?, W!/ÉM ff Het andere Duitschland Dr. P. H. Ritter Jr. "V TGSOF Stf ..ILl ?T' : ; Tri;v. , s t..;. v ;:r L De Groene AmrtenJwniher van 2 December f933 Nó. 2948 Waarom wij het niet kunnen zien Vier millioen Duitschers hebben hun stem uitgebracht tegen het heerschend regime. Dit 'Vfibr millioen motieven om het Europeesche Verzet tegen de .dictatuur in Centraal-Europa dep inhoud te geven van verzet, tegen een stelsel, en het vrij te houden van haat tegen-een volk. Wie het Duitsche volk haat, omdat het zich in zijn angst, in zijn behoefte aan een roes, heeft overgegeven aan Hitler, doet niet anders dan zich gedragen naar den wensch der Duitsche dictatuur. Wie het Duitsche volk uitsluit van de Europeesche eenheid, doet hetzelfde, wat de Duitsche macht hebbers hebben misdreven tegenover de Joden: een isolement kweeken, dat tot wanhoop leidt. ' Er is maar n machtsmiddel tegen de heer schappij van het geweld, die in nieuwe vormen haar kans beproeft in het uitgemergeld Europa; dat wij onze waardeeringen stellen tegenover het brute feit. De dominantie van krachtvergoding en georganiseerde branie vindt . haar eenigen gevaarlijken vyand in een ongelijksoortig bewapen den tegenstand. Zoodra de tegenstand zich laat beïnvloeden door wraak, legt de tegenstand het al. Zoodra het denken met het bloed" beantwoord wordt door iets anders dan denken met het hoofd, heeft het denken met het bloed de overwinning behaald. Wij, tegenstanders van het nationaalsocialisme, hebben er ons dus rekenschap van te geven, dat er binnen en buiten de gesloten muren Van het Derde Rijk, nog honderdtallen begaafde Duitschers, los van ras-vooroordeel en Staatsaanbid ding arbeiden in den dienst der Europeesche cultuur. ' ??? » * ' Bij die waardeering van het andere Duitsch land" stuiten wij op de grondoorzaken, die dat andere Duitschland voor het oogenblik zijn kans deden verliezen. Het demokratisch Duitschland heeft zijn uur gehad, maar dat uur is hem niet gegund. Het werd in den ban gedaan en cijnsplichtig gemaakt, en het kwam in opstand niet tegen den nieuwen koers, maar tegen de schat plichtigheid aan het buitenland. De stelling van Mowrer, dat in Duitschland de grondvoor waarden tot een parlementair-demokratisch stelael afwezig zouden zijn, is mij vaak door Duitschintellectueelen van beteekenis bestreden. Maar toen de demokrat ie in Duitschland aan het be wind was, trok Poincaréheel Frankrijk door, om er iederen Zondag in opwindende redevoerin gen de Franschen tegen Duitschland op .te zetten. De nieuwe drang naar nheid is in het Duitsche volk verwekt, doordat het uitgestooten werd en aan zichzelf overgelaten. Het ging de verscheiden heid in eigen boezem haten, omdat men het weiger de, deel te nemen aan de Europeesche verscheiden heid, en het verstiet den Jood, om een uitweg te zoeken voor eigen minderwaardigheidsgevoel. Er is een kern van waarheid in de uitspraak van von Coudenhove-Kalërgi, dat er een tragische 1 lotsgemeenschap bestaat tusschen het Duitsche probleem en het Joodsche probleem, twee _fjjnbogaafdey'volken, met een onuitbluschbare levens kracht,'die door meerderheden (hier de Euro fteesche, daar 'de Duitsche meerderheid) worden '"Vertrapt, en dat die tragische' lotsgemeenschap misschien den elders afwezigen anti-semitischen waanzin in Duitschland verklaart. Wanneer wij zoeken naar een formuleering van de cultuurtaak, die aan het niet-Hitleriaansche . V*~~ Duitschland is toegewezen, dan behoeven wij niet , y? < lang te wachten om haar te vinden. Tegenover l******* ^le afgeslotenheid en zelfverzadigdheid van het _;^7V7j^Aaationaal-socialistische regiem, zoekt dit andere ' / Duitschland de wisselwerking met Europa. Het dat het zich stelt is een veel positiever en ? veel nieuwer ideaal dan dat van het nationaalsocialisme. De'isolements-vergoding die het Hitleriaansche stelsel voor Duitschland decreteert, de isolementsvergoding, die het den waan geeft in zichzelf sterk en volkomen te zijn, maar tegelijkertijd het Duitsche volk afsluit van de Europeesche vol komenheid: wij kennen haar al van vóór den oorlog. Maar de wereldverachting, die het Duitsche volk verbittert en terecht verbittert, te willen opheffen door, evenals Vermeylen dat voor Vlaanderen deed: zich Europeër te voelen omdat men