Ho., 2959 De Groene Amsterdammer van 17 Februari 1934 Wetenschappelijke varia Getijdenpeilschaal in volle zee Dr. P. van Olst Onder-water instrument Eb en vloed, de getijden die door den invloed der maan vooral, maar ook van de zon en in nog geringer mate van de overige hemellichamen in de zeeën en oceanen optreden, zijn in theorie een hoogst regelmatig, maar in de praktijk door allerlei plaatselijke storingen een zeer variabel verschijnsel. Voor de scheepvaart is de kennis van deze variaties natuurlijk van het hoogste belang. Vandaar dan ook dat men zijn uiterste best doet deze variaties zoo nauwkeurig te bestudeeren dat men ook in deze schijnbaar onregel matige variabiliteit de erin verscholen regelmaat ontdekken kan, waarvan men dan gebruik kan maken om getijdentabellen te publiceeren voor de toekomst, zoodat een zeeman met deze tabellen precies uit kan maken L met welken getij-toestand hij op zijn reizen rekening moet houden. bijv. bij het binnenloopen van havens. Reeds jaren geleden heb ik in deze rubriek de zeer ingewikkelde en omvangrijke machines ]_ beschreven waarmee automatisch de getijden berekend worden voor bepaalde plaatsen. ledere factor, die het getij kan beïnvloeden is door een eigen raadje vertegenwoordigd. Voordat de machine be- j gint worden eerst alle raadjes zoo gesteld als overeenkomt met de plaatselijke toestanden in een be paalde haven. Begint dan de ma chine te loopen dan komen er, automatisch opgeteekend, alle 'ge gevens uit van hoog en laag water in. het volgende jaar, en die, als men hen door rekenaars moest laten v uitrekenen, zeeën van tijd en geduld en accuratesse zouden eischen. Deze machine maakt geen fouten, zooals de beste rekenaar wel eens doet en heeft dus de vaardigheid die een der hoogleeraren onlangs voorstond als voornaamste eisch voor de studie te Delft/. Deze toestellen, die in later jaren steeds verder volmaakt zijn, vooral door de eischen die in de oorlogsjaren gesteld werden door de gebruikers Tan duikbooten, zijn echter alleen te gebruiken n w////////////, -ïrd. ?EIH-I - .. ... n ' .C l l i i U l l Alle kamers fl. 3.50 per pers. - zonder - en fl. 5.per pers. m. badkamer Uitgebr. ontbijt fl. 1-. hetzij voor een of voor langeren tijc Hotel Amsterdam - Leidscheplein Tel. 31600 (10 lijnen) als men een flinken voorraad metingen heeft van de getijden-standen op de plek waarvoor men de toekomst der getijden voorspellen wil. Vandaar dat men in alle havens peilschalen aantreft, waar gewoonlijk automatisch, dag in dag uit de water standen opgeteekend worden, jaren achtereen om voldoende cijfermateriaal te leveren waaruit men de noodige gegevens kan afleiden door mathematische kunstgrepen. Nu is het aanbrengen van een automatische peilschaal, aan den vasten wal bevestigd, een kleinigheid. Moeilijker wordt het echter als men de studie der getijden ook wil uitstrekken tot de volzee, d,us tot de groote open en diepe watermassa, waarin de getijden eigenlijk normaal ontstaan om dan bij de kusten vervormd en beïnvloed te worden tot rariteiten, een soort caricatuur der volzeegetijden. Men kan echter moeilijk in honderden meters diepte en dikwijls stormachtig water een vaste peilschaal bouwen! Na veel proeven heeft Dr. Rauschelbach thans een practisch apparaat ge bouwd dat in gebruik blijkt te voldoen en waarmee men werkelijk in volzee het verloop van eb en vloed kan opteekenen met verras sende groote nauwkeurigheid. Het toestel is te gedetailleerd om hier uitvoerig beschreven te worden, maar ik kan wel het principe ervan aangeven. * * Stel. men zet een buis A, die van boven dicht is, en lucht bevat, in een bak B met water, die door den goed sluitenden zuiger Z is afgesloten. Oefent men nu een druk uit op dezen zuiger, dan zal het water uit den bak opgeperst worden in de buis A. Door de stijgende waterzuil wordt de opgesloten lucht boven in de buis steeds meer samengeperst en krijgt dus steeds grooter druk. Is deze druk zoo groot geworden dat zij evenwicht houdt met de druk die op zuiger Z wordt uitgeoefend dan stijgt het water niet verder, bijv, tot b. Drukt men harder dan stijgt het dus hooger bijv. tot d; bij minder druk daalt het bijv. tot e. Laat men dit heele apparaat in zee zakken dan drukt er bij toenemende. diepte steeds grooter zee-waterdruk op zuiger Z,. dus de waterzuil in A stijgt voortdurend tot het toestel op den zeebodem ligt. Wanneer nu bij vloed de waterlaag, die boven den zeebodem staat, dikker wordt, neemt de zeewaterdruk toe, dus de zuil in A stijgt. Neemt echter bij eb de waterlaag af, dan vermindert de zeewaterdruk en de zuil in A daalt. De