«Tft. 2944 De Groene Amsterdammer van 4 November 1933 Dramatische kroniek K -' k ' Jubileumstukken Henrik Scholte / Jubileum Fientje de la Mar Bfarlelouise," van Betey Ranncci-Beckman ? Br rust een begrijpelijke vloek pp jubileumstukken, in het bizonder wanneer zij door vrien delijke supportershanden vervaardigd worden. In het laatste gevdïfroet het feit, dat zij natuurlijk geen klassieke meesterwerken zijn, eigenlijk minder ter zake. Maar het gaat om de zelfkennis, die bijna eiken kunstenaar uit kracht van zijn ?wezen vreemd is. Het gaat om de zeer menschehjke eigenschap, dat men zoo graag anders zou willen zijn dan men is, met volkomen miskenning van wat men is en waaraan men terecht zijn naam dankt. Mevrouw de Boer-van Rijk heeft haar heele leven op bewonderswaardige wjjèe Heyennatis-figureu uitgebeeld en wilde toch jubileeren in de rol van een bedoenerige burger dame uit de klasse, waarmee Heyermans, de antibourgeois, altijd furieus den spot heeft gedreven. Van Fie Carelsén is het niet moeilijk, tien rollen op te noemen, die een sterken, soms onvergetelijken indruk hebben achtergelaten, n toch heb ik haar, toen het op jubelen aankwam, in een gelegenheidsdraak Mata Hari" een soort hara-kiri zien plegen, alleen maar omdat ze per se de gevaarlijke vamp met een mystieke macht over mannen moest zijn. In wonderlijke analogie aan dit drama-in-dubbelen zin jubileerde ook Fientje de la Mar, volksactrice en warm. groot en' eerlijk levende vrouw op het tooneel, in een miserabele spionnage-affaire, waarin zij vooral erg gevaarlijk" wilde doen. Dat gaat niet, dat is een miskenning van eigen kracht, die elders ligt en donkerder, tragischer van kleur is. En als men, juist uit bewondering voor wat de jubilaresse Wél kan, niet mee wil doen in het koor van hen, die zich op jubelavonden voornemen om blind, doof en stom te zijn, ja, dan wordt men uiteraard onvriendelijk tot het onbarmhartige toe. Er rijn acteurs, acteurs met een sterke, technische beheersching en een groote transformatie-kunst, die wellicht juist in maakwerk, dat de bedoeling heeft, hun een rol ,,op het lijf te schrijven", excelleeren. Zij zijn niet altijd de grootste acteurs. En Fientje de la Mar is geen actrice, die de duizend trucjes der geestelijke maquillage verstaat. Zij kan niet vormen, wel belijden, zij kan niet iets opbou wen, wel iets zijn. Wanneer zij, emotioneele en daarin bijna primitieve actrice, een rol vindt, waarin om het nu maar eens heel gewoon te zeggen een stuk van haar zelf ligt, dan wordt zoo'n rol doorleefd en onder de1 eigen suggestie groot en volop levend. Dat hoeft niet eenvormig en steeds hetzelfde te zijn. Elke persoonlijkheid kan tien verschillende kanten uit, zonder zich zelf te transformeeren. Maar juist een ^persoonlijkheid, die stoelt op de imponderabilia van het gevoel, kan niet een leeg schema opvullen met kunst en vlieg werk en een snelvuur van louter techniek. En een leeg schema.... meer was het vervaar lijke drama van mevrouw Ranucci-Beckman nauwelijks. Het is innig jammer, dat deze vrouw, die indertijd ons repertoire met enkele geestige en lichte comedies verrijkt heeft, nu maar ineens Greta Garbo en Mariene Dietrich aan het stok oude drakenspook heeft willen koppelen en een huis-, tuin- en keukendrama schreef over liefde en plicht, over het vaderland met een rollende ,,r" en, over liefde op het eerste gezicht, wat zooals een mopje in het feestprogramma zelf zoo raak zegt toch alleen maar praktisch is omdat het tijd uitspaart. Dit zou men echter aan de vier eindelooze bedrijven, waarin viermaal hetzelfde gezegd en gedaan werd, niet zeggen, maar er werd dan tusschendoor ook het een >en ander over Hitlèr en het nationaal-socialism^ ten beste gegeven, met een stel klaargemaakte antwoorden voor de jubilaresse, waar het verwachte open doekje, zoo duimdik bovenop lag, dat het uitblijven ,Van het geprepareerde applaus, zelf» op den zoo vriende lijk gestemden jubelavond bijna pijnlijk werd en alleen verklaard kan wordëfc uit het feit, dat het Centraal Theater niet over een galerij beschikt en de plaatsen zes gulden kostten. Het schrijven van een stuk over de wereld der moderne spionnage is een dankbaar iets. Noch u, noch ik, noch Fientje de la Mar, weten er gelukkig iets van en wij kunnen dus gemakkelijk in de luren gelegd worden, wannér men ons maar met een beetje raffinement duidelijk maakt, dat het zoo zou kunnen zijn. Maar wanneer wij allen uit den eenvoud onzes harten voelen dat het zoo, als mevrouw Ranucci?Beekman ons wil doen gelooven, toch wel per se niet kan zijn, omdat op zoo'n manier alleen maar intriguetjes tusschen jaloersche schoolmeisjes in elkaar gezet worden, dan