N». 2953 De Groene Amsterdammer van 6 Januari 1934 Wetenschappelijke varia De zonneconstante Dr. P. van Olst Een concurrent van de ,,Enkhuizer'' Alle energie, met een zeer minieme portie die van de sterren tot ons komt, krijgen wij van de zon, die met haar scheikundige (ultra-violette), licht- en warmtestralen ons onmetelijke hoeveel heden toezendt, en waarmee alles wat op aarde gebeurt aan den gang wordt gehouden, dus waar van wij volkomen afhankelijk zijn in ons bestaan. Onmetelijk" is eigenlijk niet het juiste woord; wel is de toegezonden hoeveelheid geweldig groot, maar zij is toch meetbaar. Men heeft reeds lang dit bedrag vrij nauwkeurig vastgesteld door middel van instrumenten, waarop men de zonne stralen opvangt, om ze, met zoo gering mogelijk verlies, in een of anderen meetbaren vorm om te zetten. Het zou te veel ruimte eischen om deze verschillende pyrheliometers en aktinometers te beschrijven. Onder den naam van zonneconstante verstaat men de stralingsenergie die de zon iedere minuut aan iedere vierkante centimeter van den buitenkant van den aarddampkring geeft, als deze stralen loodrecht invallen. Deze energie drukt men uit in warmte-eenheden, dus in calorieën. Een calorie is de hoeveelheid warmte die noodig is om n gram water van vriespunt te brengen op l gr. Celsius. In deze eenheid gemeten bedraagt de zonneconstante, volgens de laatste en nauw keurigste metingen 1.942 calorie. Daarmee zou de zaak afgedaan kunnen zijn, eens en vooral. Maar zoo is het niet. Want uit allerlei metingen heeft men meenen op te maken dat de zonneconstante varieert, dus dat de zon ons niet geregeld steeds dezelfde portie toezendt. Daar er zooveel mee samenhangt, heeft men het dienstig gevonden de zonneconstante geregeld en nauwkeurig te meten en dit werk wordt in de eerste plaats verricht door het Smithsonian Institute" te Washington, dat onder leiding staat van O. Q. Abbot, door wien ook een der vermelde en veel gebruikte pyrheliometers is ontworpen. Beeds een dertigtal jaren in dit instituut werk zaam op het gebied der zonneconstante. Aan een referaat over de recente publicaties van dit instituut ontleen ik uit die Naturwissenschaften" eenige interessante gegevens, speciaal betreffende de variaties in deze constante (die dus ten onrechte dezen naam zou dragen !) Het is uiterst moeilijk om met volle zekerheid het bestaan, van wisselingen in sterkte der constante aan te toonen want de definitie eischt dat de zonnestraling gemeten wordt aan den buitenkant van den dampkring, terwijl alle metingen noodwendig geschieden op of kort boven het aardoppervlak, dus nadat de dampkring reeds gelegenheid te over heeft gehad om allerlei stralingsbestanddeelen te verdonkere manen. Het is zeer waarschijnlijk dat deze omstan digheid de voornaamste foutenbron is geweest, die schijnbare variaties in de constante te voor schijn heeft geroepen, want naarmate de meet methoden en de instrumenten verbeterden zijn de schijnbare variaties ook veel kleiner geworden, maar toch niet geheel verdwenen, zoodat naar alle waarschijnlijkheid toch een deel der variaties niet fantasie maar werkelijkheid is. Dit resultaat is door het Smithsonian Institute verkregen door voortdurende, gelijktijdige metingen der constante op ver uiteengelegen waarnemingsstations. Deze stations zijn uit den aard der zaak liefst op hooge bergen geïnstalleerd om minder last te hebben van den dampkring en haar storingen, vooral in de lagen waarin wij in het dagelijksch leven huizen. Toch is niet iedere hooge berg vanzelf een goed waarnemingsstation want bergtoppen zijn juist dikwijls condensatieplaatsen voor den waterdamp uit den dampkring en nevels en wolken zijn de ergste vijanden der zonneconstante-metingen. Hen kan dus alleen bergtoppen gebruiken in zeer droge gebieden. Hieruit heeft het vermelde instituut er drie gekozen n.l. de Montezuma, een 2711 M. hooge top in het Andes-gebergte van Noord-Chili, de Table Mountain in Californië, die 2286 M. hoog is en eindelijk, in buiten-Amerikaansch gebied de 1586 M. hooge Brukkaros in Z. W.