stand van de waterzuil in A moet nu nog automatisch afgelezen worden want op 300 nieter diepte kan geen waarnemer 't uithouden! Dit aflezen geschiedt fotografisch. De lichtbundel LL valt door de buis A heen op n gevoelige film die door een uurwerk met constante snelheid voortdraaid (hier niet .geteekend). Voor zoover de buis A met water gevuld is, is zij zóó lichtbrekend dat het licht geconcentreerd wordt en een duidelijke inwerking heeft op de film, terwijl de buis, voor zoover er alleen maar luchi in zit, deze lichtconcentratie niet geeft en daardoor in het korte moment dat de lichtbundel schijnt, de film niet aantast. Op de film zal dus bij waterzuilhoogte l een zwarte streep van de lengte a?b ontstaan, bij hoogte 2 een langere streep a?d, bij hoogte 3 een kortere streep a?e. ledere vijf minuten passeert het licht en de opname wordt gemaakt; de film draait met zoodanig tempo dat zij in vijf minuten drie millimeter verder schuift. Men krijgt dus een serie zwarte strepen van veranderlijke lengte, naar gelang het getij verloopt, met onderlinge afstanden van 3 mm. Het toestel is in werkelijkheid veel ingewikkelder en bevat bovendien allerlei hulpapparaten, zooals een accumulator voor liet belichtingsapparaat, denregelaar voor liet belichten om de vijf minuten, de film met het d rij f werk ASTORIA DE WEENER-STEMMINGMAKERS ZIJN WEER TERUG Hier heerscht sfeer en vroolijkheid ervoor, dat ingericht is voor een periode van 35 dagen !, en ook een thermometer met auto-: matische opteekening. Zoodra de omgeving nl. warmer wordt, krijgt de lucht boven in de buis A een grooter spanning en eenzelfde zeewaterdruk zou dan de waterzuil in A minder hoog kunnen oppersen, wat misleidend zou zijn, daar men dan uit de streeplengte een geringer zeediepte zou aflezen dan in werkelijkheid het geval was. Kent men echter de temperatuur, dan kan men uit de afgelezen zeediepte gemakkelijk de werkelijke zeediepte berekenen; vandaar dat het noodig' is het temperatuurverloop ook automatisch te registreeren. Alles zit keurig en veilig verpakt in een metalen doos, die volgens de bekende Cardanus-rnethode opgehangen is (zooals een kompas !) in een stevig stalen krat, dat men voorzichtig op den zeebodem laat zinken. Hoe het krat ook komt te liggen, de Cardaixus-ophanging maakt dat het eigenlijke apparaat steeds zonder storingen kan werken. Vóór men het laat zakken moet eerst nauwkeurig de zeediepte gemeten worden. Deze meting leert welke druk ongeveer heerscht op den zeebodem en nu wordt boven in buis A samengeperste lucht gebracht, overeenkomend met dezen druk, zoodat het toestel alleen de betrekkelijk kleine drukverschillen bij eb en vloed behoeft op te teekenen. Groote gevoeligheid, dus flink meetbare streeplengteverschillen, wordt namelijk alleen verkregen met een nauwe buis, en als men den geheelen druk van tientallen atmosfeeren ermee wilde afteekenen, moest de buis onbruikbaar lang zijn, wat thans echter vermeden is. De nauwkeurigheid waarmee het toestel werkt is verbluffend grootj bij zeediepten tot 55 meter kon men er een diepte verandering van slechts 3 millimeter reeds mee constateeren. **< Het volzee-peilapparaat wordt door een drijvende. boei aangegeven om het geregeld weer terug te vinden, op te halen en de film te vernieuwen. Liefst wordt nl. de meting voortgezet over een 400-tal dagen, om den invloed van verschillende. winden, luchtdruk, zeestroomen e. d. te vereffenen. Ook aan de kust en bij havens waar ijsgaiig, stormvloeden enz. een gewone peilschaal met vernietiging bedreigen, is een dergelijk onder water liggend toestel prachtig te gebruiken. Tentoonstellingen Indanthrenhuis, Leidschestraat, Amsterdam. .,Expositie 1934", van gordijnen, en bespanningsstoffen. Kunsthandel de Boer, Amsterdam. Brev.gheltentoons telling. Gebouw B.A.I., Amsterdam. Automobielten toonstelling. Tot 19 Februari. Rotterdamsche Kunstkring, Reclameplaten, in gezonden naar aanleiding van de door de Nationale Levensverzekeringbank N.V. te Rotterdam uit geschreven prijsvraag. Tot 22 Februari. Kunstzaal W. Wagenaar, N. Gracht 25, Utrecht, Werken door H. Chabot. Tot 23 Februari. Kunstkelder 't Center, Torenstraat 140, Den Haag. Schilderijen stadsgezichten uit Frankrijk en Spanje. Tot 23 Februari. Museum voor ouders en opvoeders, 's-Gravendijkwal 20, Rotterdam. Tentoonstelling: liet Mid delbaar en Voorbereidend Hooger Onderwijs en de veranderde Maatschappij, Tot 25 Februari. SANTEE LANDWEER KEIZERSGRACHT BIJ LEIDSChESTtAAT SCHILDERIJEN VAN DEN VLAAMSCHEN SCHILDER JAAK SCHAEPhERDERS UITIMOODIGING TOT DE OPENING OP ZATERDAG 17 FEBRUARI TE 3 UUR