No. 2954 De Groene Amsterdammer van 13 Januari 1934 13 De lichtgeloovige Franschen Edouard de Nève Stavisky, chevalier d'industrie ,,'n Handige jongen," oordeelt de een. ,,'n Moderne Casanova," zegt de ander. Handig, zeker. Indien men tenminste dit adjec tief de beteekenis wil geven die menschen zonder scrupules het toekennen. Maar Casanova? Neen. Daarvoor miste deze avonturier aristocratie en zin voor het romantische. Deze acht, en veertigjarige financier" behoorde eenvoudig tot het ras diergenen, die heel hun denk vermogen jarenlang richten op het doel de fouten in anderen tot hun eigen voordeel te exploiteeren. Hoe meer durf, hoe meer brutaliteit, en hoe meer charme daarbij worden aan den dag gelegd, hoe grooter de kans van slagen wordt. Een der onverantwoordelijke fouten van den Franschman is zijn laisser aller. Deze, gecombineerd met de vergissing welke hij steeds weer begaat, onvoorwaardelijk geloof te stellen in zijn medemenschen, zelfs wanneer hij hen in het geheel niet kent, maken het sluwen, uitgerekenden fortuinzoekers gemakkelijk hem te dupeeren. De verklaring van zijn goede geloof in zijn medemenschen ligt onmiddellijk voor de hand: de ingeboren eerlijkheid van den Franschman zélf, die hem te vaak belet bij anderen niet een zelfde eerlijkheid te veronderstellen. Het rustige leven van voor den oorlog zou het misschien, zelfs voor een Stavisky, moeilijker gemaakt hebben een slag te slaan van denzelfden omvang als thans. Toch vindt men in de ge rechtelijke annalen van dien tijd telkens weer op bepaalde tijdstippen bijna identieke financieele schandalen terug. Het Panamaschandaal onttrok duizenden francs spaarpenningen aan het Fransche volk. hérèse Humbert deed een f linken greep in den. bas de laine." Roohette lapte er tonnen, die aan anderen behoorden, door. * * * . Hoe de groote avonturiers zoo gemakkelijk de kans Kregen in Frankrijk hun tijdgenooten uit te plunderen? 't Is alles zeer eenvoudig. Zij gingen uit van de wetenschap, dat elke Fraaschman van zijn jeugd af rondloopt met het zeer gewettigde verlangen propriétaire" te wor den, zijn eigen huisje te bezitten, en zijn eigen groenten ts telen. In de hoop op een groote winst lieten de goedgeloovigen de kleine rente-opbrengende stukken in den steek, en kochten zij aandeelen van maat schappijen die den toekomstigen bezitter een hooge rente voorspiegelden. Zoodoende dachten de spaarders vlugger tot hun doel te geraken. Het is hier steeds weer het oude geval, waarin het onzekere boven het zekere verkozen wordt. Sticht een mi-ifieke onderneming, opent fastueuse kantoren, versprsidt aanlokkende catalogi ? en al de voorbije tsleurstellingen zullen den kleinen kapitalist in Frankrijk niet weerhouden opnieuw in de opgezette val te vliegen. De brave ,,gogos", de poires juteuses" zullen komen aandragen mst hun spaarpenningen, die zij met ijverig en hard werken hebben bijeengegaard, om ze voorgoed te zien verdwijnen in de kas der onderneming, dia na eenige maanden, dikwijls na eenige weken reeds, haar kantoren zal sluiten. . Slechts de leege brandkast zal er achterblijven als een stomme getuige van de ..handigheid" van (den directeur, en van het naïave vertrouwen van het publiek. Maar zij is steeds ook weer een spottende aan klacht t3gen dat publiek, dat tégemakkelijk en tésposdig zijn bezit wil vermeerderen. Deze regel ging steeds op vóór den oorlog. Hij geldt zeker voor de omstandigheden na den oorlog. Alle effecten, alle stukken hebben zeer veel van hun waarde verloren. De bas de laine" is verminderd. Iedereen vraagt zich af hoe hij weer tot de normale afmetingen kan" worden aangevuld. \ Dan komt er plots iemand die voor de oo'gen Van den leek de prachtigste plannen tot ver meerdering van zijn bezit ontvouwt. Hij onder steunt zijn voorstel door brieven van bekende persoonlijkheden, die zijn eigen persoon boven alle verdenking stellen. Eerst later raast en tiert de gedupeerde, hij klaagt de onderneming aan en doet een beroep op den minister. Maar weldra berust hij in het geval, na korteren of langeren tijd weer de dupe te worden van andere gewetenlooze personen. De zaak Hanau heeft den Franschman niets geleerd. Het geval Oustric heeft hem niets wijzer gemaakt. En de ,.banquiers verreux" duiken overal op, gesteund of beschermd door groote mannen uit de politieke en parlementaire kringen. *** Stavisky profiteerde van deze bestaande cor ruptie, en maakte het vertrouwen door de wereld in het algemeen, en door den Franschman in het bijzonder, gesteld in de manupulaties van ,,handige financiers", van haar afhankelijk. Maar deze Russisch-Fra,nsche avonturier ..ope reerde" op een nieuwe manier. Na twee of driemaal met de Justitie in aan raking te zijn geweest, scheen zijn invloed op gezag hebbende personen geenszins gedaald. Bayonne, de stad in de Basses Pyrénées, aan. den mond van. de Adour gelegen, bezat geen Bank van Leening. De financiën der stad stonden er te slecht voor om zoo'n inrichting te helpen stichten. Kn daar de Banken van Leening in Frankrijk geheel afhankelijk zijn van. den geldelijken steun der gemeenten en ook de gemeente alleen controle op hen uitoefent kan het bijna geen verwondering baren, dat