f i I, ' De put en de slinger Mr. M. Ka n n ^ EN van de meest aangrijpende verhalen van Edgar Allen Poe, ^ den grooten Amerikaanschen dichter en schrijver, die honderd jaar geleden leefde en nu nog woord voor woord boeit, draagt bovenstaanden titel. Het handelt over een gefolterd en ter dood veroordeeld slachtoffer der inquisitie, een gevangene, die ontwaakt in een cel en ter nauwernood ontsnapt aan een rampzalig einde, doordat hij ont dekt heeft dat midden in den vloer van zijn donkere cel een diepe put is, waarin hij, naar alle menschelijke berekening, had moeten vallen om te verdrinken of door de ratten opgegeten te worden. Maar de on zichtbare hand, die hem voor struikelen en vallen had behoed, zou hem met een gruwelijker foltering kwellen. Uit het gewelf boven zijn hoofd daalt een sikkel neer, aan een slinger verbonden. Langzaam zakt de fatale sikkel, scherp als een zeis en doelbewust als een uur werk, en in steeds grooter slagen doorklieft het doodelijk staal de veilig gewaande ruimte, waarheen démartelaar was teruggedeinsd, nadat hij het gevaar van den put des doods had gepeild.... Het moor dend staal komt zoemend nader en nader, langzaam maar zeker, en hoe grooter de baan wordt, die de fatale slinger beschrijft, des te sneller flitst de sikkel voorbij in rakelingsche dreiging.... Ik wil U vanavond geen vrees,aanjagen. Ook in mijn verdere be schouwingen niet. Dra zal blijken dat het juist mijn bedoeling is, U gerust te stellen. Laat ik dus beginnen met te vertellen, dat de man gered werd, op het laatste nippertje, toen de vijanden der inquisitie onder trompetgeschal de burcht van Toledo bestormden. Het is aan deze historie, dat ik vaak heb moeten denken bij het bespiegelen van de gebeurtenissen die de wereldhistorie van de laatste tien, vijftien jaar haar kenmerkend gezicht hebben gegeven. Op den eersten oogopslag zal deze vergelijking misschien een ietwat zonder lingen indruk maken. Maar dat is toch niet zoo. Het is juist die ont stellende slingerperiode, die opvallende beelden van de beide eind punten, de keerpunten van de door den slinger beschreven baan, die den bespiegelenden beschouwer deze vergelijking opdringen. Laten wij ons bepalen tot de laatste vijftien jaar. Twee keerpunten. Een maatschappelijke ineenstorting door de onmenschelijkste en de verschrikkelijkste aller oorlogen. Een maatschappelijke ineenstorting door de verschrikkelijkste en langdurigste van alle economische crises. Veel overeenkomsten, nóg grooter verschillen. Maar juist verschillen in de overeenkomst en overeenkomsten in het verschil. De twee jaar tallen, 1918 en 1933, die in de geschiedenisboek]es van onze kinderen en kleinkinderen vetgedrukt zullen komen te staan, zullen in hun tekst elkanders spiegelbeeld" vermelden. Tenminste, als er dan nog jaartallen bestaan. Want; het zal steeds moeilijker worden om een tekst te formuleeren en met een Slag bij Nieuwpoort" of de Batavieren komen in ons land" komen wij er niet meer af. Maar terzake. Dat spiegelbeeld mag vreemd klinken: wanneer men echter de meest extreme feiten van' de historische slingerbaan nauw keurig bekijkt, is dat toch opvallend. De jaren direct na den oorlog: prijzen, kosten van levensonderhoud zijn tot een nijpende hoogte gestegen. Zelts in het rijke en de heele wereld door zijn overvloed steunende Amerika klaagt men over de H.C.L., over de high cost of living. Nu: de prijzen van alles wat geproduceerd wordt, zijn tot een zóó laag peil gezonken, dat het heele distributieapparaat daarboven als een kaartenhuis ineengestort is. En, hoewel er allerwegen overZweedsche meisjes aan het spinnewiel Automobielen/dhriek in Birmingham