Historisch Archief 1877-1940
De Groene Amsterdammer van 9 December 1933
No. 2949
Boekbespreking
Mr. Joh. Huyts
Jef Last. Het stalen fundament.
(Boekengemeenschap der Vrienden van de Sow j
etUnie. Amsterdam 1933).
In den titel noemt Last zijn boek over den Oeral
een 'reportage en in het nawoord een .nauwkeurig
reisverslag. Wij zouden het liever een causerie
willen noemeskv-Als men het leest, is het alsof men
met Last inleen kamer zit en hem hoort praten:
soms zet zijn Stem zich uit, omdat het ook wel een
zaal met een heeleboel mensohen wezen kan,
waarvoor hij staat, maar meestal klinkt zijn stem,
alsof zooeven een oude kennis tegen hem gezegd
heeft: Kerel,,laten we ergens gaan zitten en vertel
eeijïs wat van je reis." En Last vertelt.
pet heeft zijn nadeelen een causerie te moeten
lezen, inplaats van ernaar te mogen luisteren. Het
enthousiasme, het tikje opwinding, de persoonlijke
noot, die ons onder het luisteren onwillekeurig
zouden hebben geboeid, missen hun uitwerking,
zoodra de woorden zwart op wit staan. Opeens
vreezen we hun misleiding. We krijgen argwaan,
of Jiet nu wel allemaal zoo is, zooals de schrijver
he$ voorstelt. En zelfs als men er eigenlijk geen
gegronde bezwaren tegen in kan brengen, blijft
meti toch op de een of andere manier het gevoel
honden, dat er, iets hapert.
Nu,hapert er bij Last nog wel meer, dan alleen
de toon, waarin hij zijn boek geschreven heeft. Hij
zelf heeft dat misschien ook wel gevoeld, toen hij
onjs meende te Baoeten waarschuwen: Het is het
verslag van een; schrijver, niet dat van een
oeconoom of van een technicus." Maar deze schrijver
heeft een massa oeconomische en technische
gegevens te verwerken gekregen en het is de vraag,
of Last wel voldoende recht aan Stalin's eisch van
de toeëigening van de techniek" laat wedervaren,
als hij al die gegevens eenvoudigweg opschrijft
en een enkele maal ook nog wel eens verkeerd
opschrijft. Als hij het over hoogovens heeft, die
per minuut 20.000 K.M3. (!) warme lucht noodig
hebben, idan, heef t de eenigszins aandachtige lezer
geen moeite, om te beseffen, dat de K vóór den
M iietzelfde beteekent, als de 3 erachter, maar
zou Last zelf het niet zoo maar klakkeloos uit zijn
beruchte notitieboekje" hebben overgeschreven?
Nu gelooven we, dat Last het mis heeft, als hij
den eisch van Stalin zóó uitlegt, alsof iedere
communist verstand van machines moet hebben.
We hebben altijd gemeend, dat Stalin van een
ieder verwachtte, dat hij zich de grondslagen van
de'techniek van zijn eigen beroep eigen maakte,
hetgeen dan voor Last alleen beteekent, dat een
schrijver moet kunnen schrijven. Als hij kjarianne
schrift, kan hij dat ook, maar als reporter? Het
heele., reisverèlag van Last maakt den indruk van
een rijkdom aan gegevens, maar armoede aan
argumenten, hetgeen alleen beteekent, dat Last
zijn gegevens niet weet te gebruiken. Hij besomt
getrouwelijk, wat men hem heeft medegedeeld,
praestaties en tekortkomingen; hij bewondert,
maar hij'heeft ook kritiek. Hij probeert werkelijk
een oonacientietts 'verslaggever te zijn en als hij
daar niet in slaagt, is het alleen, omdat hij geen
verslaggever is. De techniek van den verslaggever
bestaat daarin, dat hij zich op ieder, ook het voor
hém vreemde terrein, zoo weet te oriënteeren, dat
hij'er'voor den leek begrijpelijk en voor den des
kundige met begrip' over refereeren kan. Dit
ongetwftfeld is déspeciale techniek, welke Stalin
wil, dat een schrijver zich toeëigent, vóórdat hij zich
verslaggever, reporter, journalist noemt. En dat
is eti. eigenschap, 'welke Last ten eenenmale niet
bezitl Hij verdrinkt eenvoudig in zijn gegevens; als
een pbedel staat hij aan den kant en schudt zich
uit; het materiaal spat ons om de ooren, maar het
krijgt geen gestalte, het wordt geen betoog, het
zegt ons niets. Het is inderdaad meer dan voldoende,
als een willekeurige tourist met zooveel wetens
waardigheden in zijn opschrijfboekje huiswaarts
keert, maar een reporter, een verslaggever heeft
een ruimere taak. Hij kan er niet mee volstaan,
ons te vertellen, waar hij al zoo geweest is en wat
men allemaal heeft laten zien en daarbij vertéld
beeft. Hij moet zijn materiaal gaan ordenen,
. verband tusschen zijn gegevens brengen, aan
vullen en samenvatten, kortom alles doen, om
het inzicht, dat hij zijn lezers wil bijbrengen, uit
St. Nicolaas 1933
Melis Stoke
Droevige nabetrachting
Een'grijsaard, stram en moe, sjouwt eenzaam langs de wegen
en strooit ^ gelijk hij heel zijn leven heeft gedaan
zijn goede gaven uit. En voor zijn gulheid staan
we in ffe4?' Schralen tijd beteuterd en verlegen.
