Historisch Archief 1877-1940
. f ? ?? ? ?
De Groene Amsterdammer van 25 November 1933
N o. 2947
('
Gelijkschakeling der
Duitsche wetenschap
Prof. Dr. J. H. Thiel
Hoffmeister, Kritische Untersuchung der
Charakterentwifcklung der Athener mit
besonderer Berücksichtigung des Einflusses der
Landschaft Attika und Athen. Eine
kulturgeographische Studie. Diss. Hamburg.
Men zal zich wellicht verbazen, dat boven
staande zwaarwichtige titel wordt gevolgd door
de bespreking van n slechte dissertatie van
80 bladzijden druks, misschien zelfs meenen, dat
aan een dergelijke dissertatie door een uitvoerige
bespreking te veel eer wordt gegeven. Intnsschen
is bovengemeld boekje een zoo sprekend symptoom
van de mentaliteit, die thans blijkbaar in Duitsche
wetenschappelijke kringen heerscht, dat ik mij
verplicht achtte, er bier de aandacht op te vestigen.
Dat het boekje n grove, platte scheldpartij op
den Griekschen burgerlijken staat en de
Atheensche democratie zou bevatten, had ik verwacht:
dit is, gezien de sterke feodale inslag in het
Duitsche volkskarakter, slechts een natuurlijke
uiting van sterke minderwaardigheidsgevoelens en
in Duitschland dan ook niet nieuw. Dat de schrijver
ten aanzien van het economisch leven der Grieken
geheel den historicus Beloch en consorten bleek
. te volgen en derhalve de ontwikkeling van handel
en nijverheid sterk te overschatten, onder mis
kenning van het zoo sterke agrarische element,
was al evenmin een groote verrassing. En dat het
boekje op talrijke plaatsen getuigenis aflegt van
onkunde en wanbegrip van den schrijver, wil ik
daarlaten: er worden meer slechte dissertaties
geschreven. Maar het non plus ultra vormen de
principieele stellingen, waarop het betoog rust.
De schrijver, een boerenzoon van ongetwijfeld
echt-Arischen bloede, heeft van zijn boerenhof
eenige nobele vooroordeelen in de wetenschap
meegebracht: stad en zedeloosheid zijn zonder
meer n, vrede (om van pacifisme heelemaal te
zwijgen) is identiek met moreel verval, handel en
bedrijf.... nu ja, dat is terrein der Joden, d.w.z.
schr. spreekt steeds van Sarten", maar psycholo-,
gisch is dat hetzelfde. Aan deze normen wordt
dan het verval van den Atheenschen staat ge
toetst. Aan het slot, waar de resultaten van het
onderzoek" worden samengevat, heet het o.a.:
1. Gründung der Polis (stad) im Schutze des
Akropolis-Burgfelsens. Sie bewirkte eine starke
Abschwachung des Kampfes ums Dasein und
begründete den vorwiegend friedlichen Wett
bewerb. Arm Athene, was het maar waar! Tot
nu toe meenden wij, dat het exclusivisme naar
buiten, dat den Griekschen stadstaat bovenal
karakteriseert, een min of meer permanenten
krijgstoestand met zich bracht en dat dit n van
de voornaamste factoren was, die tot den ondergang
van de Grieksche samenleving leidden; es ist nicht
wahr: vrede brengt verval, oorlog niet ! 2.
Entwicklung von Handel und Gewerbe.... Statt in
die soziale Organisation der Sippen gliederte sich
die Bevölkerung in zahlreiche Berufsstande.
Staatsund kulturerhal ende'Kardinaltugenden schwanden
zugunsten des stadtischen Charakters": Schlau
heit, Gewissenlosigkeit, Eitelkeit,
Geistesgegenwart und Schmiegsamkeit traten an Stelle von
Anstand, Ehrgefühl und Entbehrungsidealismus.
