12 De Groene Amsterdammer van 13 Januari 1934 No. 2954 Dramatische kroniek Solisten van het Tooneel Henrik Scholte ,.Zoo je me wilt", van Pirandello. Van Pirandello's dalende ster is deze laatste tragedie een symptoom, want zij herhaalt al zijn zucht naar tot doel gepromoveerde scepsis, al zijn vertwijfeld, wanhopig speuren naar onvatbare schaduwen achter de dingen met een schoolschheideen schetsmatig nabootsen van eenmaal in zooveel heviger vorm gegeven conflicten, dat het stuk bijna als een echo aandoet, een drama a la ma niere de Pirandello" geschreven, maar de vaste, kervende hand van vroeger nog slechts in zijn uiterlijke contouren flauw verradend. Er is weer de bespiegeling, dat schijn werkelijkheid is en de dramatische ontdekking daarvan den ontwrichten zelfkweller automatisch plaatst buiten het leugen achtig kader der maatschappij, wier vooroordeelen hij niettemin hekelt met dezelfde bitterheid, waarmee ook Strindberg zijn afkomst daaruit verried. Dramatisch koos hij opnieuw den vorm van een metaphysiek, uit realistische elementen ont staan. Maar waar men in zijn grootste tragedies den kristal-helderen hemel van nieuwe ervaringen, van ongekende slotsommen daarachter vermoedde, blijft deze tragedie onklaar en in zichzelf verstrikt. Zij verwart den toeschouwer door een opschrikken, ale een soort intellectualistische stormvlagen, uit de binnenkamer van zijn geregeld denken, maar zij voert hem niet waarlijk naar buiten, hij kijkt slechts door de ramen en buiten .hangt een kille mist. Vertwijfelt smijt Pirandello zich andermaal op het thema, dat een vrouw is wat men wil, dafr zij zal zijn en dat dit waarheid is voor wie erin gelooft. Maar de indruk, dien men overhoudt, is die van een stukgereten, in zichzelf vastgebeten these: het is of slechts het woord klonk en de gedachte schuil ging. Door het woord komt men boven de realiteit uit, de gedachte is echter slechts die van een cerebraal speculeeren op onze voor liefde voor een beetje hersengymnastiek buiten ons jichtig geworden evenwichtscentrum. Het thema kent men en bij uitzondering mag men zeggen: kent men beter uit de film As you desire me", een unicum aan film-inhoud tusschen een vracht amusements-industrie, een unicum, Waarschijnlijk daarom, omdat het thema van schijn en wezen in werkelijkheid parallel loopt aan de kansen, die het film-instrument ter verwerkelijking daarvan biedt en het drama, met Garbo, dus in zekeren zin een allegorie van de film werd. Ik moet toegeven, dat het filmscenario in dit geval mij duidelijker zin en waarde van de relativiteit des. geloofs, die Pirandello hier als these stelt, verstaan deed dan de oorspronkelijke tekst, waar de figuur van de vrouw-zonder-ver leden, de danseres» die de een Zara noemt, de ander echter voor zijn verdwenen vrouw Maria houdt, schuil gaat in een stortvloed van dialoog, die al evenmin op de hoogte is, Welke Pirandello in zijn groote drama's bereikte. Zslfs waar de film karakterloos overging tot een happy end, kon zvj daarmee minder vernielen dan het anders eindigend stuk, dat de essentie eigenlijk nergens voluit tot bewustzijn doet komen. In de film bleef lang die eigenaardig zwevende atmosfeer hangende, waarin het geloof door den twijfel werd belaagd en men in Pirandello's dialectiek kon doordenken: is deze vrouw wat zij schijnt of hand haaft zij een existentie, omdat zij zelf geen scha duw heeft? In de film ook was de figuur van de arme krankzinnige, eindelijk door den vroegeren vriend van de danseres geïntroduceerd, mystieker van opzet: zij had eveneens, historisch gesproken, de vrouw kunnen zijn, die Bruno Pieri eens in den oorlog verloor en thans weder gevonden dacht. In het tooneelstuk is dit te duidelijk een truc van den bedrogen vriend. En het woord truc" wil bij dit tooneelstuk niet uit de gedachten: noch in de intrigue, noch ook in de wijze, waarop Pirandello rnet de oude wapenen maar zonder de oude zeker heid van hanteeren, zijn publiek oprakelt en van de eene onrust in de andere stort, zonder diep-in. de logica van ons denken anders aan te tasten dan met de absurditeit van een melodrama: oorlog, ontvoering, een perverse schrijver, een in haar eigen levenswanhoop bijna geworgde danseres, een plotselinge interventie van een goedwillenden fotograaf (dit speciale beroep van Hjalmar Ekdal's collega's is weer zeer in trek op ons tooneel), een grafelijke familie, die om deels zeer materieele redenen de herleving van het zoek geraakte vrou welijke familielid wenscht en tenslotte een groote leerrede van de danserses, waarbij in het drama zelfs een zoo banale truc als het notitieboekje met aanteekeningen van de