?f'i. 1*0. 2949 De Groene Amsterdammer van 9 December 1933 Wetenschappelijke varia Destilleeren in vacuo s''V-, l , >?'* Dr. P. van Olst Vloerstofmengsels Gedestilleerd" is zoo'n solide basis van onze nationale welvaart, dat ik wel veronderstellen mag, dat men van bet grondidee van destilleeren op de hoogte is, tenminste bij het destilleeren van een mengsel van alcohol en water om daaruit een. mengsel te krijgen met mér percenten alcohol. Want dit gebied der destillatie wilde ik juist be treden en niet dat, waar destilleeren gebruikt wordt om een vloeibaar oplosmiddel te bevrijden van de erin opgeloste vaste stoffen (dus bijv. om zuiver water te maken uit zout water). Bij het destilleeren, dat ik nu wilde bespreken in een zijner détails, heeft men een mengsel van minstens twee, maar soms een vél grooter aantal vloeistoffen, die men gaarne uiteen wil halen. Men maakt dan gebruik van hun verschil in vluchtigheid; de eene vloeistof verdampt vlugger onder gelijke omstandigheden dan een andere, en bereikt dus ook eerder de temperatuur, waarbij de vloeistof niet alleen aan de oppervlakte ver dampt, maar ook in de diepere lagen, zoodat dampbellen ontstaan, opstijgen en barsten, waar om deze temperatuur het kookpunt genoemd ?wordt. ? Verwarmt men het mengsel tot het kookpunt van het vluchtigste bestanddeel, dan is men dus nog onder de kookpunten der andere bestanddeelen; oppervlakkig gezien verdampt dus alleen de vluchtigste vloeistof, de damp wordt weggevoerd, afgekoeld en weer gecondenseerd tot een zoo apart verkregen vloeistof. Maar helaas verdampt een vloeistof ook reeds aardig flink als zij warmer wordt, al is 't nog beneden het eigenlijke kookpunt. Er gaat dus ook damp mee van de minder vluchtige bestanddeelen, zoodat geen volkonaen scheiding bereikt wordt, zelfs al heeft men hulpmiddelen om een belangrijk doel der klandestien meegaande dampen tegen te houden. Een veel ernstiger bezwaar is, dat er vloeistoffen zijn met zeer geringe vluchtigheid (wat zich o. a. uit in reukeloosheid !)> die men dus vrij sterk zou moeten verwarmen eer zij tot koken overgaan. maar die helaas zoo verschrikkelijk gevoelig zijn voor verhitting, dat zij hierdoor scheikundige ver anderingen ondergaan en meer of minder ontleed worden in andere verbindingen, die men op dat oogenblik niet noodig heeft. Deze ontleding dooiverhitting in zeer hooge mate geeft ons bijv. het lichtgas uit steenkool, terwijl ook het proces van cracking" hier thuis hoort, om uit ruwe petro leum bepaalde vluchtiger bestanddeelen te krijgen die er van nature toevallig niet zoo veel inzitten. als men in den handel noodig heeft. Maar deze cracking" is zeer lastig als'men haar juist niet: wil zien optreden, zooals bij het destil leeren van zware minerale oliën. Toch heeft men hierbij destillatie noodig om de oliën te zuiveren van andere bestanddeelen. De moeilijkheid is dus: voor het destilleeren is verhitting noodig en door verhitting worden de oliën ten deele veranderd in andere stoffen, die men niet wenscht. Deze moeilijkheid is te ontgaan door te destilleeren in een luchtledige of tenminste nagenoeg luchtledige ruimte, dus in vacuo. Bij een vloeistof zijn, evenals bij een gas, naar men aanneemt de moleculen in zeer snelle beweging, kris en kras door