De Groene &fa$&ai*mct(0r van 2 - December No. 2948 V. Duitsche boeken Erik Reger . gelijkgeschakeld? Boekbespreking Nico Rost Reger, Schiffer imStrom", Roman. Ernst Rowohtt, Berlin. Union der festen Hand" en das waehsame Hahnchen" waren mijl palen in de geschiedenis der modern ste Düifeche literatuur: Toen Union der festen. Hand" twee jaren geleden verscheen, was men het er over de heele linie over eens, dat dit werk baanbrekend was. Rfger gaf ons in dit werk een biologie der Roer industrie, waarin hij oiis de mie renhoop, die Roergebied heet, ?schilderde. De schrijver bleek een zelfstandig denker te zijn, die, ofschoón hij in zijn hart partij nam vpor de arbeiders, tot geen enkele politieke partij behoorde. Hij ideali seerde het proletariaat uit hi t Roer gebied dus niet, doch bleef het bezien met het oog van een chirurg. Hij haatte de ihdustrieelen dus niet, omdftt ze geld hebben, doch omdat ze zijn, zooals ze zijn en onbarm hartig schilderde hij ons al deze di recteuren en klassebewuste arbeiders, deze kleine luyden en procuratiehou ders, deze gepensionneerde generalen en philantropische oude juffrouwen. Das wachsame Hahnchen", Reger's tweede werk, dat een jaar later ver scheen, schilderde de uitwerking der korte periode van welvaart (van 1927 tot 1931) op den materieelen en geestelijken toestand van eenige steden in West-Duitschland. Met dezelfde vaste hand van een genialen chirurg, die hij ook in Union der festen Hand" III Zoo'n keurige combinatie heb ik nog zelden gezien. Juweeltjes zijn die Wahl-Oxford Eversharps. Verrukkelijk tart kleur. Schoon van lijn. Een sierlijke gouden pen. Heerlijk licht om mede te schrijven. Ja en laat ik een belangrijk punt niet vergeten. Buitengewoon laag in prijs. Werkelijk een pen en potlood den artist volkomen waardig. En wat ze kosten die echte Eversharps? f 5?de vulpen, 13.25 het vulpotlood. Uw leverancier heeft ze! EYERSHARP VULPENNEN POTLOODEN WAHL-OXFORD SERIE Imp. Bukman & Sartorius -Amsterdam had, ontleedde hij de uitwerkmi hiervan op de gemeentepolitiek me| haar burgemeesters, wethouders ea gemeenteraadsleden, fabrikanten,krui déniers en caféhouders, hun Hei| matforschern" en kleine redacteuren! Ook hier gaf hij eine Darstelhmg; der Wirklichkeit einer Sache un& eines geistigen Zustandes". Toen Reger's eerste hoek verscheen, schreef Ernst Glaeser. naar aanlei ding hiervan: Hier beginnt eine neue Literatur. Aber ohne Unterhaltung. Mit Verantwortung und Wissen und anwendbarem Beweis. Sein Buch starkt die Front einerf Literatur, die endlich abrückt von der Belletristik, der schriftstellerischen Virtuositeit und jener pauschalen Menschlichkeit, die für alle begabten Feiglinge immer eine Ausrede war, vor den VorgangenundEntscheidungen ihrer Epoche." Thans ligt het derde boek van Erik Reger voor ons. Reeds de aan kondiging van dezen nieuwen roman door den uitgever doet ons een oogenblik verbaasd staan, hoewel we dade-, lijk daarop inzien, dat Reger hier niet verantwoordelijk voor kan wor den gemaakt. Reger, die tot nu toe werken schreef van een wreede ontleedkunst zou plotseling een Volks boek" hebben geschreven, dat ook de eenvoudige lezers in verrukking zou brengen? En dan lezen we: Wer not von Rhein is, is nur en halver Mensch". In bijna vijfhonderd pa gina's vertelt hij ons de geschiedenis van een Rijnschipper Bernard Henneman die een sleepboot heeft gepacht, een schippersknechtuit OostPruisen, Pankalla, in dienst heeft en een vrouw aan boord Mariechen die uit Holstein komt. Henneman houdt niet erg van menschen, die niet in de Rijnstreek geboren zijn en als hij naar een familiefeest moet, neemt hij Mariechen, die een oogje op hem heeft en waar ook hij een oogje op heeft, dus niet mee. Maar later komt alles in orde, krijgt Hennemann zijn Ma riechen en overwint hij ook zijn wan trouwen tegen den knecht uit OostPruisen. In weinige woorden is dit de kern der handeling in Reger's laatste boek. Natuurlijk bevat ook dit werk meesterlijke beschrijvingen en typeeringen. Maar wat wilde Reger toen hij dit boek