dat juist voldoende modern" gekleurd is om in het zog van Achard, Savoir en Bourdet mee te kunnen varen. Denken hoeft men bij zijn stukken nooit, aangezien de schrijver even min denkt. Want aangezien denken immers ook ? een zeer moeilijke kundigheid is, volstaat hij met concludeeren. Vluchtige conclusies, die even in het oor blijven hangen, voor men realiseert, dat tij alleen daarom'de aandacht waard schenen, omdat men ze in denzelfden badineerenden blijspeltoon reeds zooveel overtuigender en oorspron? keiijker den dag te voren van een ander, een eersterangs comedieschrijwr had gehoord. l» In het stukje, dat het Nieuwe Tooneel thans in de kleine en nog wat onwennige boite" naast den Stadsschouwburg speelt, vindt men de standaard typen van het huidige Fransche blijspel terug: de ontrouwe getrouwde vrouw, die eigenlijk toch heel netjes is, ook al beantwoordt zij Constance's vraag betreffende het Gelijk in bevestigenden zin (met een klein tooneeleffectje in den dialoog, een sterken klemtoon wanneer zij het stuk besluit met de woorden tot het dienstmeisje: Laat meneer uit en zeg, dat ik hem hier nooit meer ontvangen wil"). Verder de recht op zijn dartele doeleinden afgaande jongeman, die van zijn hart, of laat ons zeggen van zijn sex appeal geen moordkuil maakt en zich toch. hoewel vrijbuiter, voor oneerlijke praktijken niet leent en juist daardoor krijgt wat hij hebben wil. Dan de oud-achtige echtgenoot met "het vrien dinnetje, en tenslotte de onontbeerlijke gek. Een Fransch tooneelstuk heeft sinds Achard's Clo-Clo altijd een gek, omdat men zoo iemand kan laten verschijnen op het oogenblik, dat het publiek nigt meer lacht omdat het van de gevoeligheid van het voorafgaande bijna aan het huilen sloeg. De gek is hier een chanteur in een opzichtig pak en met een stopwoordje: ,,Ik ben een ellendeling, maar ik weet het". Tenslotte het bekende dienstmeisje in revuegirl-stijl. Men kan maanden in Fransche huizen inen uitloopen zonder er ooit zoo een gezien te hebben. Ma ir enfin, zij hebben dan ook allemaal haar tooneel-emplooi gekregen. Uit deze persoonsbeschrijving mag de inhoud wel zoowat duidelijk geworden zijn wat gij niet wilt dat u geschiedt" etc., de inhoud is tiouwens de hoofdzaak niet. Die ligt in den radden en libertijnschen dialoog en ik heb den Nederlandschen bewerker en den ongenoemden regisseur van ganscher harte bewonderd om de virtuositeit, waar mee dit heele geval in ons trager Hollandsch was getransponeerd. De voorstelling dreef wel eens erg naar de klucht, maar zij had tempo en er werd zoo het een en ander afgepraat in een ongeloofelijk korten tijd. Daardoor kreeg men, vooral aan het begin, een soort Parijsche charme, die zeldzaam is op onze planken en met acteurs als Jan van Ees, Fientje de la Mar en Johan Kaart scheen de avond dan ook wel gered. Jan van Ees hebben wij in Amsterdam eigenlijk pas den laatsten tijd door een paar zeer knappe rollen goed leeren waardeeren en die waardeering gaat nog steeds crescendo. Zonder veel misbaar, met niets dan een soms wat geblaseerden, maar door en door charmanten humor, met een woord, langs zijn neus weg gezegd, en een onverstoorbare lank moedigheid van houding maakt hij een rol, waar tien andere acteurs met veel meer moeite alles aan zouden bederven: er is een beetje van Anatol in hem en altijd vél van den man, die niet neen kon zeggen. Hij is eigenlijk wat Laseur wilde zijn voor deze zijn heil zocht in starker karakterspel: de geboren jeune premier, een emplooi, dat overigens den Nederlandschen acteur maar zelden ligt. Fientje de la Mar stevent in haar laatste rollen recht op haar jubileum af. Haar vrouwenfiguren krijgen een groote diepte en een rijke schakeering van den bekoorlijksten humor tot een intens \ rouwelijken ernst en mildheid toe. Haar vroegere uitbundigheid schijnt plaats te maken voor een subtielere en rijpere kunst, een Kunst van beminnen en bemind worden, lachen en lijden, een kunrt van het natuurlijke leven, een soort Schoppenvrouw", waarmee