Begin van hongersnood A l b e r t H e l m a n El Chorro Toestanden in Andalusie Heeft men Spanje gedurende eenige weken bereisd, dan ontstaat licht de indruk dat men het geval wel dóór heeft, dat het er tamelijk sim plistisch uitziet: een achtergebleven volk met weinig behoeften begint zijn achtergeblevenheid te bemerken en roert zich ontevreden maar nog niet zeer wegwijs. Zoo ziet het er inderdaad bij oppervlakkige beschouwing uit voor den met traditioneele denkbeelden uitgerustsn reiziger. Dan na eenige tijd, merkt men toch dat veel deze gemakkelijke theorie logenstraft, dat bijvoorbeeld tegenover de geringe behoeften van het volk in zekere opzichten, andere, in tal van welvarender landen zelfs onbekende behoeften staan, die niet eerst nu, in onze dagen, worden ontdekt, maar reeds eeuwenlang werden gevoeld. Ik noem slechts twee' voorbeelden: op geheel verschillend gebied gezocht: de behoefte aan regionale autonomie en die aan klein-grondbezit. Vervolgens, bij een jarenlang vei-blijf en nauwere omgang met vertegenwoordigers van alle lagen der bevolking, blijken de traditioneele en provi sorische theorieën een voor een van onpas; men heeft met zulk een groot aantal tegenstrijdige feiten te doen, dat nog niemand die met al deze feiten rekening houdt, erin geslaagd is, uit hun samenhang een systeem, en uit dit systeem een universeel-werkzame groep van saneeringsmiddelen te distilleeren. Dit is het geheim van Spanje; het steeds ondoordringbaarder geheim dat een on noemelijk aantal tegenstrijdigheden opleveren. Zonder dat er een disharmonie van de persoon lijkheid bij het gewone individu optreedt. Of misschien ook wel; wie zal dat eigenlijk uitmaken? Tegenover elke waarneming hier, kan men ook onmiddellijk de waarneming van antithesen stellen. Daarom wordt er zooveel tegenstrijdigs over dit land beweerd. In Andalusië, want men kan over Spanje slechts ,,per landstreek" spreken worden nog steeds de processies met de grootste luister en godsdienstig enthousiasme gevierd: in Andalusiëzijn echter ook meer dan elders de kerken &«*%,. ' "'?.,,, * * vS*~' _***' ' f-'^V^P* >; i leeggebrand en ondervindt de geestelijkheid de meest intense verachting. In dezelfde streek heeft men tegenover een geweldig groot-grondbezit en uiterste rijkdom en weelde, ook de grootste ar moede en ontbering. In Estramadura is deze ellende erger, maar de tegenstellingen, en daardoor de absolute felheid van de armoede, zijn er minder in het oog springend, daar Estramadura een arm, dor, achterafliggend land is, terwijl Andalusi telkens weer verrast door haar natuurlijke rijkdom, uitbundigheid en levensdrang. Door het hedonisme van haar rijken en door de stoïsche lijdenscapaci teit van haar bezitloozen, Doch langzaamaan, en in deze tijd zelfs hand over hand, begint die tegenstelling de proporties aan te nemen van een vergelijking tusschen onein dige en imaginaire grootheden. Ik wil niet spreken over de rijken; hun zaken interesseeren mij minder dan die van de armen; zij hebben hier de pro fessoren in de economie en de groote politici om voor hen het woord te doen en over hun nood" te klagen. Met de armen echter is het een moeilijk ding. Wij met onze boterham moeten met hen in het reine zien te komen; het is ons niet vol doende te weten dat er lieden zijn die ze keurig weten in te passen in een systeem, en dat hun geleeraard wordt dat het zalig is te hongeren daar ze in het hiernamaals verzadigd zullen worden, dat de wereld behoefte heeft aan de zoogenaamd stimuleerende werking van zulke tegenstellingen en dat de armen, juist door arm te zijn, hun steentje tot het prettige droompaleis ..kuituur" bijdragen. Die wetenschap is, ook wanneer zij geneigd zouden zijn haar aan te nemen, weinig geschikt om hun honger te stillen. En hoe grooter deze honger wordt, des te meer verwijden zich hun pupillen om de realiteit te zien. en niets dan de realiteit. Die voor hen heel eenvoudig ..brood" heet. Het is iets zeer indrnkwekkends en een bron van groote onlust, getuige te moeten zijn van een begin van hongersnood. Deernis kan gemakkelijk minderwaardig zijn, maar deze onlust, waardoor ons de eigen boterham niet meer smaakt wanneer ze onder het toezien van vele begeerige oogeti en het vragen van veel hongerige monden genuttigd moeten worden, -?laat zich veel beter dan welk medelijden ook activeeren. Zij prikkelt tot verzet en ze behoudt een rechte evenredigheid met de ongelukkige toestanden die men waarneemt. Zoo wordt de rede gedwongen partij te kiezen, en men. aarzelt niet meer aan welke kant te staan. Men voelt het ondoeltreffende van aalmoezen, en paait er zichzelf niet meer mee. Niet de gevolgen van een heerschendo nood dienen weggenomen te worden, maar de oorzaken. Zoo alleen dienen wij ons eigen belang waar het immers om gaat. door liet belang van anderen tj behartigen. Misschien kan de lezer zich niet goed voorstellen wat dat is: een begin van hongersnood. Wij hier in Malaga, een van de bloeiendste en aange naamste steden van Andalusië, kunnen dat maar al te