schreef? Hoe kwam de biograaf der Roerindustrie er toe / een dergelijk Volksboek" te schrij ven? Wat voor invloeden hebben zich hier doen gelden? Hoe komt het, dat Reger met zijn Schiffer im Strom" nu met den stroom meezwemt, terwijl het vroeger zijn grootste ver dienste was tegen den stroom in te zwemmen? Onwillekeurig denken we aan wat Ernst Glaeser over zijn eerste boek schreef. In Schiffer im Strom" vinden we ook nergens: die Darstellung der Wirklichkeit einer Sache und eines geistigen Zustandes". Reger maakt hier een onderscheid tusschen lieden, die in de Rijnstreek geboren worden en de bewoners van andere Duitsche gewesten. Is dit onderscheid echter niet hoofdzakelijk uiterlijk? [. De^ auteur schijnt_hier wat IEW5TERBEEK LEVEPT MEUBELEN EN VERSIEBINCiEN ?lederl.Fabrikaat Vraagt gratis proeftube bij Uw leverancier GEZICHTSHAREN worden afdoend verwijderd. Nieuwe, vlugge methode, Zrs. M. en A. Buis, Amster dam, Beethovenstraat 7O. Telef, 23514. Den Haag, Anna Paulownastraat 50. Tel. 392097. Spreekuur van l?2. 'n Deken fe'n vertrouwens-artikel! Vrtj beweren dat er tn Nederland geen 2* zaak bestaat,die U zoo'n sorteerinq biedt abwü,en....dat OIGE prüzen altgd iets lager zQn dan elders. Komt U eens overtuigen in Neerlands Grootste Speciaalzaak: \M *BILDERDIJKSTR-77-65 TEL:61414-GEOPEND totóuurZATERDAGH.lOu De prijs van de melk van OUD-BUSSEM is verlaagd tot 20 et. p e r '/2 Lite r -fles c h. SLAAPT U WERKELIJK GOED? Zoo niet, beoordeel dan onze comfortable en heerlijk zachte matrassen. Wij maken dezen, zooals U die ook in net buitenland vindt. KOLDEWEY & CORBIERE LEIDSCHESTRAAT 30 - TELEFOONNO. 37752 - AMSTERDAM vooral in dezen tijd zeer gevaarlijk is onder invloed van de bekende theo rieën van prof. Jozef Nadler te staan (?Literatur-Geschichte der deutschen Stamine"). Deze theorieën gaan mis schien op voor het verleden maar zeker niet voor onzen tijd. Reger behandelt dus het Rijrigebied als een cultureel autonoom gebied, waar de grondslagen van het leven in vele opzichten van de grondslagen van het leven in andere streken verschillen. Reger's laatste werk is dus een roman geworden met zeer bedenkelijke tendenzen. Deze tendenzen zijn vooral bedenkelijk nu ze onder dit regime tot uiting komen, daar onwillekeurig de gedachte opkomt of ook Erik Reger als zoovele anderen kapituleerde. Wanneer men het boek nog maals leest, blijkt de zaak toch wel wat gecompliceerder, daar er in dit werk toch ook eenige critiek op hedendaagsche toestanden verborgen is. Schiffer im Strom" is echter een boek met zooveel beschouwingen over ,,Heimat kunde", landschappen en erdgebundene" menschen, dat we ons toch vaak afvragen of Reger niet opzettelijk wilde schrijven volgens de theorieën der heden daagsche n ationaalsocialistische belletristen. Ik neem onmiddellijk aan, dat hij in zijn nieuwe werk wilde toonen, dat een dergelijk werk niet slecht behoefde te worden. zooals tot nu toe het geval was en dat hij, als ik, een grooten afkeerheeft van de verschenen werken op dit gebied. Maar onder het schrijven. is ook hij, waarschijnlijk onvrij willig, het offer geworden van deze strooming en is hij met den stroom mee gaan zwemmen. Hij wilde mei zijn verstand een boek over den Rijnschipper schrijven een boek van liefde en leed en zoodoende bewijzen, dat een dergelijk werk niet a priori zoetelijk behoefde te zijn. Hij dacht misschen aan Romeo und Julia auf dem Lande," maar vergat dat hij krachtens zijn vorig werk den bijna religieuzen eenvoud van Gottfried Keiler miste. Zoo moest zijn poging wel mislukken. Een heroïsche poging van een groot let terkundige, die zich wilde handhaven. Hij gaf ons nu in Schiffer im Strom", hoewel hij het stellig niet gewild heeft, een roman, waarin hij ons een soort idyllische wereld toonde. die geheel anders is dan de Duitsche werkelijkheid, waarin Rijnschippers andere zorgen hebben. En juist over die zorgen hadden we van Erik Reger iets willen vernemen, daar hij door zijn vorige werken bewezen had schijn van werkelijkheid te kunnen. onderscheiden.