Wij varen om de wereld . J/.,, ;-. Hendrik Willem van Loon ? Her geplukte boompje Frauconla, Februari 1934 Op weg naar Tahiti, maar de Sbille Zuidzee is heelemaal niet stil. Daze rolt in groote blauwe golven zoodanig op en neer, dat de helft van de passa giers beweren hoofdpijn te hebben na de festiviteiten in Honolulu en daarom deze dagen in hun hut blijven. De verontschuldigingen, die zee zieke passagiers verzinnen kunnen om hun afwezigheid aan tafel te ver klaren, zijn even raadselachtig als menigvuldig. Voor den anderhalven passagier, die ook zoo nu en dan eens ?wat werk moet doen, is dit leege dek een hoogst aangename gelegenheid om het schrijfmachinetje naar de waranda mee te nemen, zonder dat «r klachten komen van medereizigers die door dit getik gestoord worden in hun ochtendstudies op het gebied van het schoone bridge-spel. Welnu dan, de liefelijke stad Los Angelos ligt al weer achter ons. Los Angelos bestaat uit zeven dorpen die te vergeefs trachten zich de allures van een stad te geven en daarin waarschijn lijk nooit zullen slagen. Want voor een stad heeft men menschen noodig met een stedelijke psyche en de levensphilosophie van de Los Angelosers is die van. Gapinge of Koukerk. Behalve dat de inwoners van die vriendelijke dorpjes over het algemeen gesproken veel beter onderlegd zijn dan hun collega's uit Los Angelos. Dat heeft zijn oorzaak in een van de groote ongerijmdheden van de Amerikaansche beschaving. Zij besteden meer geld aan scholen dan eenig ander land en zij ontvangen, over het alge meen gesproken, geringere geestelijke dividenden dan eenig ander volk. Hoe dat komt is iets wat niemand ooit nog volkomen, begrepen heeft. Er zijn in Amerika burgers met zeer schrandere hersenen, die daarover ? al jaren lang gepiekerd hebben en zij staan even vreemd voor dit geval als de schrijver van dezen brief. Ik heb wel een vermoeden maar het is slechts een vermoeden. Ik geloof, dat het bedroevend slechte resultaat van ons opvoedings-systeem hoofdzakelijk daaraan te . danken is, dat wij het tot nu toe veel te gemakkelijk gehad hebben. Honderd en dertig millioen menschen in een land waar er twee duizend millioen zouden wonen, als Wij de bevolkingsdichtheid van Belgi hadden, hoeven zich minder moeite te geven om hun broodje te verdienen dan een bevolking die Doven op el kaar gepakt, een nuchter stukje grond moet dwingen, hun toch een bescheiden dagelijksche boterham te verschaffen. Waar de lava borrelt Nu ligt die heerlijke tijd al weer eenige jaren achter ons en die heerlijke tijd zal wel nooit terug komen. Maar dat weet de doorsnee-burger van lowa of Ohio nog altijd niet, of hij weigert het het te gelooven. Vandaag of morgen komt alles weer terecht en dan is hij weef de rijke man die rijk kan zijn en rijk kan blijven zonder zijn handen met werk te moeten bezoedelen. Dus waarom zou hij zich de niet geringe moeite geven diverse lastige dingen te leeren, die hem heelemaal niet helpen kunnen bij het verdienen van zijn dagelijksch kadetje met kaas. Bovendien komt daar nog bij, dat zijn oorspronkelijke achtergrond in den regel heel weinig met eenigerlei kuituur te maken had. Hij was een kleine boer of een kleine burgerman met een barbaarschen godsdienst en al de vooroordeeleri die uit een dergelijken barbaarschen godsdienst moesten voortvloeien. Ge leerdheid" was in zijn kosmosje een verdacht artikel, dat tot aller lei opstandige gevoelens moest leiden. Lezen en schrijven en vooral de noodige arithmetica om goed te kunnen boek houden, dat waren