men het tooneel geluk kan wenschen. Johan Kaart tenslotte had weer eens een kostelijk type als een ietwat scheefgezakt heertje niet een verfrommeld mondje en iets hoogelijk bêtes in zijn ronde oogen. Er liggen voor het kleine troepje in deze samenstelling nog een rist stukken, juist ook van het Fransche répertoire, klaar, en nog wel betere dan van den al te volgzamen kleinzoon van Saia Bernhardt ! Het Xieuwe Schonwtooneel: ,,Kinderen van ons volk" Het Nieuwe Schouwtooneel de helft van de gezelschappen heet dit jaar nieuw, alleen maar om te accentueeren, dat zij nu de eenige, ware voortzetting van het uit elkaar gesprongen oude zijn. zette in den Haarlemschen Stadsschouw burg een zuiver Nederlandsch stuk in, waarvan men bij uitzondering nu wel eens verwachten mag, dat het als Nederlandsch stuk succes zal hebben. Niet dat daarin een hooge kunstwaarde ligt. verre van dien. Anton Coolen's boeken ontleenen, als alle ..Heimatskunst", een groot deel van hun aantrekkelijkheid aan het smeuïge dialect, dat er als mayonnaise overheen ligt. De karakters blijven vrij mak en eenvoudig naar het leven geschetst wat een verdienste is. maar ook een begrenzing. En op het tooneel, dat zooveel meer op hoofdzaken teert, treft het conventioneele van de karakters des te sterker. Er is een dorpsgeschiedenis van boerenzoons, die beiden met een-en-dezelfde dochter vrijen, hetgeen leidt tot moord en doodslag onder onweersgerommel. Dat zag men meer vertoond, hoe tragisch het voor de betrokkenen ook moge zijn. Er is een wijze en eerbiedwaardige dorpspastoor en om hem heen een stelletje typen, die sinds de Overbetuwsche Novellen" rei;u zijn in onze literatuur. Dat is eigenlijk alles. Maar het wordt ons ook in de tooneelbewerking, waarvoor Kees Spierings en Cor Hermus eer toekomt logisch-en plezant verteld, er is atmosfeer in een Brabantsch-katholieke omgeving en, wat het voor naamste was, de voorstelling bleek doorgaans voortreffelijk, althans in de mannenrollen. Eduard Palmers en Jacques Snoek hadden weliswaar moeite met hun taal, maar zij gaven tenminste achtergrond aan de figuren der jonge boeren en er werd tenslotte een robbertje gevochten, zooals in lang niet op de planken gebeurde. Maar bovenal leefde deze voorstelling door twee van die zeld zaam geslaagde, groot en compleet vertolkte figuren waarin Lou Ezerman telkens weer in volkomen onverwachte gedaanten leven weet te geven; eerst een onverbiddelijke, harde en hoogroode boer. een man van den grond, dien men gaarne den gansenen avond had gegund, ware het niet, dat hij na de pauze terugkwam als een zoo heerlijk verwaten en dikdoenerig schoolmeestertje, dat deze rol met dezen uniek geschminkten kop alleen al de vertooning waard was. Het is tenslotte, mede om de fraaie en waardige zaken, die Ko van Dijk als pastoor Vogels met zijn sonore stem te zeggen krijgt, en om de puike verzorging van decor en details, een goed-zittend familiestuk ge worden, en men is al blij wanneer iets kennelijk tot succes is voorbestemd, ook zonder dat het al te hooge eischen stelt, of die bevredigt. Nieuwe uitgaven Het Socialisme aan den Tweesprong, door Dr. P. J. Bonman. W. J. Thieme & Cie, Zutphen. Langzamerhand is voor de sociaal-democratie in ons land de beweging alles en het eigelijke doel niets geworden. Elke poging om opnieuw een partij program op te bouwen stuit af op de starre opinies van het partijbestuur, zooals het voorstel tot royeeren van het lid Mr. Duys ten overvloede be wezen heeft. Daarom onderzoekt de brochure de ontwikke lingsmogelijkheden van 2 richtingen: de sociaal democratie n het nationaal-socialisme, het laatste in den ruimsten zin van het woord genomen. B. TE005TERBEEK LEVEPT MEUBELEN EN VEB/IEEINCiEN De prijs van de melk van OUD-BUSSEM is verlaagd tot 20 et. per V2 Li t er-f l e s c h. GEZICHTSHAREN worden afdoend 'verwijderd. Nieuwe, vlugge methode. Krs. M. en A. Buis, Amster dam, Bcethovenstraat 70. Telef. 23514. Den Haag, An ia Paulownastraat 47o. Tel. 115495. Spreekuur van 1?2.