Statt sittlicher Kraft und kriegerischer" T
chtigkeit: Handelssinn und geschaftlicher
j^Wagemut. De tegenwoordigheid van geest werkelijk
een origineele vondst! wordt onder de ondeugden
gerangschikt; en dan die , ,Entbehrungsidealismus" l
Overigens wordt het stadskarakter" van no. 2
pas goed duidelijk in verband met het volgende
citaat: Ausbreitung fremdrassiger Gastsarten
(metöken und freigelassene Sklaven), schmutziger
Schieber", die es verstanden, sich nach und
nach zu einer kapitalistischen Weltmacht
emporzuschwingen. Erst hetzten sie das Bürgertum gegen
den antisartischen Kriegsadel auf und liessen es
dann mit Hilfe nichtswürdiger Demagogen
zielbewusst demoralisieren und sich selbst im
Klassenhass zerfleischen. Tot goed verstand diene het
volgende: schr. wordt door de dwangvoorstelling
beheerscht, dat de dragers van handel en bedrijf
geen Atheners waren, maar tot andere rassen
behoorden; de fremdrassige Gastsarten"
(metoiken en vrijgelaten slaven) drongen zich in de
burgerij, beheerschten de volksvergadering en
waren voor een groot deel schuld aan de democra
tiseering van den staat en aan de sub 2 beschreven
verdwijning der Kardinaltugenden ten gunste
van het steedsche karakter." 1) Schr. laat natuur
lijk niet na, erop te wijzen dat onder de Gast
sarten" talrijke Oosterlingen (Semieten !) waren,
m. a. w. de sartoide TJmwandlung" van de
Atheensche samenleving was voor een groot deel
de schuld van. ... nu, laten we maar zeggen van
de Joden, die stumperds zijn tegenwoordig overal
goed voor ! Ook hier wrijft men zich weer de oogen
uit! Want het is als met de vredelievende polis
daarstraks: mogen dan al oudere Atheensche
staatslieden iets scheutiger zijn geweest met het
verleenen van burgerrecht aan niet-Atheners, juist
de democratie zelve was uitermate exclusief
tegenover vreemden, er is geen sprake van, dat
men vreemdelingen en vrijgelatenen op groote
schaal het burgerrecht zou hebben verleend.
Men kan deze dwaasheden geheel ad absurdum
voeren door te wijzen op het feit, dat Home, in
tegenstelling tot den Griekschen stadstaat, vrij
gevig was met zijn burgerrecht en bijv. vrijgelaten
slaven algemeen als burger aannam, men kan bij
Rome wellicht inderdaad van een sartoide TJm
wandlung" ten aanzien van het volkskarakter
spreken, maar. . .. juist daar is de maatschappe
lijke en politieke ontwikkeling geheel anders ge
weest dan in Athene ! En wat van Sparta te zeggen,
dat ondanks de afwezigheid van een ..sartoide
TJmwandlung", ondanks ijzeren betrachting van
de staats- und kulturerhaltende Kardinaltugenden
Mut und Ehrgefühl" aan zijn kazernecultuur
veel grondiger is te gronde gegaan dan Athene
aan zijn sarten? Men kan zich ook afvragen, hoe
het mogelijk is, dat ook maar n denkend mensch
zou miskennen, dat de vrijheid van de
burgerlijkdemocratische Grieksche samenleving, al bracht
zij natuurlijk misstanden mee, de natuurlijke
voedingsbodem was voor de Grieksche civilisatie.
En mag men als democraat misschien bescheiden
lijk de vraag stellen, of er staatsvormen zonder
schaduwzijden bestaan?
Maar genoeg ! Uit de citaten zal den lezer wel
gebleken zijn, dat wij ons hier midden in het af
schuwelijke ideologische bargoensch van de
nat.soc. beweging bevinden; wat valt er dan nog te
praten? Verbaast het ons van dezen scribent,
dat hij n van de edelste deugden der Ath. demo
cratie, haar verdraagzaamheid, niet weet te
apprecieeren, maar integendeel de door ieder normaal
mensch als betreurenswaardige aberraties be
schouwde uitzonderingsgevallen van intolerantie
juist als een lichtpunt ziet: met de verbranding
van een atheïstisch geschrift in het jaar 432 maken
de Atheners bij hem een goede beurt; liet beeld
van het boekenverbrandende Duitschland rijst
voor ons geestelijk oog. Verbaast het ons verder.
