De Groene Amsterdammer van 17 Februari 1934 No. 295» Het plan van den arbeid Max Lamberty Belgische socialisten bereid tot een coalitie met andere partijen als de verwezenlijking van het plan van den arbeid" de inzet van die coalitie is. Toen Prof. Hendrik de Man, verleden jaar, ? vrijwillig ??de universiteit te Frankfort ver liet en te Brussel een Bureau voor sociaal onder zoek oprichtte, hebben de Belgische socialisten dadelijk van hem wenken verwacht. De groote vraag was: hoe geraken wij uit de verwarring die, hier zooals elders, teweeggebracht werd in onze rangen door de Duitsche gebeurte nissen, namelijk door de geheele instorting der sociaaldemocratie en de zegepraal van het nationaalsocialisme? Welke les is uit die gebeurtenissen te halen voor de oriëntatie van het socialisme en hoe wordt de wassende vloed van het fascisme geweerd ? Hoe moet, in dit verband, de" geproletariseerde middenstand aan het fascisme onttrokken worden? Hendrik de Man had de ontwikkeling in Duitschland, in de laatste jaren, bijgewoond. Hij had ook kunnen nagaan wan r de fout in de leiding der sociaaldemocratie gelegen was. Uit de combinatie van zijn veelzijdig positief weten, zijn ervaring en zijn scheppingsvermogen is dan het Plan van den Arbeid" ontstaan, dat dadelijk, in alle milieu's, ook niet-socialistische, heel wat belangsteling uitlokte, nog vóór het socialistisch congres. Het Plan", luidt het in den aanhef, streeft naar een economische en politieke omvorming van het land die hierin bestaat: 1°.. Een stelsel van gemengde volkshuishouding in te voeren, dat, naast een particulieren sector, een genationaliseerden sector bevat, die de orga nisatie van het krediet en van de belangrijkste industrieën, welke in feite al gemonopoliseerd zijn, meebrengt; ,,2°. De nationale volkshuishouding aldus geor ganiseerd te leiden volgens richtlijnen van alge meen belang, er toe strekkende de binnenlandsche markt uit te breiden, ten einde de werkloosheid op te heffen en voorwaarden te scheppen die tot een stijgende economische welvaart voeren; ,,3°. Op politiek gebied, een hervorming van den Staat en van het parlementaire stelsel te ver wezenlijken, die den grondslag van een ware economische en sociale democratie schept." De essentieele deelen van het plan vindt men onder. par. I, II, en IV. Het is goed hieruit het volgende over te nemen: I. Nationalisatie van het krediet. De wetgevende macht zal de noodlge maatregelen nemen om de beschikking over en de verdeeling van het krediet in openbaren dienst te organiseëren. Die maatregelen zullen namelijk behelzen: a) De stichting van een Kredietinstituut van den Staat dat er mede belast is de verrichtingen van de krediet banken aan de richtlijnen van het plan te onderwerpen. V) De coördinatie, onder waarborg van den Staat en in overeenstemming met de richtlijnen van het plan, van de flnancieele werkzaamheid der instellingen die thans onder voogdij staan van den Staat, zooals de Spaarkas. e) Een herziening van het statuut der Nationale Bank, Welke aan dit organisme toelate zijn werkzaamheid als . emissie- en disconto-instituut aan te passen aan de financiéelèrichtlijnen van het plan; <0 De hervorming van het verzekeringsregime in overeen stemming met deze principes; ) De stichting van een Financieel Commissariaat, dat rechtstreeks zal afhangen van de wetgevende macht en belast is met het algemeen bestuur van het krediet van het geldstelsel en van de beweging der rekeningbalans. * ' . ? II. Nationalisatie van de fundamenteele ? industrieën. De- wetgevende macht zal de noodige maatregelen nemen om de belangrijkste gemonopoliseerde industrieën, die de grondstoffen of de drijfkracht voortbrengen, in openbare diensten te organiseëren. De verschillende industrieele consortiums zullen, volgens dezelfde modaliteiten die hiervoren voorzien zijn voor het Kredietinstituut, de stukken verwerven, waarvan het bezit hun een overwegenden invloed op de leiding van de bedrij ven onder Hun respectievelijk ressort, zullen verzekeren. Het Kredietinstituut zal aan de industrieele consortiums