w N o. 29OT DéGroene Amsterdammer van 20 Januari 1934 Wetenschappelijke varia Een^kristallen van metalen Dr. P. vaüOlst '^ Ee» belangrijk terrein voor experimenten Ja, 't spijt mij erg, maar 't is een germanisme! Ik wil ook wel monökristallen" schrijven, maar dat is ook geen Hollandsch. Voor 't gemak blijf ik dus maar bij het woord, dat boven dit artikel staat. Wat is een eenkristal? Zooals men weet zijn er stoffen die in 'regelmatigen vorm voor komen, waarbij de moleculen samen zich groepeeren tot regelmatige figuren. Deze stoffen heeten kristallen in tegenstelling van de niet krigtalliseerendé, de vormelooze of amorphe stoffen. Suiker is kristallijn, timmermanslijm is amorph. De metalen behooren ook tot de kristallijne stoffen,. maar hun kristallijne bouw is in den regel pas te zien als men zeer dunne platen ervan slqpt en deze onder een microscoop bekijkt. De , kristajlen van metalen zijn dus klein en liggen bovendien ongeregeld door elkaar heen op dezelfde manier als de zoutkristallen als men zoutwater vltig indampt. De moleculen groepeeren zich bij het stollen tot regelmatige kristallen on het liefst zouden de nieuwe kristallen zich zoo bij de reeds gestolde deelen aansluiten dat een steeds grooter kristal van voortdurend dezelfde vorm ontstond, een eenkristal". Gewoonlijk echter gaat 't stollen te vlug en de moleculen hebben geen tijd om zich rustig te ordenen, zoodat een regelloqze samengroeiing van kleinere kristallen ontstaat in plaats van.het eenkristal. Alleen als men de kristallisatie uiterst voorzichtig en lang zaam laat geschieden komen grootere kristallen voor; een geliefde huiskamerproef van vroeger . jaren was om een glauberzout-oplossing door ? zér voorzichtige 'behandeling mooie groote kris tallen te doen vormen. Onmogelijk is het niet dat diamanten, die immers al aardig groote eenkristallen kunnen vormen, in de natuur ook ontstaan zijn door een zeer langdurige, zeer geleidelijke kristallisatie uit hun vloeibaren vorm. Eveneens geldt dit aljicht voor de mooie groote stukken bergkristal die in dénatuur aangetroffen worden. Wanneer echter de kristallisatie vlug gaat en aan allerlei storende invloeden onderhevig is, zooals gewoonlijk het geval is, zijn de kristallen klein, soms alleen met een microscoop te onder scheiden, terwijl het lichaam als geheel niets meer van een kristal heeft in zijn vorm., dus niet de regelmatige vlakken, de bepaalde hoeken tusschen deze vlakken en de aanwezigheid van bepaalde assen, die men bij een kristal behoort te kunnen constateeren. Waren de lichamen alle van denzelfden vorm als de hen samenstellende kristallen dan zou men bemerken dat allerlei i stoffen kristallijn zijn, waarvan men het gewoonlijk '? niet ziet, zoo onder andere niet alleen bijna alle gesteenten der aardkorst, maar ook, zooals ik reeds zeide, de metalen. Er zijn echter verschillende manieren om even als het bij glauberzout lukt, door toepasselijke werkmethoden verschillende metalen ook zoo te laten kristalliseeren dat eenkristallen van vele centimeters grootte ontstaan. Uitgaande van een kleine metaalkiem", die men hél langzaam laat aangroeien in een omgeving van een dampvormige metaalverbinding, die door voorzichtige verhitting ontleed wordt zoodat metaaldeeltjes zér geleidelijk op de oorspronkelijke kiem zich afzetten, heeft men eenkristallen gekregen van , moeilijk smeltbare metalen zooals molybdaeu, Rust, kalmte en zelfbeheersching keeren weer terug na het gebruik van Mijnhardt's Zenuwtabletten. Glazen Buisje 75 et. Bij Apolh. en Drogisten. ijzer, tantalium, zirkoon, titenium. Op een geheel andere manier heeft men draadvormige kristallen van metalen met een lager smeltpunt zooals zink, cadmium, antimoon, bismuth e. a. verkregen door een dun staafje van een dezer metalen in een gesmolten hoeveelheid van hetzelfde metaal te doopen en dit staafje dan onder afkoeling hél langzaam uit de vloeistof te trekken, zóó langzaam als overeenkomt met de kleine kristallisatie-snelheid. De metaaldeeltjes hebben dan allen tijd om zich netjes te rangschikken. Op weer andere manier zijn eenkristallen gemaakt van koper, van zilver, van goud. Zelfs kan men een stuk metaal dat een polykristal is (het tegengestelde van een monokristal), dus uit talrijke onregelmatig gelegen kristalletjes bestaat, omwerken door een behandeling, die uit afwisselend iets rekken en iets verwarmen bestaat, waarbij ten slotte het geheeléstuk tot een een kristal wordt. .'.: De eigenschappen van een metaal-eenkristal zijn dikwijls sterk gewijzigd, vergeleken met die van de gewone dagelïjksche metaal vorm. Als voorbeeld neem ik een, koperkristal, zóoals men maken kan met een middellijn van een deci meter of meer! In dezen toestand is het koper veel weeker dan normaal dagelijksch koper. Een staaf koper van een vinger dik en een paar decimeter lang zal men gewoonlijk toch niet met de hand kunnen doorbuigen. Maar een eenkristal van die afmetingen is echter zonder moeite te buigen! Het gekke van het geval is dat men de zoo gebogen staaf zelfs met alle beschikbare spier kracht van onze armen; niet weet recht kunnen buigen.Door het buigenj yaBt het ?eenkristal is het n.l. veranderd in eeri complex van kleinere kris tallen, d.w.z. het is gewoon'koper geworden zooals wij dit dagelijks ontmoeten* dus met de normale grootere stevigheid. Dit is..