EEN VERRASSING Bioscopy L. J. Jordaan G. Wcicky: Vluchtelingen" Rembrtuidt Alles welbeschouwd is dit werk van den Hongaar Gustav Ucicky een groote en aangename ver rassing. Behalve uit weinig gelukkige hoeraproducten als Das Flötenkonzert von SansHouci" kenden wij dezen regisseur weliswaar door uitstekende films als In geheimen dienst" en ,,De man eonder naam" maar een werkelijk stoute 'greep naar werk met grooter allure leek "toch niet van hém te verwachten. Men heeft hem, naar het schijnt, zijn kans Willen geven en de waarheid gebiedt te erkennen, dat hij die kans in Vluchtelingen" schitterend heeft benut. Thema zoowel als uitwerking staan mirabile dictu in Hitler-land ! volkomen onder Bussischen invloed, al valt daarbij een brillante techniek a la Sternberg niet te ontkennen. Het gegeven be handelt in groote trekken het lot der Duitsche vluchtelingen uit het Wolga-gebied, die tijdens de beschieting van Charbin aan de doodelijke omklemming der belegerde stad zoeken te ont komen. Zij worden daarin echter tegengewerkt door den Bussischen volks-commissaris, die den Duitschen onderdanen van zijn land overal den voet dwarszet. Als dieren opgejaagd vinden zij eindelijk een verlaten trein en onder aanvoering van een Europeesch officier, Duitsch instructeur der Chineesche troepen, en eveneens op de vlucht naar zijn land, herstellen zij de vernielde spoorbaan. Na een vreeselijken nacht van hard werken blootgesteld aan een moordend geweervuur en de achtervolging door de Bussen gelukt het hun eindelijk den weg te«herstellen en tegen het morgenkrieken hun land en de vrijheid tegemoet te trekken. Historisch gesproken meen ik dat wij het geval met ettelijke korreltjes zout moeten aanvaarden. Het optreden der Bussen is van een onwaar schijnlijke brutaliteit en barbaarschheid, doch ook in dit opzicht hebben wij de filmlessen door Moskou gegeven, te onderkennen. Leer om leer ! Wat de ijselijke kapitalisten en het bloeddorstige ancien régime in de Sovjet-film hebben te ver duren, word't hier met zichtbaar welbehagen den apostelen van sikkel en hamer aangedaan. Billijker wijze dienen wij met dezelfde objectiviteit tegen over dergelijke politieke bijbedoelingen te staan. als wij jegens de Kussen in acht namen om het filmwerk op zichzelf te beoordeelen. Wat dan overblijft is een sterke, groote film. behandeld met een maitrise, die evenveel eerbied als verwondering wekt. Want hier ontmoeten wij voor het eerst een niet-Bussisch werk, dat den arbeid der Sovjet-kunstenaars op zijde streeft. Voor het eerst aanschouwen wij een poging om de Bussische massa-regie, de Bussische kracht en de fascineerende Bussische visie te benaderen, die ons daarbij geen medelijdenden glimlach ontlokt. Daar is reeds aanstonds de ouverture: het expos van het gebombardeerde Charbin. Met een adem benemende kracht verrijst de helsche chaos van eéh stad-in-de-oorlogszone voor ,ons oog. Ais ijsschotsen voor den boeg van den ijsbreker, zoo wijken de gillende en vloekende niassa's voor den opdringenden radiator van déauto, waarin wij déze sfeer worden binnengevoerd. Brokken straat, een verwoest station, draadversperringen, barrica des en tusschen dit alles door menschen. . . . Chineezen, Japanners, Europeanen. ... stomp zinnige koelies, jammerende vrouwen, onver schillige militairen. . . . een wilde, desperate stroom van menschelijk leed en menschelijke ontreddering. Een verward stemmengeroes in alle talen, tot een beklemmende symphonie van angst en wanhoop samengesmolten stijgt onophoudelijk uit dezen maalstroom van ellende op en maakt de entree van de film tot een obsessie. Bij dit alles valt reeds dadelijk een opmerkelijk verschil te noteeren met de Russen, op het stuk van locale sfeer. Het bekende manco der Sovjet-films, die tekort schoten zoodra zij andere dan Bussische personen en milieu's moesten schilderen, (men denke aan de zonderlinge Engelschen" in Padowkin's overigens zoo formidabele Sturm ber Asien!) ontbreekt hier geheel. Met een exactheid en een gevoel