De Groene Amsterdammer van 9 December 1933 No. 2949 Boekbespreking Mr. Joh. Huyts Jef Last. Het stalen fundament. (Boekengemeenschap der Vrienden van de Sow j etUnie. Amsterdam 1933). In den titel noemt Last zijn boek over den Oeral een 'reportage en in het nawoord een .nauwkeurig reisverslag. Wij zouden het liever een causerie willen noemeskv-Als men het leest, is het alsof men met Last inleen kamer zit en hem hoort praten: soms zet zijn Stem zich uit, omdat het ook wel een zaal met een heeleboel mensohen wezen kan, waarvoor hij staat, maar meestal klinkt zijn stem, alsof zooeven een oude kennis tegen hem gezegd heeft: Kerel,,laten we ergens gaan zitten en vertel eeijïs wat van je reis." En Last vertelt. pet heeft zijn nadeelen een causerie te moeten lezen, inplaats van ernaar te mogen luisteren. Het enthousiasme, het tikje opwinding, de persoonlijke noot, die ons onder het luisteren onwillekeurig zouden hebben geboeid, missen hun uitwerking, zoodra de woorden zwart op wit staan. Opeens vreezen we hun misleiding. We krijgen argwaan, of Jiet nu wel allemaal zoo is, zooals de schrijver he$ voorstelt. En zelfs als men er eigenlijk geen gegronde bezwaren tegen in kan brengen, blijft meti toch op de een of andere manier het gevoel honden, dat er, iets hapert. Nu,hapert er bij Last nog wel meer, dan alleen de toon, waarin hij zijn boek geschreven heeft. Hij zelf heeft dat misschien ook wel gevoeld, toen hij onjs meende te Baoeten waarschuwen: Het is het verslag van een; schrijver, niet dat van een oeconoom of van een technicus." Maar deze schrijver heeft een massa oeconomische en technische gegevens te verwerken gekregen en het is de vraag, of Last wel voldoende recht aan Stalin's eisch van de toeëigening van de techniek" laat wedervaren, als hij al die gegevens eenvoudigweg opschrijft en een enkele maal ook nog wel eens verkeerd opschrijft. Als hij het over hoogovens heeft, die per minuut 20.000 K.M3. (!) warme lucht noodig hebben, idan, heef t de eenigszins aandachtige lezer geen moeite, om te beseffen, dat de K vóór den M iietzelfde beteekent, als de 3 erachter, maar zou Last zelf het niet zoo maar klakkeloos uit zijn beruchte notitieboekje" hebben overgeschreven? Nu gelooven we, dat Last het mis heeft, als hij den eisch van Stalin zóó uitlegt, alsof iedere communist verstand van machines moet hebben. We hebben altijd gemeend, dat Stalin van een ieder verwachtte, dat hij zich de grondslagen van de'techniek van zijn eigen beroep eigen maakte, hetgeen dan voor Last alleen beteekent, dat een schrijver moet kunnen schrijven. Als hij kjarianne schrift, kan hij dat ook, maar als reporter? Het heele., reisverèlag van Last maakt den indruk van een rijkdom aan gegevens, maar armoede aan argumenten, hetgeen alleen beteekent, dat Last zijn gegevens niet weet te gebruiken. Hij besomt getrouwelijk, wat men hem heeft medegedeeld, praestaties en tekortkomingen; hij bewondert, maar hij'heeft ook kritiek. Hij probeert werkelijk een oonacientietts 'verslaggever te zijn en als hij daar niet in slaagt, is het alleen, omdat hij geen verslaggever is. De techniek van den verslaggever bestaat daarin, dat hij zich op ieder, ook het voor hém vreemde terrein, zoo weet te oriënteeren, dat hij'er'voor den leek begrijpelijk en voor den des kundige met begrip' over refereeren kan. Dit ongetwftfeld is déspeciale techniek, welke Stalin wil, dat een schrijver zich toeëigent, vóórdat hij zich verslaggever, reporter, journalist noemt. En dat is eti. eigenschap, 'welke Last ten eenenmale niet bezitl Hij verdrinkt eenvoudig in zijn gegevens; als een pbedel staat hij aan den kant en schudt zich uit; het materiaal spat ons om de ooren, maar het krijgt geen gestalte, het wordt geen