Hoe een schilderij tot stand komt Als ik zou moeten vertellen, hoe een vrij schilderij, een kunstwerk dat de schilder geheel voor zichzelf en op eigen initiatief opzet, tot stand komt, dan zou mij dat onmogelijk zijn, niet omdat het maken van dergelijke schil derijen mij vreemd is, doch omdat de weg die gevolgd wordt veelal ver schillend is en afhangt van vele fac toren. Een ander geval is het, wanneer de schilder een opdracht voor een jubi leum-portret ontvangt, waarbij hij dus aan zekere voorschriften gebonden is. Dan gaat hij te werk volgens de lijnen van een beproefd systeem; alleen in wat de kleur en compositie van de gegevens betreft heeft hij de vrije hand. Laat ik als voorbeeld nemen het, de vorige week gereedgekomen, por tret van Dr. A. F. Philips. Ik had de uitnoodiging gekregen met de uitdrukkelijke vermelding, dat het portret hem zou worden aange boden op zijn zestigsten verjaardag, die samenviel met een jubileumdatum betreffende zijn veertigjarigen arbeid aan de Philipsfabrieken. Ik kende den geportretteerde alleen bij faam en reputatie en van enkele foto's; vóór alles was het dus noodig, dat ik eens met mijn aanstaand slacht,offer kennis maakte, wat geschiedde op het station in Eindhoven. Door verschillende omstandigheden was het niet mogelijk dien eersten keer lang durig met Dr. Philips samen te zijn, waardoor ik slechts een vluchtigen in druk van den persoon kreeg. Zoo wist ik bijvoorbeeld toen nog niet of Dr. Phi lips veel of weinig haar had, op welke wijze de kop op de tors stond ge plant en dergelijke bijzonderheden, die den schilder hoogelijk interesseeren, meer. Ik wilde in het schilderij neerleggen: ten eerste den mensch en in de tweede plaats zijn werk. Ik ging op exploratie in de fabrieken, vertoefde in het priv kantoor, wandelde over de fabrieks terreinen, nam de exterieurs dier fa brieken en in het bijzonder de be kende lichttoren waar dag en nacht duizenden gloeilampen branden herhaalde malen in mij op. Terug in de stilte van mijn atelier, temidden van de mij zoo vertrouwde schilderijen, behagelijk de verflucht insnuivend, smorend aan een goede sigaar, werd de eerste compositie ge boren. Ik begon met verf te schetsen. Jan Sluyters Werkteekening van de houding van het lichaam Jan Sluyters De achtergrond, dien men door het groote raam ziet, werd uit verschil lende fabrieksgedeelten opgebouwd. In een behagelijken schildersdrift schiep ik een visioenair beeld, als uiteindelijken indruk van een tocht langs de fabrieken. Links de lichttoren, aan beide zijden geflan keerd door en ver bonden met ver schillende deelen van fabrieksgebou wen, die samen vloeiend een geheel werden en de ge prononceerde idee moesten geven van het levenswerk van den geportretteer de, waarvan, ik de figuur in het mid den, in de onderste helft van het beeld plaatste. Deze eer ste compositie was een hoogtebeeld.Bi.j nadere beschouwing en overdenking. verwierp ik dezen vorm en begon een nieuwe olieverfschcts als brcedtebeeld. Al scheppende plaatste ik de figuur links op het schilderij, een afwijking van de geijkte methode, waarover ik voor mij persoonlijk zeer tevreden ben. Ik gaf de figuur de houding, die ik meende, dat hij aannam wanneer hij achter zijn bureau zat en andere menschen toesprak of aanhoorde. Deze tweede compositie is de grondvorm van het schilderij geworden. Bij eeri dergelijke opdracht moet men nadrukkelijk aard en wezen, be nevens een synthese van zijn. oeuvre. uitbeelden. Artistieke bokkcsprungen, y.ooals