vol macht verkenen voor de stukken die deel uitmaken van de portefeuille der genationaliseerde banken. IV. Particuliere sector. Al de takken van de volkshuishouding, die in de vorige hoofdstukken niet werden besproken, vormen den particu lieren sector der volkshuishouding. hi dezen sector zal er geen wijziging toegebracht worden aan het eigendomstelsel. Te zijnen opzichte zal de politiek van den Staat en van de economische instellingen, die van hem afhangen, bepaald zijn door de volgende beginselen: In al de takken van de economische bedrijvigheid, waar de eenheid voortbestaat van den eigendom en het aanwen den van de productiemiddelen (als bij de ambachtslieden, de landbouwers, de kleine eigenaars, enz.), dezen eigendom beschermen: In al de takken van de voortbrenging die op capitalistischen grondslag zijn georganiseerd, maar zonder over te gaan in de categorie van de monopolies van krediet, drijf kracht, of grondstoffen, welke in de vorige hoofdstukken werd besproken, het huidig regime van de vrije concurrentie ontdaan van de belemmeringen van het monopolistisch capitalirme, handhaven. In dezen sector moet men a?n het stelsel van vrije mede dinging toela en alles te geven wat het geven kan ten op zichte van de ontwikkeling, van initiatief en uitvindingsgeest, en van het nastreven van een grootere productiviteit en op brengst. Het individueele sparen zal beschouwd worden als een gewettigden vorm van de verzekering tegen de economische wisselvalligheden en als een middel om bij te dragen tot het voortdurend opnieuw vormen van het kapitaal. De wetgeving in zake erfenis zal aan de vrije overdracht der goederen alleen die belemmeringen in den weg leggen, die noodig zijn om de heroprichting van een erfelijke financieele oligarchie te beletten. Het regime van het vreemde kapitaal dat in Belgiëgeplaatst is en van het Belgische kapitaal dat in het buitenland ge plaatst is, zal aan dezelfde beginselen onderworpen zijn: vrijheid van verkeer alleen beperkt door de noodwendigheden van de nationale welvaart en van de verdediging van het nationale patrimonium tegen elke poging van sabo tage vanwege de aan het regime vijandiggezinde elementen. ' * * * Sommigen hebben gezegd: er is niets nieuws in het plan; de meeste punten behooren tot het traditioneel programma van het socialisme. Anderen, namelijk de christen-democraten, heb ben gevraagd of het socialisme nu aan zijn meest essentieele eischen in verband met het eigendoms recht verzaakt en zijn inspiraties gaat zoeken in de Pauselijke encyclieken. Intusschen heeft het Plan" de geestdriftige toetreding bekomen n van de gematigde n van de radicale socialisten in België. En wij hebben nu ook vernomen dat zoowel de Fransche neosocialisten" als de Fransche traditioneele socia listen, die onlangs met zooveel klank van elkander afscheid namen, schier tegelijkertijd hun goed keuring aan de Man's ideeën hebben geschonken. Het is niet te loochenen dat het Plan" een sterke aantrekkingskracht inhoudt. Zulks zou nu niet het geval kunnen zijn indien het slechts een herhaling van vroegere socialistische programma's was. Maar dit is het juist niet. Het nieuwe in het ,?Plan" vindt men vooreerst in het uitgangspunt zelf van de Man: tegenover een nieuw kapitalisme, moet een nieuw socialisme gesteld worden". Hij heeft, in een lezing, in de Brusselsche universiteit, de hedendaagsche metamorphose van het kapitalisme geschetst: In de verleden eeuw ontwikkelt zich het kapita lisme, dat buitenlandsche afzetgebieden zoekt, in het teeken van deR vrijhandel op het gebied van de handelspolitiek, van het vredesgezind cosmopolitisme op het gebied van de buiten landsche politiek, van de liberale democratie op het gebied van de binnenlandsche politiek. Met het einde van de negentiende eeuw begint, namelijk in Engeland, de tijd van de onbeperkte ex pansie van het kapitalisme een einde te nemen. De strijd voor de verovering van afzetgebieden verscherpt en leidt tot. verschillende imperia listische oorlogen, waarvan de grootste die van 1914-1918 is. Maar gedurende . en sedert den