de burgemeesterafgevaardigde, (Jarat. den geldelijkeri steun accep teerde, hem door Stavisky aangeboden. Alleen rijst hier de vraag of deze burgemeester inderdaad onkundig was van het verleden van dezen zakenman, en zoo niet. in hoeverre Bayorme's stadsbestuurder van Stavisky afhankelijk was en met hem onder n hoedje speelde. Het is thans reeds vast komen te staan, dat op het salaris van afgevaardigde (iarat wegens schulden beslag was gelegd, en dat dit beslag kort na zijn in relatietreden met Stavisky werd opgeheven, Spoedig daarna opende de Bank van Leerling haar poorten onder directie van Monsieur Tissier, een willig werktuig in de hand van den burge meester. Haar eerste klant was Stavisky zelf, die voor enkele millioenen juweelen beleende. De beleende goederen dienden als onderpand der geldboris welke de groote verzekeringsmaatschappijen wer den aangeboden, welke gaarne, dank zij een ministerieele recommandatie, hun kapitaal in deze Bank plaatsten. Echter werd de waarde op de contrastrook, die na .een beleening achterbleef niet direct inge vuld. Zulks geschiedde eerst later. En dan werd er een zoo overdreven waarde aan de panden toegekend dat er een zoet winstje. overbleef voor Stavisky en zijn handlangers, terwijl degenen die hun geld in de uitgegeven bons plaatsten sommen tor beschikking stelden die ver superieur waren aan de waarden der goederen. Van een degelijke garantie was zoodoende geen sprake meer. Een grondig onderzoek in deze kwestie zal eerst aan het licht brengen of Joseph (iarat, de burge meester, zijn medewerking tot deze knoeierijen willens en wetens verleende. Ondertusschen staat het reeds vast dat de directeur Tissier geheel op de hoogte was van deze contrastrook-vervalschingen. Wat echter het onderzoek wellicht niet zal ophelderen is het feit op welke wijze Stavisky zich van den steun van zooveel invloedrijke mannen kon omringen. Ook zal het moeilijk zijn voor den rechter aan te toonen welke verplich tingen hunnerzijds tegenover den vermeteler! chevalier d'industrie bestonden. Zonder zekere verplichtingen aan hem zouden natuurlijk niet de Vergis je niet, de baas is niet de eerste de beste, hij heeft vijf jaar dwangarbeid achter den rug!" thans gecompromitteerde vooraanstaande mannen hem de hand boven het hoofd gehouden hebben. De Action Francaise deelde dezer dagen mede, dat Stavisky aari minister Chautemps had laten weten dat hij een lijst bezat van 180 namen van bekende persoonlijkheden, die bij zijn knoeierijen betrokken waren, en dat hij deze lijst zou openbaar maken indien men. niet de voorwaarden, die hij voor zijn arrestatie stelde, inwilligde. Wij laten deze bewering geheel voor rekening van het blad dat ze publiceerde. Toch is er geen twijfel aan dat Stavisky op geheimzinnige wijze werd beschermd door, en zelfs medewerking onder vond van zekere autoriteiten. Tiet feit dat een door Stavisky gestichte maatschappij Fransche forten te bouwen kreeg aan de Duitsche grens, veroorlooft zelfs de veronderstelling, dat hij de fondsen waarmede hij de Hongaarsche bons op kocht van een zekere;, in Frankrijk, verdachte zijde ontving. De kwestie der Hongaarsche bons is echter Weer een geschiedenis op zichzelve, te ingewikkeld om in een kort artikel 'samen te smelten met de andere oplichtingen door Stavisky bedreven. J Iet staat zelfs nog niet vast dat hij door de plaatsing van deze bons een strafbaar feit heeft geplengd, want de inlichtingen die hem op 22 December daarover gevraagd werden door commis saris Ameliiu-, schenen dezen magistraat te bevre digen en Stavisky werd geen oogenblik in zijn vrijheid van handelen belemmerd. Dienzelfderi dag, 's middags om twee uur, bezat Stavisky slechts duizend francs. Maar in een gordel onder zijn vest droeg hij de diamanten die Tissier hem van Bayonne, zonder betaling te vorderen van het door de Bank van Leerling voorgeschoten bedrag, had teruggezonden. Bij een juwelier verkocht hij twee diamanten, die een waarde van drie honderd duizend francs vertegenwoordigden, voor honderd duizend francs contant. Hij bracht de helft van dit bedrag naar een bevriende persoon en verdween met de rest. In Parijs werd hij niet meer teruggezien. Bij zijn arrestatie in Chamonix schoot hij, zich dood. Er werd wel verteld dat er geen sprake is van zelfmoord, doch de laatste berichten spreken dat tegen. Er zijn Wel gevallen geweest waarin een be schuldigde, die met te veel bekende personen in relatie waren, en te goed op de hoogte waren van den stand van zaken plotseling verdwenen of zoogenaamd zelfmoord pleegden. Wij herinneren slechts aan het geval Almereyda gedurende den oorlog, waarvan nooit werd opgelost of hij zich werkelijk ophing aan een schoenveter, of dat die veter om zijn hals werd gesnoerd terwijl hij in zijn ijzeren bed in de gevangenis te Fresnes lag te slapen. In ieder geval is Frankrijk van een gevaarlijk en zeer sinister persoon verlost, wiens capaciteiten ten zeerste overdreven worden door een zekere categorie. Zijn handigheid was slechts sluwheid, gesteund door eeri totale afwezigheid van scrupules. En er bestaat niet meer overeenkomst tusschen hem en Casanova, dan tusschen eeri gulzigaard en een lekkerbek.