dat hij Plato in n adem met een aantal redenaars
noemt als n dergenen, door wier toedoen de
redenaarskunst in de 4e eeuw een onnatuurlijke
beteekenis kreeg, of dat hij voor Clisthenes, mis
schien den grootsten Atheenschen staatsman,
slechts smaad over heeft, omdat hij het gewaagd
had, den antisartischen Kriegsadel" zijn plaats
in de burgerlijke samenleving te wijzen? De hoog
begaafde en fijnbeschaafde loniërs, de geestelijke
voorouders der Atheners, worden met het volgende
iudicium abgespiesen": Neben dem Epos
(Homer) und den Anfangen der noch von sittlichem
Ernst getragenen Lyrik entfaltete sich hier im
6.-5. Jahrhundert u. a. die vorattische Philosophie
(Thales, Anaximander, Anaximenes, Heraklit.
ASTORIA
2 orkesten
De beroemde Mexlcaansche Marimba-band
Da pittige Weensche favorieten
Pythagoras, Xenophanes), mit deren
Ausbreitung das religiöse Empfinden der Masse zersetzt
wurde. Primare natürliche
Fundamentalcharaktere, die Mut, Ehre \md Anstandsgefühl besassen,
gab es wohlkaum unterdenkleinasiatischen lonern.
Der berwiegend friedliche Wettbewerb hatte
vielmehr handelsgewandte, zahe und listige
Verstandesmenschen, die dem Materialismus und
Egoismus fröhnten, herangebildet." Tenslotte
nog een parel van een citaat om het vrede-complex,
dat trouwens ook in het voorgaande zijn rol ver
vult, te demonstreeren: Bezeichnend für das
Schwinden der staats- und kulturerhaltenden
Kardinaltugenden ist noch die Tatsache, dass
wahrend des Nikiasfriedens eine pazifistische,
panhellenische Gesinnung -urn sich grif f. .. .
In den ersten Jahren nach dem. erniedrigenden
Frieden von 404 verzichtete Athen auf jede
selbstandige Aussenpolitik und bemühte sich nur,
die gegen Sparta bernommenen Verpflichtungen
loyal zu erf uilen." Als men bedenkt, dat onder
de Kardinaltugenden" naast moed in de eerste
plaats Anstand und Ehrgefühl" worden ge
rekend, dan levert de logica het verbijsterende
resultaat, dat die loyale Erfüllung bernommener
Verpflichtungen" door dezen Duitscher in strijd
met Anstand und Ehrgefühl" wordt geacht!
Voor wie vorderingen in het huidige Duitschland
heeft, dien zal dit overigens helaas geen open
baring zijn.
Intusschen, het is tenslotte niet zoo erg, dat
dergelijke dingen worden geschreven; men schrijve
wat men wil, de verdraagzame Ath. democratie
zou dit boekje zeker niet op den brandstapel
hebben gelegd. Veel erger is het feit, dat dit boekje
een dissertatie is, dat de universiteit in Duitschland
vrijelijk als executieterrein kan worden mis
bruikt voor een geestelijke steeniging, door geeste
lijk gepeupel met welbehagen aan de hooge
Grieksche civilisatie voltrokken. Wat te denken van
een promotor, die in het jaar 1932 (dus nog vóór
de nationale verheffing!) dergelijken Schund als
dissertatie aanvaardde? Als dit in 1932 mogelijk
was, dan behoeft men niet te vragen, wat men
van het Duitschland der nationale verheffing op
dit punt te wachten heeft.
1) Natuurlijk hangen de ondeugden Schlauheit.
Gewissenlosigkcit u.s.w. met de democratiseering
samen; maar er was een moeilijkheid: ook aan den
verheerlijkten ouden Kriegsadel tvas op dit punt
toch u-el een steekje los geweest, men denke aan
Odysseus ! Odysseus icas echter niet van
zuiverArischen bloede! Is deze Duitscher vergeten, dat er
ook nog zoo iets bestaat als ..echt nordische List"?
IK ROOK
ze
KOSMOS
EN
MARECHAL NIEL SIGAREN