De Groene Amsterdammer van 10 Februari 1934 N o. 295S Duitsche boeken De Oppenheims Boekbespreking Nico Rost 99 Hon Feuchtwanger: Die Gesrhwisier Oppenheim; Querido-Verlag, Amsterdam. Toen Lion Feuchtwanger in 1932 na een jarenlange voorbereiding Der Jüdische Krieg" had gepubliceerd, ?begaf hij zich naar Amerika, waaj hij ?een. reeks voorlezingen wilde houden. ' In Maart 193^5?luidde zijn plan ? zou hij dan naar Duitechland terugkeeren, om het tweede deel van zijn roman over Flavius Josephus, waar voor hij reeds uitgebreide voorstudies had gemaakt, te schrijven. .. Zcowel in Amerika als in Engeland . genoot hij. een grooten roem en . «veral waar hij kwam luisterde men met eerbiedige belangstelling naar rijn oordeel over de cultureele en politieke toestanden van zijn land. Ben maand voor zijn terugkeer, kwam de Hitler-regeering aan de macht. Lion Feuchtwanger was in de «ogen der nieuwe heerschers niet alleen een beroemde Duitsche schrijTer van Joodsche afstamming, doch tevens de auteur van Erfolg" en hun ook als zoodanig een doorn in het oog; Reeds in München, waar hij toen woonde, had men het hem zoo lastig gemaakt, dat hij naar Berlijn de wijk had genomen. In Erfolg" had Feuchtwanger de politiek dezer lieden reeds aan de kaak gesteld, maar in Amerika verstoutte hij zich ook nog een vernietigende eritiek op hun bijbel Hitler's boek Mem Kampf" uit te brengen. Toen terstond na den brand in den Rijksdag een hevige .terreur begon, stond Lion Feucht wanger, die nog in het buitenland vertoefde, voor een belangrijke be slissing. Hij wist, dat er nu in zijn leven nog ingrijpender veranderingen zouden plaats vinden, dan na het verschijnen van Erfolg" en dat hij zich de doodelijke haat der nieuwe regeering op den hals haalde, wanneer bjj tegen dezen terreur protesteerde. Maar hij protesteerde en aarzelde geen oogenblik te doen wat hij nood zakelijk achtte. Voor den letterkun digen Lion Feuchtwanger, die door zijn protesttelegrammen aan het ge weten der publieke opinie in het buitenland had geappelleerd, lieten de gevolgen van - zijn daad niet op zich wachten. S. A. drong zijn huis binnen, vernielde zijn meubels, stal zijn auto en boeken, verbrandde het manuscript van het tweede deel van den Flavius Josephus-roman en legde beslag op zijn kapitaal ongeveer een half millioen mark. Maar dit alles W98 zijne vervolgers nog niet genoeg. . S. A. vernielde de bloemperken in zijn tuin, doodde zijn schildpadden . /en zijn beide katten, waaruit men toch zeker wel zal mogen concludeeren, zonder zich aan gruwelberichten" schuldig te maken, dat ook Lion Feuchtwanger zelf er eenigszins ge havend af zou zijn gekomen, indien men erin geslaagd was, de hand op hem te leggen. Zeven maanden daarna verschijnt zijn nieuwe roman Die Geschwister Oppenheim", zijn tweede groote daad in een jaar tijds ea de eerste fundaaaenteele roman van een groot auteur tegen het Derde Rijk, waarmee de moderne Duitsche litteratuur na Heinrioh Marm'e Der Hasz" wederom een bewijs van civielcourage geeft. Die Geschwister Oppenheim" is door een Duitech auteur geschreven, doch men zal zijn stem in Duitschland niet mogen hooren, daar Duitschland an ders inderdaad eens zou kunnen ontwaken". Men was aanvankelijk eenigszins wantrouwend, toen den vorigen zo mer bekend werd, dat Lion Feucht wanger bezig was aan een roman, waarin hij reeds gebeurtenissen be handelde, die onder het Hitler-regime hadden plaats gevonden. * * * Die Geschwister Oppenheim" over treft onze stoutste verwachtingen en het Derde Rijk zal, ondanks felle schimppartijen op Lion Feuchtwanger, die de Duitsche regeeringsorganen einen jüdischen Hetzapostel" noe men, gaan bemerken dat de publieke opinie in Europa, aan dit boek niet achteloos voorbij zal gaan. Diegenen, die naar aanleiding van het ver schijnen van dezen roman de vraag zullen stellen, of litteraire kunst werken in staat zijn, verandering ha den bestaanden toestand te brengen, antwoordde Heinrich Mann nog on langs: Ich glaube wie jeh, dasz litterarische 'Bemühungen niemals ohne Wirkung bleiben, wie lange es auch dauern mag, bis die greifbare Welt ihnen zuganglich wird". Feuchtwangers roman, is de roman der Duitsch-Joodsche tragedie. Dit boek geeft het tragische levensrelaas van de familie Oppenheim, die een eeuw geleden in Berlijn was komen wonen en \vier leden eerbare koop lieden en knappe professoren waren geworden. Geen der leden dezer Jood sche Buddenbrooks wordt door den schrijver geïdealiseerd. De drie ge broeders Oppenheim zijn dan ook geen helden, maar menschen met menschelijke zwakheden en menschelijke kwaliteiten, waardoor de maatregelen van de nieuwe heerschers tegenover hen een des te onmenschelijker in druk op ons maken. Feuchtwangers roman deelt ons de lotgevallen mede van