elkaar heen, natuurlijk herhaaldelijk tegen elkaar botsende, riit-t omdat zij zich, als chauffeurs, niet aan de verkeersvoorschriften houden en alleen bij an deren strenge gehoorzaamheid daaraan eischen. maar omdat er geen verkeersvoorschrifteii zijn v ooide moleculen. Vraagt men zich af, waarom water in een open bak dan nog bij elkaar blijft en niet opeens in de wereldruimte uit elkaar vliegt, dan is het antwoord: boven het water zit lucht en de moleculen dezer lucht vliegen harder dan (de water-moleculen. Willen deze laatste dus ontsnappen, dan botsen zij al spoedig tegen de luchtmoleculen en als langzamer-gaande, leggen zij het af en worden weer in de vloeistof teruggeslagen. Alleen enkele zijn zoo gelukkig om tusschen de luchtmoleculen door te ontsnappen, d.w.z. water (en iedere vloeistof) verdampt steeds iets. Wordt de vloeistof warmer dan beteekent dit- dat zijn moleculen sneller voortvliegen, dus meer ontsnappingskansen hebben, d.w.z.- een warmer vloeistof verdampt sterker. Is het kookpunt bereikt dan is de snelheid gelijk aan die der luchtmoleculen en de vloeistof verdampt in zeer snel tempo, niet alleen aan de oppervlakte maar ook overal in de vloeistof. Uit dit kort overzicht volgt vanzelf, dat, als men de lucht boven de vloeistof weg neemt, de grootste hinderpaal tegen het verdampen weggenomen is en de verdamping dus ook bij een veel lager tem peratuur dan het dagelijksch-leven-kookpurit in zeer snel tempo geschiedt. Het ligt dus voor de hand om vloeistoffen, zooals zware minerale oliën, die geen hooge verwarming kunnen ver dragen te destilleeren in het hifhtledig. Men zou zelfs zeggen: destilleer altijd in een luchtledige ruimte. maar dit is te kostbaar; op bescheiden schaal. ril. in een gedeeltelijk! luchtledig, kookt men thans reeds de suiker-oplossing in een suikerfabriek. in een zoogenaamde vacuumpan. Maar thans bedoel ik een zeer vér luchtledig gezogen ruimte. Het is niet mogelijk, zooals men weet, een volkomen luchtledige ruimte te maken. Maar men werkt bij destillatie in vacuo toch met. een luchtledig dat hier zeer in de buurt komt. nl. met een druk van zoo iets als een. duizendste millimeter kwik in plaats van de 7(iO millimeter kwikdruk der lucht om ons heen. Bij dezen zeer geringen, druk is de ruimte echter nog lang niet leeg. Terwijl in gewone omstandig heden (l atmosfeer druk en O gr. Celsius) de lucht moleculen zoo talrijk zijn dat zij per »e.cnntle vijf a tien milliard botsingen ondergaan en uitvoeren. zoodat zij, zonder botsing te ondergaan slechts een afstand van, ruw gerekend, gemiddeld een honderd millioenste millimeter kunnen afleggen (men noemt dit hun vrije weglengte") is in een zeer ver luchtledig het aantal moleculen tocli nog wel zoo groot dat de weg niet geheel vrij is, maar toch is de vrije weglengte" enorm vergroot verge leken met het normale kleine bedrag. De moleculen kunnen nu wel eeniye centimeters voortvliegen zonder te botsen. WTanneer men dus bij dezen lagen druk destilleert behoeft men maar weinig te verwarmen om de vloeistofmoleculen tot ont snapping te brengen, dus tot verdamping. Om het proces te versnellen verwarmt men zoo ver men gaan kan zonder scheikundige ontleding te krijgen. OLS \V itte C_xtiracao ijec Clierry Brandy .M.enthe Glaciale Curacao