No. 2947 ?De Groene Amsterdammer van 25 November 1933 11 Schilderkunst Alb. Plasschaert Charley Toorop bij Goud stikker, Amsterdam Verschillende houdingen zijn mo gelijk ten opzichte van het werk van Charley Toorop; alleen die der vol ledige ontkenning is onjuist, want de spanning erin is daarvoor te hevig, de expressie te heftig. De eerste houding, die ik hier aan te duiden heb, is die der voorstanders van het schilderij, dat wij het schoone schilderij hebben te noemen, en dat hoe krachtig ook en hoe sterk van kleur, toch door de harmoniseering van alles, als in zichzelf verzonken is ea als' het ware afgekeerd van den toeschouwer, zichzelven bepeinst en een' rost te meer is in ieder vertrek, in. ? iedere ruimte waar het hangt. Zoo'n-schilderij zoudt ge een zwijgende gezel kunnen noemen voor den be zitter, maar vol van een ' zwijgen waarvan ge den edelen rijkdom niet geheelden-al vermoedt, maar hebt te constateeren en te aanvaarden. Deze zóó-gezinden hebben bezwaren tegen het werk van Charley Toorop: zij vinden de spanningen daarin als een zich opdringend iets; zij voelen een schilderij van Charley Toorop als een te sterke, niet-aflatende persoonlijk heid, die hen kan storen en hen niet met rust laat. De tweede houding is die van hen, die uit zijn op het ka rakteristieke, op het gemarkeerde der realiteit, en die gaarne het accent weer leggen op het typische (soms op het leelijke" bij voorkeur) mits het expressie heeft. Tot hen die zich op deze wijs verhouden tot het werk van Oharley Toorop behoort onge twijfeld Bremmer. Hij gedraagt zich op dezelfde wijs toch ten opzichte van Vineent van Gogh's werken. Voor dergelijken als hij is dit werk een verzadiging; zij voelen het harde erin als kracht en het sterk karakteriseerende, het leelijke" als een on weerstaanbare bekentenis der waar heid. Er is nog een derde soort schilderijen genieters, die zich weer op een derde manier verhouden tot Charley Toorop. Dat zijn zij, die men de ethici in de schilderkunst zou kunnen heeten en die zich verzadigen aan zulk werk. Tot zulke voorstanders zoudt ge Hammacher en de Gruyter kunnen rekenen. Zij vinden niet alleen in het soort van menschen dat Charley veel keer schildert, maar ook in de wijze van typeeren een genot voor hun hart en voor hun oogen. Zij vinden daarenboven in het revolutionnaire van Charley's werk een verdere bevre diging van hun verlangens. Want van-. uit hun ethischen aard zijn zij over tuigd van de onrechtvaardigheid de zer waereld; zij vinden, in allen ge valle, theoretisch, een verdienste in het verzet tegen de thans vigeerende maatschappij, en zij vinden dat verzet in Charley Toorop's werk, naast de ellende der misdeelden, die hun door deze schilderkunst voor d'oogen ge steld wordt; zij vinden in veel der afgebeelden een reeks van menschen, door de maatschappij onophoudelijk mishandeld. Misschien is in Charley Toorop het ethische element kleiner dan zij meenen; allicht is in haar schilderij het revolutionnaire grooter dan zij verwachten; allicht is de spanning in het werk iets, dat hen meer overrompelt, dan zij zich zelf daarvan geheel bewust zijn. Ik meen hiermee alle bestaande houdingen te hebben gekarakteriseerd. Een tentoonstelling als deze bij Goud stikker geeft hun allen gelijk, zoudt ge zonder bezwaar kunnen beweren. Maar ge kunt ook met zekerheid zeg gen, dat in de reeks werken bij Goud stikker schilderijen te vinden zijn, die die drie soorten waardeerders tevree kunnen stellen; ook de eerste. Een land schap met korenschoven en een IJgezicht (of Maas-gezicht ?) niet sche pen bevat de elementen, die de eerst genoemde soort niet ongeliefd mogen wezen. Demeter's beeldhouwkunst. bij Goudstikkcr In de bustes, in de portretten van dezen Griek, die zich onder Maillol's Wolf Demeter leiding stelde, vindt ge misschien het duidelijkst twee eigenschappen in hem, die om beurten naar voren komen. In een portret van den uitgever Fischer en ook wel in het kleine vrouwen portretje is de zin voor realiteit, voor een realistisch zien meer dan duidelijk. En dadelijk moet hierbij gevoegd worden, dat dit realisme te waardee ren is; het is toch gevoelig, heeft geen Duitsche zwaarte, het i s een beweeglijk weergeven van een werkelijkheid" waarin een psychologi sche observatie een be koring is. Realiteit is ook in den tors (20). Daar naast of daarna vinden wij in veel beeldhouw werk een andere eigen schap : een lust ter styleering. dat is voor een vereenvoudiging die zon der verarming is en die een eigenschap liever er vaart en weergeeft sub specie aeternitatis. Na tuurlijk zijn er tusschenstaten, die de overgang ons. helpen bepalen tusschen de twee gegeven Oogst voordrach-ten, die beide echt zijn, om dat zij beide voortkomen uit innerlijke noodzakelijkheid. 111 Arti te Amsterdam, Ijiebermann Het werk van Liebermann is wan neer wij het nauwkeurig nagaan een eerbetoon aan meer dan een overleden schilder der Franschen en der Hollan ders. Het moet ons dus vanzelve ver trouwd blijken, en wij moeten er allerlei elementen in vinden, die wij tot een vast bezit rekenen van onze kennis der schilderkunst. Hierbij mogen ook geteld worden, wat wij typisch als eigenschappen van Joodsche schilders erkennen, waartoe wij ten eerste rekenen de lust tot het weergeven van actie. Wij vinden dit stellig bij Liebermann en wij vinden niet de felle vaststelling der vormen, maar eer een vlietende weergave daarvan. Wij vinden in deze teekcningen, die impressionistisch zijn, do elementen die aan de Haagsche School eigen waren. Dan de neiging do ruimte over het landschap atmospherisch te vullen; een behagen weer in de steeds zich schakeerende atmospheer en om deze als transparant te geven. Charley Toorop Boerei KUNSTHANDEL SANTEE LANDWEER Keizersgracht 463 bij de Leidschestraat (Schilder- en beeldhouwwerk, grafiek, kunstnijverheid) TOEGANG VRIJ Uitnoodiging tot de opening van een tentoonstelling van het werk van B l E L K l N E op Zaterdag 25 November te 3 ure. Deze tentoonstelling is geopend alle werk dagen tot 10 December.