' i. K der loxie eeuw, verkondigde: Alle hersenwerk moet uit de fabriekswerkplaatsen gebannen en alleen geconcentreerd worden in de kan toren der directies en ingenieurs. (Shop Management, bldz. 98). Diezelfde machine-potentaat verzette zich tegen de publicatie van If. L. Gannt's geschrift (ioo8\ waarin hij sclireef: Geëmployeerden zijn menschelijke wezens en zij verlangen als zoodanig behandeld te worden. De Machine Eeuw is voorbij; thans, zoo verkondigen de tech nologen, staan wij op den drempel van de Eeuw van Electrische Kracht. Was nun kleiner Mann?" De meeste groote maatschappijen kennen geen bezitters of patroons meer, doch raden van beheer, directeuren, bankiers, beleggings-trusts, aandeel- en obligatiehouders. Het ding is onpersoonlijk geworden. Het werkvolk kan nog wel een technisch directeur ophangen of mishandelen, doch het is eenigszins gecompliceerd om de 88.000 aandeelhouders van American Telegraph and Telephone of het half millioen dito van General Motors, Genera! Electric of Pennsylvania R.R. te tuchtigen. De baloorige klein handelaar kan n winkel van de A & P kettingwinkels plunderen of verbranden, maar dan blijven er nog eenige duizenden over, waarvan de eigenaars onbekend" zijn. Men haalt de schouders op voor vakmannen in de massa-industrie. Zaak is kennis van de machine waarover de arbeider, de mechanicien toezicht houdt. Massa-productie is gebaseerd op massa-consumptie, massa-arbeidsmogelijkheid, hooge loonen, koopkracht, korte arbeidsuren, vlugge omzet en crediet. De dollar moet rollen. De werkman of ge mployeerde geeft onmiddellijk 60 tot 65 pCt. van het verdiende loon uit voor levensbehoeften, het overblijvende voor genoegens en het kleinste deel voor verzekering en spaarbank. De loonen van alle arbeiders vloeien dus terug naar het groote vergaarbekken en van daar naar démassa-industrie. Verbreek de ketting ergens en het raderwerk begint eerst langzamer, dan ongeregelder te loopen tot het tenslotte zoo goed als stilstaat als de Staalindustrie in 1932, die met 14 pCt. capaciteit voortstrompelde. Voor de geëlectrificeerde massa-industrie moet systematische massa-consumptie geschapen worden. De behoeften dier massa zijn niet in kaart gebracht. Men kent het toppunt van verzadigdheid niet omdat er "zelf s in de voorspoedigste jaren werkeloosheid heerschte; men kan het niet bij benadering schaften omdat een zeer groot aantal boeren geen koopkracht meer bezit Conservatieve kapitalisten, zeer veel leden van de republikeinsche partij, verscheidene knappe economisten verkondigen, dat men de oplossing van dit probleem aan den tijd moet overlaten. Zij houden vol, dat iedere remedie en iedere poging tot herstel, kunstmatig, misschien tijdelijk, in geen geval blijvend is. Zij gewagen van econo mische natuurwetten" en schermen als vanouds met de vermolmde theorie van vraag en aanbod, zooals een ander spreekt van regen en zonneschijn. Als die wetten 4 ooit bestaan hebben, dan zijn zij thans door feiten achter Op dit oogenblik is het aan ontzaglijk groot, dat de massadoch de vraag blijft uit door werkloosheid, armoede en De Eeuw van Electrische / eischen aan onze bewinds frissche, vroolijke theorie laisser faire" schijnt wer doemd. Gedurende de de inauguratie van presi den de voornaamste ban het Witte Huis, biddend «en geruststellende woor haald. bod van alles en nog wat zoo industrieën bijna stilliggen; verminderde koopkracht, de angst daarvoor. Kracht stelt geheel andere lieden dan vroeger. De ? Van onze voorgangers van kelijk ten doode gebankpaniek vlak voor dent Roosevelt bestormkiers en industrieelen en smeekend om hulp den voor het AmeriNew York in vogelvlucht kaansche volk. Roosevelt greep in. Wallstreet slaakte een zucht van verlichting. Roosevelt werd buitengewoon geprezen, zelfs de meest conservatieve republikeinsche dagbladen jubelden den onver schrokken held" toe. Negen maanden later is iedereen vergeten wat er begin Maart plaats vond. Thans begint men weer schuchter te zwetsen: Business will take care of itself" en ,,Hoe minder de regeering zich met business bemoeit, des te eerder zijn wij door deze depressie" enz. Er heerscht nog altijd nooddruft in een periode van overproductie van alles, Gebrek van millioenen temidden van overvloed". Welke zijn de duistere machten die welvaart voor allen verhindert en millioenen behoeftigen scheppen? Behoort armoede tot een der natuurwetten? Geleerden spreken over de ineenstorting van het credietsysteem. Marx voorspelde die catastrofe reeds in Das Kapital" toen hij de stelling verkondigde, dat het kapitalisme eens zijn eigen graf zou delven door het saamgestelde surplus telkens opnieuw in zijn ondernemingen te steken. Gedurende de tien jaren voor de paniek van 1929 vermeerderde het beleggingskapitaal waarop dividenden uitgekeerd moesten worden meer dan 30 pCt. terwijl de loonen minder dan 8 pCt. stegen. Verspilling van kapitaal voor volkomen overbodige uitbreiding van fabrieken en andere ondernemingen beperkte zich niet alleen tot die industrieën, doch vond eveneens plaats in landbouw en vee teelt. Bouw- en weiland werd gedurende den oorlog tegen aldoor stijgende prijzen verhandeld, omdat landbouwproducten krankzinnig hooge prijzen opleverden. Er werd met geld gesmeten. Hypotheken op hofsteden en landerijen bereikten fantastische hoogten. Landbouwbanken ontaarden in grondspeculanten. De meeste brand- en levens verzekeringmaatschappijen, bijna alle groote en kleine hypotheek banken speculeerden in grondprijzen, of fourneerden het kapitaal daarvoor. Plotseling stopte deze credietstroora toen alle prijzen van landbouwproducten daalden. Er bestaan nog altijd optimisten, die een meer evenwichtige econo mische toestand verwachten zoodra wij nieuwe industrieën uitvinden. Zij vinden dat de gemiddelde arbeider nog niet genoeg heeft aan de tegenwoordige uitvindingen: radio, auto, allerhande werkbesparende electrische apparaten, enz. Anderen achten nieuwe industrieën riet alleen overbodig doch schadelijk omdat zij slechts onnoodige behoeften onder het volk creëeren. Zij zijn bovendien tegenstanders van het instalmenf'plan en schrijven werkloosheid, paniek, bank-deconfitures gedeeltelijk toe aan het afbetaling-systeem. Hier bestaan twee scholen. De eene groep verkondigt dat econo misten een middel moeten vinden voor geregelde distributie van de productie. Roosevelt en zijn braintrust" arbeiden r aan een .*t «i SI « IMIJÊM