de dingen waar je wat aan had. De rest was slechts noodelooze tijdverspil ling. En nu bestaat de bevolking van Los An gelos voor 95 percent uit rentenierende kleine burgers die na jaren lang geploeter in de kou en de hitte van de groote prairie-staten een paar duizend dollars bij elkaar ge gaard hebben en die nu naar Los Angelos zijn getrokken om daar in vreugde en vrede hun ouden dag door te brengen. Of die vreugde en vrede heel groot zijn, weet ik niet. Het klimaat 'is verre van aangenaam want de hitte is groot, en de helft van het jaar ligt alles verschroeid en als het er eens regent dan regent het meteen heele gebouwen in elkaar. Maar de meeste van deze nieuwe lingen hadden slechts genoeg geld voor een kaartje enkele reis". Zij moeten wel blijven waar zij zijn. Zij wonen dus heel goedkoopjes in hèele goedkoope huisjes en vegeteeren. De huizenreeksen, zonder eenig spoor van smaak door handige bouwgroridspekulanten in elkaar getimmerd, strekken zich eindeloos ver uit, tusschen den achtergrond van de bergen en den voorgrond van de Baai van Los Angelos. Men kan den afstand van den Haag naar Haarlem rijden en nog steeds tusschen die huizenreeksen voortsnellen, want dit is een stad die zonder eenig plan gebouwd werd en de humorist, die midden in Alaska een bordje neerzette met ,,Kom van de Gemeente Los Angelos" erop, had het misschien nog niet zoo heelemaal mis. Tusschen die eindelooze huizen reeksen, die na drie seconden van eenigerlei soort aardbeving tegen de vlakte zouden liggen, komt men dan plotseling te midden van de boortorens terecht, want de grond hier is gedrenkt in de petroleum en honderden boor torens staan daar rustigjes te pompen net alsof men tusschen Amsterdam Zuid en Noord de molens van de Beemster geplant had. Daar weer dwars doorheen, loopen een paar wijde boulevards waar de rijkdom haar Cocospalmen langs de Stille Zuidzee huizen geplant heeft. Maar aangezien rijkdom hier identiek is met een duur contract in Hollywood zoo zijn die paleizen uiteraard een vreemd soortige hutspot van alle mogelijke bouwstijlen, van alle mogelijke deelen van de wereld en van vele bouw stijlen die geen enkel werelddeel ooit gezien heeft of ooit behoorde te zien. Maar aangezien in Los Angelos ieder een voor zichzelf leeft en niemand zijn buurman kent of wil kennen, zoo trekt niemand zich van dit alles iets aan. Het individualisme van rijkdom zonder sociale verplichting (een phenomeen van onzen, eigen tijd) is hier tot het uiterste doorge dreven. Het resultaat is grotesk en over het algemeen buitengewoon leelijk. Over Hollywood zal ik u maar niet veel schrijven. Zoolang het kino-bedrijf in de han den blijft van de volkomen onopgevoede, volkomen onbeschaafde, volkcftnen ordinaire, zeven,.de- of achtste-rangs ban nelingen die thans de grootmeesters van dit gilde zijn, zal er wel weinig verandering ko men in dit belangrijke bedrijf. En nadat zij dertig jaren lang het groote publiek tot een steeds lager peil van vermaaks-fatsoen ge dreven hebben, zullen er wel meer dan dertig jaar noodig zijn om den smaak tot het normale terug te brengen. Zoo lang men iemand als Will Hays tolereeren kan als Groot meester en Paus en Censor van hetgeen men het publiek zal mogen voorzetten, zoolang is er niet de minste kans, dat er eenige verbetering zal komen of dat het cinematographische niveau een paar geestelijke centimetertjes hooger zal komen. De Babylonische spraakverwarring die het gevolg is van onze probeersels met de demo cratie als een sociaal systeem, zal wel