Martin, den oudsten firmant der firma Oppenheim, zijn zoon Berthold, die door een vertegenwoordiger van het derde Rijk in de gedaante van een nationaal-socialistischen leeraar in den dood wordt gejaagd, professor Edgar Oppenheim, hoogleeraar aan de universiteitskliniek, die op den dag der boycot uit zijn ziekenhuis wordt verdreven, van diens dochter Ruth, die een ijverige Zioniste is en naar Tel-Aviv trekt, van de procu ratiehouders en employé's der firma en vooral van Jacques Lavendel, de wijze Oost-Joodsche zwager der Op penheims, die er, hoewel hem een belangrijke positie wordt aangeboden en hij over een Amerikaanschen pas beschikt, de voorkeur aan geeft, de gebeurtenissen in het Derde Rijk in de journalen der buitenlandsche bioscopen te beleven. Maar de eigen lijke held van dit werk blijft toch Gustaaf Oppenheim, een beschaafde lettre, die aan een biografie van G. E. Lessing schrijft. Ook hij is lid van de firma Oppenheim, doch hij bekommert zich weinig om de zaak en verdiept GEZICHTSHAREN worden afdoend verwijderd. Nieuwe, vlugge methode. 'Ars. M. en A. Buis, Amster dam, Beethovenstraat 7O. Telef. 23514. Den Haag, Anna Paulownastraat 50. Tel. 392097. Spreekuur van l?2. NIET ALLEEN DE BESTE, MAAR OOK DE GOEDKOOPSTE SIMEN STIHÜL 1150 ALUMINIUM SPUITLAK ZITTING GEPOLIJST BERKENHOUT TOONKAMERS: AMSTERDAM, SINGEL 299 DEN HAAG, NOORDEINDi T40 ROTTERDAM, MAURITSWEG 37 UTRECHT, MUSEUMLAAN 7 GRONINGEN, WESTERSINGEL 2 zich liever in de cultureele vraag stukken die hem bezig houden. Hij wil na het uitbreken van het Hitlerregime niet gelooven, dat de nieuwe heerschers zoo onmenschelijk zijn, als men hem mededeelt, maar vrienden raden hem te vluchten, omdat de nationalistische soldeiiiers anders ook op hem hun wraak konden koelen, daar hij eenige maanden geleden een protest tegen de toenemende barbariseering heeft onderteekend. In het buitenland krijgt hij zekerheid dat de geruchten, die hem ter oore waren gekomen, waarheid bevatten en on mogelijk kan hij rust vinden, nu zijn land dreigt terug te vallen in de middeleeuwen. Hij kan de zuidelijke Riviéra-schoonheid, die hem omgeeft, niet langer verdragen, ontmoet iemand die hem zijn pas leent en keert terug. Gustaaf Oppenheim zou de waarheid, die hij voor zichzelf ontdekte, in Duitschland \villen verkondigen. Hij gaat terug, omdat hij zich niet mede schuldig \^il maken door te zwijgen en veel van hetgeen Feuchtwanger stellig de laatste maanden voelde en dacht, heeft hij in deze figuur ver beeld. Gustaaf keert terug en wil den Duitschen menschen mededeelen wat hij weet ea wat zij onder deze om standigheden niet kunnen weten, doch wordt tenslotte gearresteerd en naar een concentratiekamp gebracht, dat hij als een gebroken man verlaat. Na zijn dood ontvangt zijn jonge neef Heinrich Lavendel van Gustaafs vroegeren secretaris een zakelijk be richt over zijn laatste levensdagen: Toen de notaris was weggegaan, vroeg dr. Oppenheim mij een vraag te willen beantwoorden, die hem ver ontrustte, namelijk of ik zijn persoon en zijn leven overtollig achtte. Ik antwoordde hem, dat hij onder bizonder moeilijke onstandigheden zijn goeden wil had getoond, voor liet juiste en nuttige op de bres te staan. Dat hij intusschen alleen gezien had. hoe de zaken stonden, en geen juisteu uitweg had geweten. Hij had een Marathon-loop volbracht om een koe riers-huisje over te brengen: maar helaas had er geen boodschap in liet huisje gezeten. Toenemende benauwd heid belette uw oom te antwoorden. Daar ik echter duidelijk kon merken, dat hij meer wilde hooren en daar ik, hoewel ik zijn gedrag afkeurde, als zijnde onnut, vriendschap voor hom gevoelde, had ik er geen bezwaaitegen eraan toe te voegen, dat hij wel de waarheid niet geheel had erkend, maar toch een goed voorbeeld had gegeven. Dat het werk voort gezet werd en wij wisten wat ons te doen stond. Onder wij" verstond ik, en hij waarschijnlijk ook, een heel groot deel der Duiteche bevolking. Ik verzekerde hem, dat men ons niet klein zou krijgen. Dr. Oppenheim, wien het spreken moeilijk viel, vroeg mij herhaaldelijk, u, waarde heerHeinrich Lavendel, van dit onder houd in kennis te stellen. Wat hier mee geschied is. Hoogachtend Klaus Frischlin." Men zal dit boek nimmer vergeten. wanneer men het gelezen heeft. Niemand kan zich aan de beklemming, die ervan uitgaat onttrekken en ook degenen, die door andere bruinboeken niet overtuigd werden, zullen thans moeten gelooven. Feuchtwanger schreef hier zijn J'accuse". Hij kon» niet ander», mocht niet meer zwijgen en moest spreken, omdat de waarheid hem hiertoe verplichtte, daar hij een groot schrijver is. Als Cola's J'accuse" zal dit boek in tienduizenden exemplaren zijn weg vinden. KnalsZola's J'accu se" zal het bijdragen de waarheid te helpen zegevieren.