goed. Die obsedeereiide bemerking maakt elkeen al de eerste dag de beste van zijn verblijf hier. Permitteer je maar eens de luxe om te ontbijten. zoo eenvoudig mogelijk, met een glas koffie on een doodgewoon stuk brood, wat samen slechts een paar stuivers kost. En omdat het Februari is. en de zon hier nog gratis over allen schijnt, neem je een tafeltje buiten, in het bovenkwartier. Koffie, brood en vier klontjes suiker, netjes in n papier verpakt, en een papieren servetje. .Spanje is heusch hygiënischer dan men in het buitenland wenscht te denken. Daar niet van. . . . Geen minuut later komt de eerste bedelaar, die staan blijft, vraagt, zelfs eischt, aanhoudt, zijn zaak met de grootste aandrang bepleit. Wat of hij wil? Liefst geld natuurlijk, en hij meent het recht te hebben dat te vragen, want iemand die in Malaga ontbijt, is rijk- Maar hij weet dat de tijden hard zijn. en eigenlijk kan het geld hem ook niet zooveel schelen. Hij heeft honger, en vraagt zakelijk om oen deel van je ontbijt. Ieder stukje brood wordt aangenomen en ter plaatse zelf opgegeten. Die bedelaar blijft niet de eeiiige ongenoode gast gedurende'dit collectieve ontbijt. Ken dozijn anderen volgen hem, grijsaards, kinderen, jonge mannen, besjes. Alles is hun welkom. Op de over gebleven klontjes suiker wordt een ware jacht. gemaakt. Ook de armen weten dat suiker een. hooge voedingswaarde bezit, bijna even hoog als de accijnsen daarop, die zij in zeer ongelijkeverhouding met de rijken, moeten betalen. wanneer ze ooit suiker kunnen koopen. De restjes koffie-met-melk worden opgedronken. Zelfs als er op de sobere ontbijttafel niet meer overgebleven is dan een drassig bodempje. En. ieder sigarettenpeukje wordt opgeraapt met degretigheid waarmee elders een kwajongen een. gevonden dubbeltje oppikt. : De gevolgen? Och, voor de armen zijn die niet. zeer groot. Ook op deze wijze is zoo iets ordinair» en elementairs en bestiaals als honger niet testillen. . . . De burgerij profiteert ervan, dat alle straten in. Malaga brandschoon zijn geworden en blijvenZelfs wat door de honger der volwassenen nog ver smaad wordt vindt onder de horde van vervuildekinderen nog gereede aftrek. En eindelijk zijn het. de straathonden die werkelijk het allermeest. hongeren. Die schoongeraapte straten zijn heel aangenaam. Er is echter nog iets anders:' niemand durft het» hier aan op een terras zijn middagmaal te ge bruiken. Het zou een bedelaarsrelletje veroorzaken dat zelfs niet meer zou passen in zoo iets amusants, als de Beggars-opera. Want al kan men zich bij sommige gelegenheden kostelijk met bedelaarsamuseeren, zoodra men in hun schouwspelen vantoeschouwer tot acteur verheven wordt, krijgt men ook van zeer nabij de gaten in hun lompen on de holheid van hun wangen te zien. Daartegen helpt geen voetlicht meer. de onlust is niet meerte koeren. * * * Er schijnen voorloopig geen krachtige maat regelen genomen te worden tegen de verregaande hongertoestand waarin de armen hier verkeeren. Op enkele plaatsen wordt open tafel gehouden. voor de behoeftigsten. Maar de toeloop is zoo groot, dat slechts een betrekkelijk klein gedeelte ervan profiteeren kan. En de, aanblik van zulk oen file van hongerende menscheri, meest halfdoode oudjes en zwangere vrouwen die nog een. paar andere kinderen moe te zeiden hebben. overtreft zelfs het meest aangrijpende werk van. Kathe Kolhvitz. liet is kenmerkend voor de vele schilders die Spanje kent. dat hot Murillo-type onder hen domineert, en de moderne (ioya nog steeds ontbreekt, die in staat is zooiets navrants te coriterl'eiteri en H!S aanklager voor doy.o. inisdeelden op te treden. De algemeene onrust die thans in Spanje heerscht, en niet het minst onder het beteigesitueerde. zelfverzekerder deel van de bevolking. spruit grootendeels voort uit het zien van zulk een ten top gedreven ellende onder de lagere klasse. Spruit ook voort uit de erkenning van de snelleproletariseering die zij ondergaan, en het besef dat deze toestand maar al te vlug tot een fatale explosie zal voeren. Helaas meent men met een zekere offervaardig heid en een zeker fatalisme te kunnen volstaan.. en zoekt inen door compromis tot oplossingen tekomen die alleen langs absolute weg te bereiken zijn. De hoogdravende sociale en politieke rede voeringen die overal in Spanje aan de orde van de dag zijn, hebben bitter weinig te maken mefe het nijpende gebrek dat overal geleden wordt. Veel minder althans dan de onwil der massa en de neiging tot anarchisme, die allerwege groeiende zijn. Honger is een zekere indicatie voor amokstemming. Het begin van hongersnood een zeker toeken voor het begin van een meedoogenlooze revolutieMen zal er spoedig genoeg meer van merken. Aankondigingen. Boekenveilimj Van Stockum's Antiquariaat. Prinsegraeht 1.5, Den Haag. Catalogus van oude en moderne boeken over diverse onderwerpen. Het tijdschrift voor transport en toerisme. L)t Fonlircrdil van Februari 1931 is als extranummeiverschenen: Rally Morite Carlo" geheel gewijd. aan den zoo juist gedanen Sterrit.