verdwenen vrouw een rol speelt. Xogeens, en weliswaar bij uitzondering: de film waagde zich niet aan dergelijke goedkoope argumenten, die toch verre beneden de intellectueele standing van Pirandello plachten te zijn. (lelijk het stuk. was ook de vertoonin» door ,,Het Masker", dat het door de film klassiek geworden titel ,,Zooals gij mij begeert" ietwat onbeholpen verving door het al te huiselijke ..Zoo je me wilt". Zij begon met een geweldig forto. geforceerd en reeds daarin niet overtuigend. In een wat slap, maar toch wel oorspronkelijk gevonden decor van Penaat werd door den niet al te meester lijk werkenden regisseur Arnoldi gepoogd een sfeer te scheppen van verwording en carnaval finale. Else Mauhs droeg die witte pruik, die ook Garbo droeg en zij zette terstond in niet een rauw en fel accent, weergaloos van techniek, maar nimmer, in dien diepen, emotioneelen zin, ont roerend. Het bleef vakwerk van den eersten rang. wat echter nog niet een tragische rol geeft. Boven dien, als men zich naast deze alcoholscène haar weliswaar geheel anders geaarde, maar toch ook zooveel grandiozer opgebouwde en ontwikkelde scènó*s van een drankroes uit Fallen Angels" en ,,De Dokter beveelt" herinnert, dan voelt men wat zij in deze vertooning niet ten volle, niet geloofwaardig uit kon spelen. En hoe prachtig ook momenten bleven van het tweede en het derde bedrijf, hoe geraffineerd en innig daarbij zoowel gebaar als dictie werd. ... in een vrouw, die Zara was en Maria kon zijn, heb ik niettemin geen oogenblik kunnen gelooven, wel in Else Mauhs, op zoek naar een rol. De rest van het gezelschap speelde naast deze groote solo-rol natuurlijk op bescheidener niveau ABONNEMENTSPRIJS van De Groene Amsterdammer" per jaar, bij vooruitbetaling franco per post: Voor Nederland . . . ., Ned.-Indiëp/mail . ., ,, p/zeepost ab. binnen Europa uitgezonderd: .1 Engeland-Italië- l Zwitserland. . ) Amerika .... Zuid-Afrika. . f 10 13.50 10 .. 11.50 13.50 13.50 .. 11.50 Postgiro No. 72880 Gemeentegiro G. 1000 met een paar verdienstelijke typeeringen, van Ko Arnokli als de leeghoofdige notaris, van Jacques de Haas als een driftige Bruno Pieri, van Gobau als een stugge fotograaf met oen tic. Jan Musch stond er duister en zwaar bij als de schrijver Salter, maar tot een uitbeelding kwam deze rol niet en nergens. Pat wist Eric von Stroheim, in wien eetis-en-vooral deze overigens heelemaal niet zoo belangrijke figuur geleefd heeft, anders te creëeren! Men mag de groep van Het Masker" dankbaar zijn, dat zij zwaar werk niet schuwt en repertoire zoekt te houden. Maar laat ons dan hopen op dankbaarder stukken, die het publiek, dat nu eens in "routen getale naar den schouwburg was op getrokken, minder met een kluitje in het riet sturen. Voor d raclitavontl Charlotte Kohier Ken prestatie, in technischen zin die van Klse Mauhs waardig, maar machtiger van emotie, mede om den bij uitstek gelukkigen tekst, dien zij ditmaal had gekozen, leverde ook Charlotte Kohier die reeds destijds, in Het Verleden van een Vrouw" het eigenlijke voorbeeld van ,,Zooalsgij mij begeert" creëerde en daarin wellicht haar beste rol gaf' niet haar nieuwen voordrachtavond, ,,lfet Bal", van Irenu Xemirowsky: een wat wrang, maar fijn en in.tricaat geschreven analyse van een veer tienjarig meisje en haar wraak op haar parvenuaehtige familie, een stuk vol scherpe; en onver wachte wendingen, vol geestige, bittere typeeringen. zooals wij dat van de schrijfster van . .David Golder" gewend zijn. Maar vooral een novelle, die geknipt was voor het tot ontstellende rijpheid komend voordrachttalent van Charlotte Kolder. Af en toe kent het tooneel in verschillende landen deze uitzonderlijke verschijningen, die door een solo-spel van eenige uren lang een publiek ademloos kunnen boeien, zoodat het applaus aan het einde daaruit werkelijk een bevrijding van den last der emotie is. Charlotte Kohier speelde het dit keer klaar zonder een geforceerde tournure, enkel alleen door een volmaakt afgewogen scha keering van haar prachtige stem, ondersteund door een sober gebaar, dat in en roi-lom deze eenzaam op het tooneel zittende figuur eei; wereld opriep, die menige complete tooneelvoorsit,'ling niet zoo klaar en voltooid zou weten te geven. l S nelschrift ~ -* *-4?lr^g ln den Boekh- ?." na niÊ-'fcivc» BAI T~?«-^^ »* ^^ postwlssel bij RIENTS RIENTS BALT^ ^^ l^f~^ BALT - Den Haag, Zelfond. 95 Ct.fr.?^ ^~\l*^tt*n Daguerrestraat 28 DEGELIJKE OPLEIDING, mond. en schrift, aan bovenstaand adres de Uitkijk" 2e week don quichotte met chaliapine en george roby alle leeftijden Prinsengracht bij da LeldtohMtmt Ttlif. 374«8 Dajelijki 2.30.M5 en 9.30