zakt het stuk onder de maat en dan wordt het een parodie. En als hejb eenige wat men van dit stuk opsteekt, het nietüwtje van de vrouwen pagina is, dat ,,sex appeal" thans glamour" genoemd dient te worden, dan weet men ook, dat dit geen rol voor de jubflarésse is, bij wie het gevoel toch wel iets meer van binnen uitkomt. Als men zich de drukte om het Engelsche proces van dien luitenant Stewart en zijn Marie-Louise herinnert, dan bleek daaruit toch wel n ding: dat er iets verklaard- moest worden, waarvoor alleen maar logisch en strikt denkende rechters geen verklaring konden of wilden geven. Een kolf je naar de hand der romantiek ! Maar mevrouw Ranucci weet geen andere verklaring voor het psychologisch raadsel van de Duitsche vrouw-op-den-achtergrond, dan alleen een chantage-trucje, waardoor deze beklagenswaardige dame, niet in het bezit zijnde van een zekeren brief met klachten, aan handen en voeten gebonden was aan een onmensch, waarin met wellust de trawant van Hitlèr geschil derd wordt. Natuurlijk moet zoo'n man dom zijn, en hij is dan ook aartsdom, hij wordt op zijn beurt het slachtoffer van een Branschen goochemerd, dien men graag, vooral in de gedaante van Johan Kaart, aan het jongejannen,.ziet bij wankele brand kasten in slecht bewaakte huizen, wat blijkbaar de succesmethode is om. internationaal te spionneeren. Bovendien getuigt het dan van de supperioriteit van Frankrijk over Duitschland, ge ncorporeerd in een dommen chanteur-majoor, een kribbige juffrouw van kwade zeden, nog een dommen generaal en tenslotte Marie-Louise, die te goed is en te groot van hart om Duitsch te zijn en dus zeer internationaal zou doen, wanneer die brief maar niet in verkeerde handen was geraakt. Frankrijk is natuurlijk ook superieur over Engeland, hier verzinnebeeld in een soort van eerstejaars student, die zijn ontgroening is misgeloopen en zijn vijanden het geheime materiaal zoo in de vingers duwt, dat het zonde zou zijn om het niet aan te nemen. Zijn eenig excuus is zijn sportiviteit, want daarvoor is hij gestandaardiseerd als Engelschman. Ons verwondert alleen hoe de Hollander er in dit milieu van seinvlaggen uitgezien zou hebben. Deze menschen ontmoeten elkaar natuurlijk De kunst van grimeeren: Willem van Cappellen als Oome Keesje, die thans een VARA-tournee maakt. Alida Tartaud weer op het tooneel: Mevrouw Tartaud in Hare Majesteit regeert" uitsluitend in avondkleeding en draaien om twee gevaarlijke vrouwen heen, wat althans voor het doel van het jubileumstuk n te veel is en het is dan ook een open vraag, waarom de Duitscher nog een twee zetbazin voor zijn plannen noodig heeft, hetzij dan om jaloezie te kweeken ad majorem gloriam, om de whiskey en de bonbons binnen te brengen, die men in de internationale wereld bij de whiskey (n.b. als limonade door de dame zelf opgedragen) pleegt te drinken, en om ineens, met haar hard, kattig en kleingeestig ge moed een poëtische speech af te steken over de romantiek van etiketten op een reiskoffer (die overigens op de koffer in feite niet aanwezig waren) een speech zoo bloemrijk en zoo bijna-in-verzen, dat zij wel uit een dagboek moet stammen. , * * * Dit is alles niet heel vriendelijk, maar waarom doet men het dan? Waarom prepareert men een stuk zoo onhandig, dat de entree van de jubila resse met zang en mooie jurk en een soort parodie op Mariene Dietrich's Johnny" met een serie bronchiale geluiden die zoo hinderlijk onecht aan doen, en menschen die klaar staan om te applaudisseeren en op het tooneel nog twee pagina's door praten over zoo'n entree" ??zoo in hot water valt als ik nog maar zelden een entree heb zien mis lukken? Waarom laat men de jubilaresse in vol komen onnutte woorden de heele scala van haar gevoelsleven uitspelen, alles met de uit vroegere, grootere rollen bekende attributen van de liefde voor een gesloten deur en aan een eenzame tele foon, terwijl elke actrice, die waarlijk voelt en ondergaat, dat maar niet zoo ineens kan, tegen een leege deur, waardoor een man verdwenen is, die door de schrijfster tot een dergelijke schim was gemaakt, dat men er geen sprankje van echtheid voor kon voelen? Waarom laat men iemand virtu oos zijn, die alles anders is dan dat? Waarom moeten we nu weer wachten op het volgende stuk, dat ook geen meesterwerk hoeft te zijn maar wel een werkelijk stuk, waarin men iets terugvindt van zooals de dingen zijn, en waarin men Fientje ziet, zooals zij is en zooals zij onnavolgbaar in enkele lijnen geteekend staat op die prachtige affiche van Bielkine, die het beste aan dit heele jubileum was: een groote, rijke actrice, als de rol het wil en. zij daarin gelooft, en wij daarom met haar en door haar?