N o. 2957 De Groene Amsterdammer van 3 Februari 1934 Wetenschappelijke varia Seinen uit de wereldruimte Dr. P. van Olst w De laatste jaren heb ik sterk den indruk dat van hooger hand de aarde maar een beetje aan haar lot wordt overgelaten, daar 't toch maar boter aan de galg gesmeerd zou zijn als men van buitenaf probeerde de rommel en wanorde tot een ordentelijk geheel te maken. Toch schijnt dit niet zoo te zijn. In de Proceedings of 'the Institute of Radio Engineers", het Amerikaansche vakblad op Radio-gebied, doet Karl G. Jansky in Oct. 1933 interessante mededeelingen over electromagnetische golven van onbekenden, oorsprong en van hooge frequentie (dus met korte golflengte), die hij heeft waarge nomen gedurende ruim een jaar. ??Tijdens een serie onderzoekingen, die hij deed in Holmdel (New Jersey) kreeg hij de zekerheid dat zeer zwakke, maar regelmatig optredende electro magnetische golven, aanwezig waren, die Mj waar nam met een ontvangtoestel dat afgestemd was op een golflengte van 14.6 meter. Hij gebruikte daarbij een roteerende antenne (roteerend om een verticale as) zoodat hij na kon gaan uit welke richting de waargenomen golven kwamen. De opteekening geschiedde automatisch en het eerste wat opviel was dat de richting, waaruit deze korte golven kwamen, in 24 uur voortdurend veranderde over een complete 360 graden, dus den' geheelen horizon rond. Deze richting klopte ongeveer met de richting waarin de zon stond, dus in het eerst dacht Jansky aan de mogelijkheid dat deze golven van de zon afkomstig waren. Dit bleek echter bij nader onderzoek niet juist te zijn. De complete 360 graden-rondgang werd niet verkregen in een gemiddelden zonnedag, maar in een sterreday, die zooals men weet een iets andere lengte heeft. De gemiddelde zonnedag duurt 24 uur, het ge middelde tijdsverloop tusschen twee opeenvolgende doorgangen van de zon door het vlak KoordZuid (het meridiaan vlak). De sterredag duurt ? slechts 23 uur 56.06 minuten en is het tijdsverloop tusschen twee opeenvolgende doorgangen van eenzelfde ster door het meridiaan vlak. Hét ver schil is daaraan te wijten dat wij om de zon heenloopen in een jaar zoodat de zon schijnbaar verschuift langs den hemel (door de teekens van den dierenriem heen) terwijl de sterren zoo 1 geweldig ver van ons af staan dat onze jaarlijksche baan niet groot genoeg is om hen van richting te doen veranderen. Wij zien eenzelfde ster steeds in dezelfde richting in de wereldruimte. ^ 3 * , * Het eigenaardige"is nu dat de vermelde korte golven hun rondgang'van 360 graden per dag niet in 24 uur maken, zooals zij moeten doen als zij van de zon kwamen, maar in 23 uur 56.06 minuut, wat dus wil zeggen dat zij afkomstig zijn uit de sterrenwereld, ver buiten ons planetenstelsel. Hoe het mogelijk is dat de ontvangstrichting in bijna een etmaal voortdurend verandert, geeft de teekening aan. Men ziet daar de aarde vanuit een punt van boven de noordpool. De aarde draait in de pijlrichting om haar as, en deze beweging is van west naar oost (immers de zon gaat schijnbaar van oost naar west). Denkt men zich nu dat van zeer grooten afstand, uit de wereldruimte, electromagnetische golven komen, (nemen wij aan, dat zij van links komen, uit den binnenkant dtr pagina) dan zullen zij in een waarnemingsplaats, die zich in A bevindt, vanuit het Oosten komen. Deze plaats draait echter in 24 uur om N heen (voor 't gemak neem ik nu maar de volle 24 uur). Na O uur is de waarnemer dus in B gekomen en de golven komen uit het Zuiden (zij gaan immers over B heen naar de Noordpool N. !). Na 12 uur is de waarnemer in O en de golven komen uit het Westen, en eindelijk na 18 uur is de waarnemer in D en de golven komen dan over den Noordpool heen naar D, dus uit het Noorden. Na 24 uur is de waarnemer weer bij A en de golfrichting heeft dus in 24 uur de geheele 360 graden rondgedraaid. Maar men ziet wel in dat dit niet komt omdat de golfrichting zelf draaide, maar omdat de waar nemer met de sarde mee draaide. Daar deze electromagnetische golven zeer waar schijnlijk ook buiging ondergaan in den damp kring is het niet zoo heel eenvoudig om uit te maken uit welk punt van de wereldruimte de golven tot ons komen. Er bestaat op dat gebied nog vrij veel onzekerheid, tenminste wat de declinatie betreft. De rechte klimming is met meer zekerheid op te geven. Een punt aan den hemel kan men vastleggen door middel van twee graadbogen: de rechte klimming, n.l. de boog gemeten langs den hemelaequator (de groote cirkel waar het vlak van onzen aarcTaequator het hemelgewelf snijdt) vanaf het lentepunt" (waar de i on staat op 21 Maart) oostwaarts. en de declinatie, de boog noordelijk (-j-) of zuidelijk (?) van dezen hemelaequator, gt meten langs een grooten cirkel, die door de hemelpolen gaat. Jansky vond als ligging van het uitzendingspunt aan den hemel: rechte klimming 262.5 graad en