<Wel erg jammer want koper-eenkristallen geleiden, Ae electriciteit heter dan gewoon koper. Het zou dus voor de hand liggen om lange koper-eenkristallen te gebruiken voor electrische leidingen i.,p«v- gewoon koperdraad. Maar nu de koper-eenkriétaUen zoo gemakkelijk in den polykristal-vorm overgaan is dat niet te doen. Er zijn nog meer eigenschappen gewijzigd. Trekt men gewoon koperdraad hoe langer hoe harder in de lengte, dan wordt eerst de draad belangrijk uitgerekt, terwijl de ronde draadvorm vrijwel bewaard blijft., Tenslotte wordt bij grooter rekkracht de draad ergens ingesnoerd om eindelijk middenin die insnoering door te breken met hakkelige breukplaatseri. 'Wprdt echter een koper eenkristal zoo behandeld, .dan is het eerste wat opvalt dat de doorsnee van de draad niet rond blijft maar rechthoekig wordt, dus de draad vier zijvlakken krijgt; als dé.draad eindelijk breekt dan zijn de breukplaatsen nielj.hakkelig maar met scherpe kanten. Drukt ,men een hard-stalen kogeltje in het koper (zooals men doet om bij metalen de hardheidsgraad ,te onderzoeken) dan ontstaat in gewoon koper. ;een rond deuk je maar in een koper-eenkristal ontstaat een rechthoekig deukje met iets afgeronde, .hoeken. Ook zelfs het oppervlak van het koper-eenkristal gedraagt zich niet overal hetzelfde o. a. ten opzichte van licht-terugkaateing. ,r. <djn daardoor glanzender en matter plekkep te onderscheiden, zoodat een deskundige aan het uiterlijk van het koper zelfs zien kan of het al of niet een een kristal is. Bij alle metaal-eenkristallén, valt, evenals bij koper de grootere weekheid en plasticiteit op. Technisch is dat van groote beteekenis want bij de gloeilampen-techniek gebruikt men het metaal wolfram in den vorm van willekeurig lange een kristal-draden daar deze langer meegaan in het gebruik dan andere draden. In verband met hun gewijzigde eigenschappen zullen metaal-eenkristalleA allicht belangrijke toe passingen vinden, naar gelang dit onderzoek zicli verder ontwikkeld, dat nog^niaar in de kinder schoenen staat. APARTE INTERIEURS TEGEN PRIJZEN VAN HET MASSA PRODUCT kALVERSmiO AMSTERDAMk Geschenken aan stichtingen Er is meer dan ne wijze, waarop openbare verzamelingen of verzamelingen van openbare lichamen, instellingen enz. met geschenken ver-i rijkt kunnen worden. D'eene wijze is die, dat een burger zich genoopt gevoeld d'eigen verzameling of een keus daaruit te schenken aan den Staat, aan de provincie enz. Hierdoor kan verrijking ontstaan, maar ook verarming (door slechte schilderijen enz.). Het is dus noodig, dat deskun digen gekend worden in zulk geval en dat eens «n voor altijd de regel wordt vastgesteld, dat alge meen als onbeteekenende werken erkende schilde rijen enz., nooit zullen worden aanvaard. Een tweede wijze van schenken is het geven aan Staat, provincie enz. door een schilder zelf, als" bewijs van genegenheid b.v. voor de stad zijner inwoning, of voor de stad waar zijn werk het zuiverst bloeide enz. Zulke gaven, soms uit ijdelheid misschien gegeven, zijn ten slotte meestal belangeloos van uit het standpunt van den gever maar daar om, ik herhaal het, moeten ze toch niet klakkeloos worden aanvaard, al kunnen ze natuurlijk belang rijk zijn. Deskundigen als schilders, beeldhouwers en sommige kritici zijn hier te combineeren tot een Museum-raad, met volledig zeggingsschap. Dan is er nog een wijze van geschenken geven (die komt onophoudelijk voor!) en die is nietg dan een soort winstzoekende reclame. Er wordt iets gegeven, omdat de gever ten slotte verwacht meer te ontvangen, zij het rechtstreeks van den begiftigde, of indirect, door de uitwerking deireclame, van anderen. Ik meen, dat zulke geschen ken met alle macht te verhinderen zijn, zij hebben alles gemeen met onwaardige concurrentie. Zij stellen daarenboven degeen die het aanneemt, dikwijls in de positie van den onkundigen ijdeltuit, A. PLASSCHAEBT Nieuwe uitgaven ; Karl Marx, door Prol. Dr, R. Wilbrandt (ver taling uit 't Duitsch). N.V. De Arbeidspera, Am sterdam. Hij was geen godheid, hij was een mensch, doch n, die het waard is, gekend te worden". Ik hoop dat binnen afzienbaren tijd alle sociaaldemocraten en communisten dit beamen kunnen, al was het maar door het lezen van dit boek. f~ Sprekende over de wereldbeschouwing van Marx vind ik dat de schrijver te veel de antithese aandikt tusschen het Hegelianisme en het Positi visme van Feuerbach. De laatste maakte bij het opsporen van wetmatigheden wel degelijk gebruik van de Hegeliaarische dialectiek. B. KRUG REIMS Uw CHAMPAGNE indien ge kenner z Agenten: F. Onnes & Zoon - Groningen