Want waar een ieder grist naar 's werelds goederen,
en niet een ander gunt wat hij zichzelf verwerft,
doch door zijn eigenbaat het gansch verkeer bederft
den sfeer verpestend met geprikkelde gemoederen,
daar gaat "fie goedzak rond en deelt met gulle handen
zijn gaven links en rechts en zonder voorkeur uit.
Geen contingent en geen tariefmuur die hem stuit
en onbelemmerd trekt hij rond in alle landen.
'Zijn a/geleefde knol die hij van stal gehaald heeft
moog' niet zoo fraai zijn als een auto laatst-model.
Maar 't voordeel is dat hij dit oude rijpaard wel
doch menigeen zijn nieuwe auto niet betaald heeft.
Zijn goederen deelt hij uit afkeerig van methoden
van ongezonde leveranties op crediet..
Hij is nog ouderwetsch en geeft nog eer om niet
dan dat dtf wissel straks vergeefs wordt aangeboden.
Ook reist hij met een staf die doodgewoon van hout is,
en nimmer met een staf van economen rond.
Want elk adres icaarmee hij in relatie stond
kent hij al eeuwenlang, en weet dat het vertrouwd is.
De neger die hem volgt heeft eerbied voor den oude,
wiens wijsheid in zijn oog nog nimmer heeft gefaald.
... .waar menige negerstam het duur gelag betaald
van 't feit dat zij het Westen als volmaakt beschouwde.
De grijsaard 'moog' hardnekkig zijn en uit de mode,
het voorbeeld dat hij ons elk jaar voor oogen zet,
juist in den tijd van boekhoud- en accountantspret,
doet ons soms twijfelen aan nieuwere methoden. . . .
Zijn ouderwetsch systeem van goederen-distributie
dat door tarief noch door tractaten wordt geleid
?-??.?' i .''?'??
herinnert ons,op eens aan alle narigheid
van politiek,: inflatie, cijns en revolutie
De Sint weet daar niet van en vutt de kinderhanden
Hij doet wat hij reeds deed, zoo lang voor u en mij....
En dwaalt, 't zij ouderwetsch, dan toch maar blij en vrij
déwijde wereld rond, door honderd arme landen....
de feiten en gegevens zelve aannemelijk te maken.
Daarin slaagt Last niet. De gegevens, waarover hij
beschikt, dat is n ding, en het inzicht, dat hij
van ons verwacht: dat lusland zich in korten tijd
in de rij der vooraanstaande industrieele landen
heeft geschaard, dat de gebreken, welke de
sowjetmaatschappij tot dusver vertoont, verschijnselen
van haar groei en geen uitvloeisels van het stelsel
zijn, het inzicht van alles groeit, alles leeft, alles
wordt lederen dag beter", dat is een ander ding;
het is geen inzicht, dat uit de gegevens zelve
ontstaat, het wappert als een leuze er boven en.
Last zelf weet maar al te goed, dat dat niet alleen,
in het algemeen, maar zelfs van eng communistisch
standpunt geen manier van schrijven is.
Het feit, dat het boek gemakkelijk leest, is
natuurlijk een voordeel, voor zoover Last een
uitgebreiden lezerskring moest hopen te bereiken ^
maar dat het ons tevens heen laat lezen over veel,
dat bij zorgvuldiger, doorwrochter bewerking dt
waarachtige waarde van het boek bepaald zoi*.
hebben is er de schaduwzijde van. ^ i-illi^- ?