de schilder bij het vrije schilderij zonder gewetensbezwaren maken mag. Schets van den kop Werkteekening Portret van Dr. A. F. Philips zijn iri dit geval ongeoorloofd en mis plaatst. Beide schetsen waren uiteraard, wat contour en vastliggende lijnen betreft, zeer schetsmatig. Zoover gekomen, reisde ik naar Eindhoven, waar ik rustiger en lang duriger dan den eersten keer met mijn model tesamen was. Ik maakte een Werkteekening van den kop en nu viel het mij op, dat de houding van het lichaam, zooals ik die op mijn schets had aangegeven, volkomen verkeerd was. Een werkteekening van de fi guur, in potlood. gaf mij dan de juiste verhouding en anatomische ge steldheid van den man. Later maakte ik een afzonder lijke, vluchtige olieverfschets van de handen, in de houding, die Dr. Philips gewoon is in een rustige conferentie aan te nemen. Daarna zette ik het schilderij in mijn atelier op. Dr. Philips kwam «'enige malen naar Amsterdam om te poseeren en tusschen /ijii bezoeken iu werkte ik zoo veel als mogelijk was, aan de hand van werkteckeningcii eii schetsen, om niet teveel beslag te leggen op den tijd vau het model. .Met een vrij schilderij is dal altijd f feilvoudiger; men laat het model eens een week achter elkaar poseeren, arbeidl daarna lustig verder en vraagt liet m< >del weer eens een weekje terug te komen. Van een aanstaanden jubilaris. wiens vrije tijd hem toch al nauw i» toegemeten, zooals dit met Dr. Philips en Dr. de Vlugt het geval is, om mij bij eenige recente opdrachten te be palen, kan men dergelijke langdurige zittingen onmogelijk eischen. Reclame- u itgaven Kon. luchtvaart Maatschappij Ter bevordering van het lucht vaart verkeer heeft de K.L.M, een krach tig en opvallend reclamebiljet ver spreid, geteekend door Satomi. Men. ziet daarop tegen een grijs-zwarten achtergrond een zwart Fokker-vlieg tuig waarop in blauw een deel der wereldkaart is afgedrukt. Om het vliegveld is een fel wit schijnsel. Op de onderstrook, in om hoog gerichte, schuine opstelling, leest men in duidelijke letters (in wit en rood) den tekst, welke deels ook in grijs het kader van het biljet omvat. De eigenaardigheid van dit ontwerp schuilt on- getwijfeld in de manier waarop de ontwerper zijn gegeven op loste in uiterst eenvoudige, weinig ge detailleerde teekening. welke vooral op afstandwerking (en dit mede doorhet benutten van een onmiddellijk te herkennen silhouet) gebaseerd schijnt. liet vaderlandsche rood. wit en blauw is door Satomi wel heel mooi saamgevat. Het wachten is nu op een Nederlandsen biljet dat even goed is t Itail*s »!«? l<'j*anec Het tijdschrift ..N'ord-Magazine'' met het bekende omslag van C'assandre verschijnt thans niet langer als uitgave betreffende de spoorwegen van het Pransche ..Késeau du 'Nord'" maar in meer algemeenen zin als ]?evue des Grand Réseaux desChemiii* de Fer Fran$ais". liet blad is er niet op achteruitge gaan, integendeel: elk nummer van deze veertiendaagsche uitgave is beter dan het voorafgaande en men schijnt hai'd te werken ten einde tekst en .afbeeldingen zoo aantrekkelijk en be langrijk mogelijk te maken. Ook is het geheel, zoowel in druk als wat de illustraties betreft, gem(xlerniseerd. Het omslag is echter geen voor uitgang. Dat van Xord-.Maga/irie was fraaier. Men drukte botweg een Iilok in felle kleur in den vorm van een landkaart van Frankrijk op een foto van Rcni' Jncques af. van rails met wissels. liet effect is echter zeel tweeslachtig O. v. T. Werkteekening van de handen