voortduren totdat dat heele kunst matige bouwsel in elkaar tuimelt. Wij zullen maar rustigjes op dat oogenblik wachten want kritiek helpt geen ziert. Het is een welbekend feit in Ameri ka, dat degenen onder ons, die het heftigst tegen de dictatuur van onze kino-magnaten strijden, veel beleefder in Hollywood ontvangen worden dan doodgewone burgers die nog nooit een woord over dit onderwerp ge sproken of gedrukt hebben. Dat is een algemeen menschelijk verschijnsel. Wanneer je een moordenaar of een bankroetier te eten hebt dan moet je niet trachten zijn wandaden te vergoelijken. Ten minste niet als je hem een plezier wilt doen. Dan moet je zeggen meneer, er is nog nooit een bankier geweest die op het gebied van bedrog zoo geslepen was als u", of amice, op gebied van dood slag, ben jij toch nog maar altijd de man". Dan zullen beiden met tranen in de oogen je de handen drukken en stamelen zoo veel goed heid verdien ik heusch niet. Ik heb slechts mijn best gedaan." Ik moet bekennen, dat men in Hollywood allervriendelijkst was, dat do muziek in de beroemde Oocoanut Grove voortreffelijk was, dat het eten Hilo Hawai er schrikbarend slecht was, dat de bediening er nog miserabeler was dan andere jaren en dat het er even vol was als steeds, want de heele wereld heeft van die beroemde (Jocoanut Grove gehoord en dus is het er boordevol met menschen die gelooven dat als zij zich daar nu maar eventjes kunnen vertoonen. zij dan meteen het middel punt van de moderne 'beschaving bereikt hebben. Ik kan niet ontkennen dat het een middelpunt is, maar wat betreft de beschaving, dan moet ik toch eenigen twijfel uiten. Misschien van een beschaving die het woord hebben" hooger stelt, dan het woord zijn". Maar er wacht ons een troost. De laatste jaren is het houden" zoo moeilijk geworden, dat het hebben" weinig waarde meer heeft. En op die manier komen wij wellicht nog eens terug tot een grootere waardeering van het zijn". Laat ons ootmoedig bidden en laat mij eerst even mijn paperassen bij elkaar halen en naar beneden vluchten. Als dit de Stille Zuidzee moet zijn dan had Magellan het mis of ik heb het heelemaal mis. En toch zit ik thans precies op de plaats waar de ongelukzalige Portugees 98 dagen lang met windstilte en droogte te worstelen had. Er blaast hier thans een halve orkaan en het bovendek is kletsnat. Beneden is alles dicht en de atmosfeer is die van een stoombad. Wij hebben het toch maar goed, wij menschen, die de wereld mogen be reizen. Maar nu wat anders. Het is niet uit literaire luiheid maar ik kan het op deze manier niet bijhouden. Er ge beurt te veel. Ik zie te veel. Indrukken regenen op mij neer zoo als een Maartsche bui op de dakpannen van de Veersche Houtuyn neerklettert. Soms bezweken de dakpannen onder dien zondvloed. En soms heb ik het gevoel alsof Lk nooit meer eenige orde in mijn verbijsterde hersenen zal kunnen brengen. Er is maar n redmiddel. Mijn philosophische en quasi-philosophische beschouwingen op te geven en een dagboekje te beginnen. Daaruit kan de lezer dan meer belangrijks voor zichzelf distilleeren dan uit een. ver handeling over de Afstamming van de Pylonesiers". Het is do oude ge schiedenis van Multatuli. De professor kan heel veel wijsheid verkondigen over de steur totdat dat lieve dier zelf de college-zaal komt binnenzwemmen. Dan is liet uit met zijn boekenwijsheid. Mijn boekenwijsheid bezweek al na drie uren in Hono lulu toen ik 1200 studenten van de Universiteit van de Stille Zuidzee toe moest spreken. De Zuidkust van Honolulu