voor sfeer, die aan Sternberg herinneren, wordt hier een situatie en een omgeving uit gebeeld, die zoo volkomen vreemd zijn aan Europeesche begrippen als zich slechts denken laat. Voortdurend vergeet men dat het heele geval niet ter plaatse werd opgenomen zoo dwingend en 7,00 meesterlijk is de suggestie. Men onderschatte dit niet: het geldt hier geen quaestie van schoolsche imitatie, doch de ovcr* tuigende evocatie van een realiteitsbesef, dat een dramatischen factor Van den eersten rang vormt. De nacht in den trein doorgebracht, terwijl de zoeklichten der Bussische speurhonden als hon gerige jachthonden rondsluipen en ieder oogenblik muiterij onder eigen menschen dreigt, is van een sterke, primitieve spanning. In de fantastische vakken zwart en grijs, waarmee het beeldvlak den nacht van schrik oproept, schuilen, zwoegen en crepeeren de vluchtelingen, terwijl over hun hoofden het geweervuur raast. Eén hunner wil het kostbare water opdrinken, dat de locomotief voor de ontsnapping noodig heeft een revolver schot van den Duitschen instructeur die den arbeid leidt, velt hem neer. In den hoek van een leegen goederenwagen krimpt een vrouw, zacht jammerend onder hevige barensweeën elders drijft de door gestane spanning een man tot razernij. Alleen de instructeur en een jong meisje, zuster van een der vluchtelingen staan sterk en onbewogen in deze hel van schrik en misère. Gezamenlijk dwingen zij de mannen tot arbeid, orde en tucht gezamenlijk verplegen zij den broeder, die in ijlende malariakoortsen ligt. Tot eindelijk de dageraad aanbreekt de dageraad, die hun ontdekking en arres tatie beteekent, wanneer zij niet tijdig weg komen. Maar bij het eerste ochtendgloren zijn de dwars liggers hersteld de rails opnieuw gelogd en langzaam stoomt de trein de lichtende kim tege moet. Het is dit fameuse hanteeren van de massa als dramatische persoonlijkheid deze meesterlijke beheersching van vele uiteenloopende conflicten deze suggestieve schildering van sfeer en milieu, welke in de eerste plaats Ucicky met n slag tot een regisseur van formaat maken. Maar daarnevens vallen andere, opmerkelijke verdiensten te no teeren. Hans Albers is de Duitsche instructeur en van den obligaten he-man uit zoovele films, wordt hij Uit: Vluchtelingen' een ruige, menschelijke figuur in wiens domineerende kracht wij onvoorwaardelijk gelooven. Naast hem staat de ingenieur Laudy, de vluchteling op wiens hoofd een prijs is gesteld door de Sovjetautoriteiten in Eugen Klöpfer's creatie een aangrijpende, door leed en verbittering geteisterde figuur. Maar het merkwaardigste is de vrouwelijke hoofdrol, ditmaal door. . . . Ka the von Nagy bezet. Men moet even bedenken, wat traditie en publieke voorkeur iri het filmleven beteekenen. om zich bewust te worden welk een ketterij men met deze daad aandurfde. De heldin van zoovele operettefilms, die wij ons moeilijk anders meer kunnen denken dan trillerend en eeuwig glim lachend, is hier een dramatische kracht van ver rassende beteekenis. Met vreugde zien wij, dat Nagy eigenlijk heelemaal niet mooi is dat zij zelfs (o, gruwel !) een onsymmetrisch masker bezit, nu wij haar eens van andere dan de gebrui kelijk»! camoufleerende camera-instellingen mogen bekijken. Maar wij ontdekken tevens, dat zij geen wandelende glimlach doch een warme, heftigleveride vrouw is. wier dramatisch kunnen al evenzeer een verrassing is, als l'cicky's pres tatie. Ei' zouden tal van bijzondere momenten te beschrijven zijn (ik denk hier aan het merkwaardige onderhoud niet den ('hineeschon generaal en. zijn onverstoorbaar doorraffelenden secretaris --- aan do geboorte van liet kind terwijl een jonge man aan een schotwond sterft aan het beeld van der, doode met de walmende kaars aan zijn voeten) maar als totaalindruk blijft toch dit wilde stuk barbaarscho strijd van een kudde menschelijk vee, die om het naakte leven vecht. Dit is de opmerke lijke gebeurtenis in de Duitsche productie, welke Ucicky's prestatie tot een verrassing maakte. Uit: Vluchtelingen"