-Afrika. Het eerste station voldoet het beste. De streek is daar volkomen vrij van plantengroei en de vochtigheid der lucht is zeer gering. Wolken komen er niet voor behalve hoogst zelden wat nevel en hooge vederwolkjes. Sinds het begin van 1926 werden op twee dezer stations en sinds het begin van 1927 op alle drie stations dagelijks metingen der zonneconstante verricht. Daarbij blijken kleine schommelingen op te treden in de waarde ervan, welke schommelingen voor alle drie stations hetzelfde verloop hebben, en daarom voor werkelijke schommelingen worden gehouden. Het verschil is niet groot en bedraagt ongeveer n percent van het heele bedrag; het gemiddelde bedrag per maand berekend is hoogstens 1.948 cal. en minstens 1.928 cal. Veel is het niet, maar voldoende voor Abbot, den leider, om nader onderzocht te worden. Hij heeft door berekeningen de schommelende curven, die de zonneconstante vertoont, ontleed in een aantal periodieke curven, waarvan de perioden 68, 45, 25, 21, 8 en 6 2/3 maand bedragen. Als men deze curven met elkaar samenstelt, krijgt men volgens hem,, de curve der zonneconstante. Wat heeft dit voor voordeel? Wel, men kan, als Abbot gelijk heeft, met behulp dezer regelmatige curven het beloop der zonneconstante-curve voor de volgende jaren voorspellen. Dit is van belang omdat Abbot, en verschillende andere weer kundigen, van meening zijn dat de zonnecon stante grooten invloed op het weer heeft, zoodat dus met behulp der voorspelde zonneconstantecurve ook een weer-prognose op langen termijn mogelijk zou zijn, wat zooals men weet, een groot desideratum is der weerkundigen maar ook voor ons leeken, want hoe gaarne zou men niet voor een paar maanden, een half jaar of meer nog vooruit willen weten hoe 't weer ongeveer zijn zal, niet alleen voor eigenbelang maar ook voor de gemeenschap rakende zaken zooals landbouw e. d. Het interesse, dat de Enkhuizer Almanak wekt is toch niet voor een gering deel te danken aan de weervoorspelling een jaar vooruit. En hoeveel belangstelling heeft niet Bastons onder zoek gewekt naar de regelmatigheid der strenge en kwakkelende winters over lange perioden. Met een zekere spanning mag men dus wel afwach ten of Abbot's verwachtingen omtrent het toe komstig verloop der zonneconstante uitkomen. * * * Hiermee hangt natuurlijk weer samen dat de metingen zelf zoo betrouwbaar mogelijk moeten worden voortgezet in komende jaren. Daarbij is een hindernis dat een der drie stations, n.l. dat in Afrika, betrekkelijk niet erg voldaan heeft aan de gestelde verwachtingen. Daarom liet het instituut in andere, eveneens niet-Amerikaansche gebieden, onderzoek doen naar een betere observatieplaats, met behulp van instrumenten voor het meten van zonnestraling, hemelstraling en luchtvochtigheid. Nadat eerst de Kaap-Verdische eilanden en vele bergen in Z. W. Afrika gewogen en te licht bevonden waren" wat heel wat moeizame tochten en metingen meebracht, zijn de onderzoekers eindelijk op het schiereiland Sinai beland waar zij op den top van den 2800 hoogen berg Sinai (door de Arabieren Gebel Zebir genoemd) zeer aannemelijke omstandig heden vonden. Niet alleen dat van de 106 verblijfdagen er maar 6 waren waarop een gedeeltelijke bewolking voorkwam, maar bovendien heerschte er meestal windstilte, wat een gunstige factor is. Alleen kwam soms een storing voor door een op groote hoogte liggenden nevel, die vermoedelijk afkomstig was van zandstormen in de Sahara. Maar toch was dit nieuwe station te prefereeren boven het Z. W. Afrikaansche en zelfs het Californische. Zoo prima als dat op de Montezuma is het echter niet. Er is veel kans dat dit nieuwe station dus gekozen zal worden in plaats van het Z. W. Afrikaanschei ' -~^ . *" ' ' DE 25 MODELKAMEG/ VAN EOO/Ttttttt ZUN WAT N l LLM U LEVENSVERZ.MIJ 'S GRAVEN HAGE. AMSTERDAM UTRECHT ROTTERDAM Spoor's Mosterd W. A. Spoor Jr., Culemborg. F" F. SI N EMU S Leidschestraat 20-22 AMSTERDAM C. ROK en SMOKING OVERHEMDEN SPECIALE COUPE EIGEN ATELIERWERK MEUBELEN BRANDKASTEN AMSTERDAM i ^*rtw. ?i.-.JJj?,3ï~^w T^T,vfl3LM«i5