Duitscher is, dat is een geheel nieuwe gedachte! En zoo staan er dus twee idealen tegenover elkaar: alle algemeen-menschelijke cultuurwaarden in te schakelen bij'eenineclianische staatseenheid, maar Duitschland uit ie schakelen van het Euro peesche leven' "??61 wel: de verschélo'enheid der algemeen-menschéhjke«iultuurwaarden in Duitschland te dulden, maaf het in te schakelen,.... eindelijk in te schakeen bij Europa. t* * Van deze Europeesche zending is het andere Duitschland zich bewust. Het blijkt uit telkens herhaalde uitingen in de periodieken der ver volgden en niet-gedulden, dat er een Europeeschgezind Duitschland gereed staat zoodra de politiek van Versailles en de Hitler-dictatuur, die daar een gevolg van is, zullen zijn geliquideerd. Ferdinand lion geeft in zijn Selbstgesprach des Europaers" (die Sammlung van Nov. 1933) deze ge zindheid, met een duidelijkheid die niets tewenschen laat, weer, «u hij ontwikkelt de beteekenis der Europeesche gedachte tegenover den gesloten eenheids-staat van Hitler met een zoo onwedersprekelijke logica, dat deze redeneering, onder de oogen verdient ? te komen van ieder Europeër van goeden wille. ,,De eenheid van het derde Rijk," aldus Lion, wanneer men ze heeft, dan heeft men het vol komen in zich zelf opgesloten geluk. Dan is er geen maatstaf meer buiten den eigen maatstaf. Zelfs als men zich vergist, weet men het niet. Niets dringt van buiten door, met vreemde aan wijzingen, met waarschuwingen. Het is een geluk als een slaap, zondeïbeangstigende droomen. Maar het is een geluk,,dat tegengesteld is aan het Europeesche wezen. Het Europeesche bewustzijn ontstond uit een n/ei-identiekzijn met zichzelf. Europa is in den loop der tijden geworden: indivi dualistisch gebied. Het is bespeeld door verschil lende, elkaar verdringende en met elkaar in botsing gekomen culturen, het kwam uiterst zelden tot een rustig, elementair, eenvoudig leven. Het bleef onrustig, telkens opnieuw werd het wakker geschud, en het kreeg een veelheid van grondslagen, die een gunstigen bodem gaf voor de ontwikkeling van de persoonlijkheid." In die verscheidenheid, welke de ziel zelve vormt van ons werelddeel een factor te zijn, dat is de doelstelling van het andere Duitschland, in tegenstelling tot het Derde Rijk dat streeft naar elementair leven en aarde-gebondenheid. Het verzaakt echter zijn Duitsche afkomst niet, omdat het Europeesch wil zijn. In zijn bespreking van Thomas Mann's nieuwe werk (Thomas Mann is een typische vertegenwoordiger van het andere Duitschland") schrijft Bruno Frank: In geen andere levenslucht als de Duitsche kan zijn levens werk groeien, echte geestelijke voorvaders heeft hij slechts onder de Duitschers. En als het met iemand zoo gesteld is, dan gaan vlecsch en huid mee bij het loslaten van het onbewoonbaar ge worden land. Het moeilijk te hebben, het zichzelf moeilijk te maken, dat is ook in de kunst een eisch van Duitsche eerzucht geweest." Het ont roert ons, aldus een banneling geteekend te zien als gehecht aan het land dat hem verstiet en wij gevoelen er uit, hoe sterk ook de geesten der Europeesch-georiënteerden zijn doortrokken van de Duitsche ethiek die, als ze in zichzelf terugkeert, zooals thans geschiedt, tot zelfbegoocheling leidt, maar, zoodra zij haar Europeesche werking verricht, aan onze cultuur een grondwaarde toevoegt, die zij behoeft. * * * Hoe komt het, dat wij het andere "Duitsch land" niet zien? Omdat Hitler?Duitschland er brutaal vóór is gaan staan, en het alle kansen ontneemt om zich maar eenigszins te doen gelden. De kanalen, waarlangs wij berichten ontvangen over het Duitschland, dat in oppositie is, zijn vaak verborgen en ondergrondsch en nog moet men, om vrienden te sparen, berichten en mededeelingen verzwijgen, en onttrekken aan de publici teit. Een tweede moeilijkheid om het andere Duitschland te bepalen, ligt hierin, dat het nalaat, zich als een massaal nhei dsblok aan ons te vertoonen, terwijl Hitler?Duitschland als een nheid naar buiten paradeert, en die eenheid zóó opstelt, dat men in het buitenland de scheuren niet ziet. Het niet nationaal-socialistisch Dttitscbland doet zich aan ons vóór als een geheel dat door on samenhangende groepen wordt gevormd en daar om niet i.oo makkelijk ligt in de