als declinatie 10 graden. De ligging van Ait punt is dus in den Melkweg, in de richting van het sterrebeeld de Schutter (Sagittarius). Zijn er nu ook bijzondere centra of merkwaardige punten, die in deze hemelstreek te vinden zijn ? Men denkt al gauw aan den apex der zonsbeweging, d. w. z. het punt aan den hemel waarheen de zon zich beweegt in haar vaart door de wereldruimte. Deze apex ligt op ongeveer 270 graden rechte klimming en + 30 graden declinatie. De rechte klimming komt goed overeen, de declinatie niet maar men moet niet vergeten dat de declinatiebepaling der -geheimzinnige golven verre van secuur kon geschieden. Dan kan men ook denken aan den spiraalnevelbouw van ons Melkwegstelsel volgens de theorie van dr. Easton. De kern van deze spiraalnevel zoel t hij in den Zwaan, maar later is men er voor gaan gevoelen dit centrum te zoeken in de richting van Sagittarius. Veel eerder dus dan aan den apex der zonsbeweging zou ik willen denken aan dit Sagittarius-centrum van ons Melkwegstelsel als uitzender der geheimzinnige electromagnetische golven, die Jansky bestudeerde. De ligging van dit centrum klopt immers aardig goed met de richting, die Jansky uit zijn metingen vond. Wat zou de bedoeling nu zijn der electro-magnetische seinen, die dit wereldcentrum ons toezendt? Zou men ons waarschuwen dat het misgaat op aarde? Zou er misschien toch een centraal beheer" bezig zijn ons op het rechte spoor te brengen uit de wereldcrisis? ' Of zouden het alleen maar beursnoteeringen zijn uit Sagittarius? Tentoonstellingen Kunstzaal Reeker", Wagenweg 102, Haarlem. Werken door de leden van de vereeniging van Ned. beeldende kunstenaren De Brug". Tot 4 Februari. Arti et Amicitiae, Amsterdam. Werken door B. Westendorp-Osieck, Coba Ritsema, A. J. G. Colnot, A. M. Gorter en Martin Monnickendam. Tot 5 Februari. Gerbrands' Kunsthandel, Oudkerkhof 46, Utrecht. Werken door J. J. Moolhuizen. Tot 5 Februari. Boekhandel Mensingh en Visser, 's-Gravenhage. Literatuur in Ballingschap", tentoonstelling inge richt door het weekblad Das Tagebuch". Tot 6 Februari. Studio '32, Rotterdam. Foto's van Eva Besnyö. Filmfoto's door Joris Iveris. Tot 8 Februari. Baarnsch Lyceum, Schilderijen, teekeningen en etsen van M. J. Richters. Tot 9 Februari. Kunstkelder 't Center, Torenstra,at 140, Den Haag. Werken van Wout van Heusden'. Tot O Februari. Rotterdamsche Kunstkring. Schilderijen van Italiaansche schilders te Parijs werkzaam. Beeld houwwerken van J. C. Csaky. Tot 11 Februari. Buffa, Amsterdam. Nieuwe werken door Jan Sluyters. Tot 14 Februari. Kunstzaal van Lier, Amsterdam. Verzameling van 300 Oude Japarische Netzuké's in hout, ivoor, hoorn, been en andere materialen. Tot 14 Februari. Kunstzaal van Lier, Amsterdam. Schilderijen en graphiek door Jan Wiegers. Tot 15 Februari. Kunsthandel Santee Landweer, Keizersgracht 463, Amsterdam. Schilderijen van Sorella. Hout gravures van Stefan Mrozewski; Afrikaansche schetsen van Bart Peizel. Tot 16 Februari. Museum voor ouders en opvoeders, 's-Gravendijkwal 26, Rotterdam. Tentoonstelling: Het Middelbaar en Voorbereidend Hooger Onderwijs en de veranderde Maatschappij. Tot 25 Februar Kunsthandel Willem Brok, Melkpad 25, Hilver sum. Schilderijen door A. L. Koster en Edzard Koning. Tot 28 Februari. Sted. Museum. Amsterdam. Beeldhouwwerken» studies en reisschetsen. Tentoonstelling ingericht. door het Gemeentebestuur van Amsterdam Grafische kunst van de Yereeniging toe bevor dering der Grafische Kunst. Kunsthandel Goudstikker, Amsterdam. Japansche schilderijen. Boekbespreking Miniaturen door Dévan der Siaay. C'. A. J. van Dishoeck, Bussum. 1933. . . Dévan der Staay heeft haar boekje opgedragen aan haar ouders en dan moet men al een beest van een criticus zijn, als men zich daardoor reeds bij voorbaat niet een beetje laat ontwapenen. Trouwens men brengt zijn scherpste Waterman niet in de arena als men een klein boekje met kleine sprookjes van een dame die Déhei.t gaat bespreken. Er worden in Nederland vél sprookjes gelezen en de kindervertellingen in de dagbladen worden mér door paps en mams dan door de lieve krullebollen gelezen (als ik het dagelijksch; verhaal van Koen en Oom Hoedjerond in t bet Volk gelezen heb, lust ik A.B.K. niet meer..,.) en dus veronderstel ik dat dit sprookjesboekje van Dévan der Staay óók wel gelezen zal worden. En dat. men het met genoegen zal lezen. Niet ten onrechte, overigens. Het is niet een boekje dat men Jezen moet; het zijn geen sprookjes, die die prachtige vertelsels van Andersen of de gebroeders Grimm ook maar benaderen, maar ze zijn toch wel aardig. Soms wel geestig en fijnhartig en nooit zoetsappig of geforceerd-naïef. Geen botkje voor de eeuwigheid, maar wel een, dat een klein stukje tijdelijkheid 's avonds na een dag van hard werken wat charme en vriendelijkheid verschaft. E. ELIAS CHAMPAGNE 2\£\ LJ\J RE1MS Qualitéincomparable