betoog, het zegt ons niets. Het is inderdaad meer dan voldoende, als een willekeurige tourist met zooveel wetens waardigheden in zijn opschrijfboekje huiswaarts keert, maar een reporter, een verslaggever heeft een ruimere taak. Hij kan er niet mee volstaan, ons te vertellen, waar hij al zoo geweest is en wat men allemaal heeft laten zien en daarbij vertéld beeft. Hij moet zijn materiaal gaan ordenen, . verband tusschen zijn gegevens brengen, aan vullen en samenvatten, kortom alles doen, om het inzicht, dat hij zijn lezers wil bijbrengen, uit St. Nicolaas 1933 Melis Stoke Droevige nabetrachting Een'grijsaard, stram en moe, sjouwt eenzaam langs de wegen en strooit ^ gelijk hij heel zijn leven heeft gedaan zijn goede gaven uit. En voor zijn gulheid staan we in ffe4?' Schralen tijd beteuterd en verlegen. Want waar een ieder grist naar 's werelds goederen, en niet een ander gunt wat hij zichzelf verwerft, doch door zijn eigenbaat het gansch verkeer bederft den sfeer verpestend met geprikkelde gemoederen, daar gaat "fie goedzak rond en deelt met gulle handen zijn gaven links en rechts en zonder voorkeur uit. Geen contingent en geen tariefmuur die hem stuit en onbelemmerd trekt hij rond in alle landen. 'Zijn a/geleefde knol die hij van stal gehaald heeft moog' niet zoo fraai zijn als een auto laatst-model. Maar 't voordeel is dat hij dit oude rijpaard wel doch menigeen zijn nieuwe auto niet betaald heeft. Zijn goederen deelt hij uit afkeerig van methoden van ongezonde leveranties op crediet.. Hij is nog ouderwetsch en geeft nog eer om niet dan dat dtf wissel straks vergeefs wordt aangeboden. Ook reist hij met een staf die doodgewoon van hout is, en nimmer met een staf van economen rond. Want elk adres icaarmee hij in relatie stond kent hij al eeuwenlang, en weet dat het vertrouwd is. De neger die hem volgt heeft eerbied voor den oude, wiens wijsheid in zijn oog nog nimmer heeft gefaald. ... .waar menige negerstam het duur gelag betaald van 't feit dat zij het Westen als volmaakt beschouwde. De grijsaard 'moog' hardnekkig zijn en uit de mode, het voorbeeld dat hij ons elk jaar voor oogen zet, juist in den tijd van boekhoud- en accountantspret, doet ons soms twijfelen aan nieuwere methoden. . . . Zijn ouderwetsch systeem van goederen-distributie dat door tarief noch door tractaten wordt geleid ?-??.?' i .''?'?? herinnert ons,op eens aan alle narigheid van politiek,: inflatie, cijns en revolutie De Sint weet daar niet van en vutt de kinderhanden Hij doet wat hij reeds deed, zoo lang voor u en mij.... En dwaalt, 't zij ouderwetsch, dan toch maar blij en vrij déwijde wereld rond, door honderd arme landen.... de feiten en gegevens zelve aannemelijk te maken. Daarin slaagt Last niet. De gegevens, waarover hij beschikt, dat is n ding, en het inzicht, dat hij van ons verwacht: dat lusland zich in korten tijd in de rij der vooraanstaande industrieele landen heeft geschaard, dat de gebreken, welke de sowjetmaatschappij tot dusver vertoont, verschijnselen van haar groei en geen uitvloeisels van het stelsel zijn, het inzicht van alles groeit, alles leeft, alles wordt lederen dag beter", dat is een ander ding; het is geen inzicht, dat uit de gegevens zelve ontstaat, het wappert als een leuze er boven en. Last zelf weet maar al te goed, dat dat niet alleen, in het algemeen, maar zelfs van eng communistisch standpunt geen manier van schrijven is. Het feit, dat het boek gemakkelijk leest, is natuurlijk een voordeel, voor zoover Last een uitgebreiden lezerskring moest hopen te bereiken ^ maar dat het ons tevens heen laat lezen over veel, dat bij zorgvuldiger, doorwrochter bewerking dt waarachtige waarde van het boek bepaald zoi*. hebben is er de schaduwzijde van. ^ i-illi^- ?