waarneming. Maar het i« er, en het is mér nog, dan men ver moedt. Het verzamelt zijn troepen in het buiten land, maar het heeft óók, telkens opnieuw, den moed, er gevangenisstraf en concentratie-kamp voor te wagen om uit te komen voor zijn over tuiging. Voor zoover er van groeps-onderscheiding sprake is, kan men enkele kernen aanduiden, waarin de verzetsgedachte duidelijk ligt uitge sproken. Met opzet zonder ik hier Marxistische groepen uit. Het nationaal-socialisme heeft de taktiek om zelf zijn vijanden aan te wijzen, en daardoor aan den buitenstaander de figuur te doen aanschouwen, die het zelf wenscht. In de anti-these Marxistisch?nationaal-socialistisch ligt het conflict van het nationaal-socialisme met zijn tegenstanders niet bepaald. Deze nationaal-socialistische voorstelling is een verdraaiing van de werkelijkheid. Óók Duitsche burgerlijke elemen ten bevinden zich tegenover den nazi-staat, en de groepen van intellectueelen, waarvan er ver jaagd zijn om een of andere niet-Arische bet overgrootmoeder, die zich in het buitenland organiseeren en hun geschriften van het buiten land uit laten verspreiden, bevatten in hoofdzaak elementen, die vreemd zijn aan alle politiek. * * Maar er is n belangrijke groep, waarin het merg van het ras"-eigene Duitschland vertegen woordigd is, waarin het verzet binnen de eigene volksgemeenschap zoo hevig leeft, dat men het als een ernstige bedreiging kan aanmerken voor de kunstmatige eenheid. Het zijn de Duitsche Protestantsche christenen, die tegen de zoogenaamde Duitsche christenen" met hun Arischen" Heiland in verzet komen. Zij weigeren de Jezus-gestalte te aanvaarden, die de nationaal-socialistische Staat voor de Kerk gereed heeft, zij begeeren een christendom te belijden uit Christus en niet uit den Staat. Hetgeen wij omtrent deze beweging, die zich in het bizonder in Westfalen schijnt te ontwikkelen, van bevriende theologische zijde vernamen, roept de tijden der reformatie, met haar kettervervolgingen en geheime bijeenkomsten, voor onzen geest terug. Er wordt geworsteld om vrij heid in het Duitsche protestantisme. Hier vindt de Daitsch-nationale eenheidsstaat misschien zijn grootste bedreiging. Want dit christendom is overtuigd, en het leeft uit ouder overlevering dan het nationaal-socialisme ver mag. Het heeft levende en door de historie gegroeide verbinding met een algemeen humanisme, dat door de nationaal-socialistische doctrine in den ban is gedaan. En het heeft zijn voormannen (Barth en Beunner) aan zijn spits. Wat kan het schelen of deze voormannen Zwitsers zijn, wanneer zij zuiverder de innerlijke overtuiging van het Daitsche protestantisme vertolken dan de natio naal-socialistische Staatskerk van den Oosten rijker Hitler? Karl Barth heeft in een reeks brochures, en daarvan is zijn brochure: Theolgische Existenz heute" de pittigste, aan de Heeren in Berlijn vierkant de waarheid gezegd. Ik citeer eenige uitspraken: De kerk heeftnietdenmensch, en daarom ook niet het Daitsche volk te dienen. De Daitsche Evangelische kerk is de Kerk van het Daitsche Evangelische volk. Zij dient alleen het woord Gods. Het is Gods wil en werk, wanneer door Zijn Woord de mensch en daardoor ook het Duitsche volk gediend wordt. De gemeenschap der tot de Kerk behoorenden wordt niet door het bloed en niet door het ras, maar door den heiligen geest en door den doop bepaald. Wanneer het ambt van Rijksbisschop mogelijk zou zijn, dan zou het in geen geval naar politieke gezichtspunten en methoden, maar door de vertegenwoordigers der Kerk onder het gezichtspunt der Kerkelijke eigenheid moeten worden bezet." In deze Protestantsche actie breekt zich de oude, Germaansche vrijheidsdrang van het Duit sche volk, en de oude begeerte, zich aan universeele waarden verbonden te voelen, baan. En dat de woorden die ik citeerde kunnen gezegd en geschreven worden in het aan alle kanten zijn vijanden beloerende en belemmerende Derde Rijk, het is een bewijs van de kracht van dézen tegenstand. Goddank! Er ligt een onoverwonnen, vrij Duitschland onder het gepleisterde graf van den huidigen praalstaat. Het beukt tegen de wanden van zijn gevangenis en het zal zich verheffen, zoodra zijn uur daar is, om Duitschland.... en dan voorgoed terug te geven aan de wereld. -../ X