Brandy Koop* Ncderi. fabrikaat! door de verwaruingsplaats en de afkoelingsplaats dicht blij ekaar te brengen, op een afsftand, die van dezelfde grootte-orde is als de vrije w glengte der moleculen, zoodat zij zonder botsen in minimalen tijd de condensatie-plaats bereiken. De destillatie geschiedt dus in een betrekkelijk kleine ruimte, wat natuurlijk toch al wenschelijk is, daar het onderhouden van een ver vacuüm reeds dure luchtpompen eischt, die bij grooter capaciteit ook des te duurder uitvallen. Het te destilleeren vloei stofmengsel wordt in een uiterst dunne laag gebracht op verwarmingsplaten, terwijl op eenige (vijf)-centimeters afstand evenwijdig geplaatste afkoelingsplaten liggen, waar de moleculen der verdampte vloeistof met moleculaire snelheid arriveeren zonder botsingen, om dan door afkoeling weer zoo vertraagd te worden in hun beweging dat zij tot vloeistof worden, die afgetapt wordt. Ik laat nu rusten hoe men de installatie maken moet om de botsingen, die onvermijdelijk toch nog wel voorkomen tusschen damp- en luchtmoleculen te gebruiken om den luchtmoleculen zoodanige oplawaaien te geven dat zij eerder naar de vacuüm pomp dan er van weg gedreven worden, wat natuurlijk een verbetering beteekent. Dit ligt hoofdzakelijk aan een vernuftige plaatsing- van veiwarmings- en afkoelingsplaten. Men krijgt zoo o. a. uit zware minerale oliën producten die zér zuiver zijn en van zoo geringe dampspanning dat zij vrijwel reukeloos zijn en dus bijv. voor medicinale doeleinden te gebruiken zijn. Later kom ik nog eens terug op het spliteen van vloeistofmengsels, waarbij ook zelfs destilleeren iu vacuo niet t o gebruiken is. Nieuwe uitgaven De Bijbel in de Nederlandsche Letterkunde als Spiegel iler Cultuur, door 'Dr. K. F. Proost, deel II l (ie en 17e eeuw. Van Oorcum & Comp. N.V. lTitgevers, Assen. Practical Commercial Knglish, Part IV A, door J. M. C. Juursema en Gilbert d« Zilwa. I). A. Daamen's Uitgevers Maatschappij N.V., '.s-( ravenhage. Uitslag van het Referendum van de Nederlandsche Kamer van Koophandel iu. België, te Brussel. Den Haag, De Gebroeders van Cleef. Bruxelles, Editioris ..Hobeli" rue du Boulet, 23, 1932. Boekhouden door A. A. D. Bouwhol', J. C. Lagerwerff en J.H. A. Krediet. Deel V. P. Noordhoff N.V. 1933. Groningen-Batavia. '* « Herleving van de kerkelijke kunst in Katholiek Nederland door Cierard Brom. Ars Catholica, Leiden 1933. Nqderlandsche filmkunst, door Mr. Henrik Scholte, Rotterdam 1933, W. L. en J. Brussel Uitgevers Maatschappij N.V. Une dynastie d'imprimeurs et d'éditeurs depui.s 1583. Librairie Pion. Paris, Les Petits-Fils de Pion <t Nourrit, imprinieurs-éditeurs. 8 rue Garanci r*Vle. KUNSTZAAL VAN LIER DOORLOOPEND TKNTOONQE8TELD ROKIN AMSTERDAM KUNSTWERKEN VAN J O N Q E HOLLANDSCHE EN BUITENL. MEESTER* Als men mi de verdampte vloeistof wegvoert naar den koeler, en den weg die daarvoor afgelegd moet worden is nog vele decimeters, dan is de gelegenheid voor de dampmoleculen om nog herhaaldelijk tegen luchtmoleculen te botsen nog rijkelijk aanwezig, d.w.z. hét transport van den damp wordt erg vertraagd, tetwijl dit bij oorspron kelijke niet-hooge verwarming toch reeds niet in snel tempo geschiedt. Men heeft dit verholpen CHAMPAGNE 1\I\ L/VJF REIMS QuaiitéincompcneibSe