wereldoorlog aijti de vroegere afzetgebieden, in de eerste plaats de koloniën, steeds meer den weg der industriali satie opgegaan. De strijd voor de kapitalistische expansie wordt echter scherper dan ooit voortgezet, ditmaal vooral door middel van de rationalisatie" der techniek en van de concentratie. Stilaan doet zich de overgang voor van het vrij mededingend kapitalisme naar het monopoliënkapitalisme. Het nieuwe monopoliënkapitalisme eischt ten slotte beschermingsmaatregelen in plaats van vrijhandel en economisch nationalisme onder verschillende vormen. Het wil zijn monopoliën achter ondoor dringbare tolmuren verschansen, al eischt het nochtans, wegens de eindeloos verhoogde produc tiemogelijkheden, vrijen doortocht in de overige landen. De Man trekt nu hieruit voor het socialisme deze conclusie: waar vroeger steeds het accent werd gelegd op de noodzakelijkheid van het internatio naal plan voor den socialistischen strijd, moet thans, op grond van de nieuwe verhoudingen in. het kapitalisme zelf, meer dan ooit rekening: gehouden worden met de mogelijkheden voor het socialisme in ieder land. ' Maar het modern kapitalisme is ook gekenmerkt door de financieele concentratie. Bij den uitbouw van de groote nijverheids- en handelsbedrij ven. speelden de banken een steeds grootere rol: zij immers verleenden de steeds aanzienlijker worden de kredieten. De op hun beurt sterk geconcen treerde bankinstellingen controleerden" weldra» volkomen de levensaders van de nijverheid en deix handel. En niet alleen de economie ! Tijdens en na den oorlog hadden de Staten. groote leeningen aangegaan. Daartoe moesteix zij een beroep doen op de banken. Meer dan eens scheen het in den loop der laatste» jaren, dat n enkele macht den Staat en de gemeenschap beheerscht: die van de financieel» inrichtingen. De moderne geconcentreerde bankinrichting: is de hoofdvesting van het kapitalisme gewordenn meteen van de geheele huidige economie. Wil het socialisme den Staat aan zichzelf terug geven en de economie bestuurd zien in het uit sluitend belang van de gemeenschap, dan moet' het die vesting, een privaat monopolie, onschadelijk maken. Het middel daartoe is: de nationalisati& van de kredietveileening. Nieuw en eigenaardig in het Plan" van Profde Man is de particuliere sector", die de erken ning en de bescherming van den particulieren eigendom, alsmede de erkenning en het behoud van den middenstand, ja zijn bescherming tegen het monopolistische kapitalisme, voorziet. Dat is niet marxistisch. Het was de Man des te gehiakkelijker, ten aanzien van den middenstand, de marxistisch» banen te verlaten omdat hij toch reeds lang geen orthodox marxist meer is. En geen socialist heeft er tot heden toe aan gedacht hem dit ten. kwade te duiden. Het Plan" werd er immers heel wat realistischer, practischer en levenskrachtiger door. De Man verwacht van zijn Plan" dat het de economische bedrijvigheid doet opleven en hij verzekert dat het een einde aan de plaag derwerkloosheid kan maken. Talrijke commissies werken intusschen, in het Bureau voor sociaal onderzoek", mutatis mutan dis een brain trust", onder de leiding van de Man, om tot de volledige wetenschappelijke staving n uitwerking van het Plan" te geraken. Om te sluiten voegen wij er aan toe dat Prof. de Man, voor de verwezenlijking van de gewenschte bestuurde economie, binnen het nationaal kader, niet alleen beroep doet op de individueele toe treding van belangstellenden uit den midden stand, maar ook van de Belgische socialisten vernomen heeft dat zij, in voorkomend geval, een politieke coalitie met andere partijen zouden aanvaarden, indien de verwezenlijking van het Plan" de inzet van dergelijke coalitie is. Brussel, Febr. 1934. Toerisme 1934-Zomer-vacantiereizen per ss. Samara" van de Cunard. Naar de Middellandsche Zee, de Noorsche fjorden en de Noordelijke hoofdsteden. Alle inlichtingen bij Hoyman & Schuurman'» Scheepsagentuur N.V., Rokin 80, Amsterdam. Italia" Flotte Riunite heeft een nieuwen dienst op Zuid-Afrika met de ss. Giulio Cesare"' en Duilio" geopend van Italiëuit.